TOttOVTCO _^_^y*( &*2^ WXJJVU*, ^rXT^^ \**V/£? bs"**'/**? rvwv? tis*t'^iJii)&'1jiiSfc&/£i ^^/^R^&/£LS&f*/fiiJk + -^^Sk3^ xNJU^/nxNJtxW* >^*2?X!^^ '/nvNjt^Njt^N^/^ _? Rs^tV/-? f_0*X_? fiS"/_? Sswxp cs :*&3__**-'* S?? TV*V/Ji? (&.W/1 rN"*V/_7 B4.V/1 fV***/_? GShF/ ^^^^^^?X^^^ 32Sk2S#KS&3fi£ sa^/n*Nj7^n»NJV/n\NJ l/^NJl//flu\Juoah NJ i^/n*\JV^N_{X_^NjV/n«NJ l//mNJV/n*NJ L//ns N) U'/ ^^/^^/^^^^/^^^ ^^^^L^^v^Jftv^/^rs^/^L^/ /duNJV^\Jl//n\>JV^\ji/^ /nxNU/^ 5^^^^^^x> ^^^x> ^w^s fi^ ^**/o f\v/ji fV*V,^7 rs^/^? fV*V/4fljiS,w'xn Gt_,*V/'? p\,*V/^? {V*V7 ffe> sji//n», vi }• /n\\J 1/ "*V/_7 fV*V//i} R^^**/ £3K?£$^^ //n\>Jt?'/g, >^Tr^^V^^ ^/-7 CS^tVV? fS^/t fN. >W/^ST* JPfV«7/_?rV«V. S_EE£*>^ kx*V>? ffex'"*V/_7 fVtV/jn fV*V/£? ffe^uv? ftv"»*y/i? gs*-7/-? ffe. ;3_3^_££_!£^^ "22i5aS2K*2£S2»S^K 0^/**? nv*^/_? gvuV"' fv^/ ,t3Ks>2£ ^S^ ;&-2Sffi%_£^^ ^ t^/n»Ni _/_i\N, Uvnoo L^mNJ t//n>\J ix^WN» <• «_*#^^^ iST fix.^/^Ps'1**'/-? fV«V? fVtP/2? fVa?/ ^C^V^ >2__^^ ^rs^K^^ si t//m\ir^/nvNJiX/nj NJ t^/nvNJ^^\j^^\iri!^^n^ .^fis^^^ '/n\>_c> ^*y/_?GS>:*V/ ^SK3tI; _i__.^_syj__^Zrk^^ '+ ££s%^^ ov^^nv^^o^-.^3hvy _ nS3os-__ g- *Av> r\*^/ ^ ^ J^^^^A^ >X ^:2>N 'Ap^yjp^y 4^S Vrjh^iyiprsi W/Jti^i U/j^\i U/n»XJ lf/jt>>i f/nOO L^^ '/^\JL//ft> £-*;$33EK*2SK^^ ^^^^X& T^^X +&&£&?+£ - -* ■ £22^ v^/i? ffc^/tf !^^k *25S2SS5^*2K2S!3SKsS! &&&+2&Z SSkSSSsSkKS; /JpC^ilS/tyr 2£&^ ^X^Jt^J^ ^» fVNTxt? ffcv*»»'/S»?_J!^*'/£»? Jfcs.^/^7 rs^*V7 Rfcv^*'/^»? f&.^'//*1 Ps,'*y/ s3 n&^v? r\ ^iiUife^/ ^S^^r^STr wffiSi v"***/*? (N^/ ^TcP^ ^^JfV^. 4SKJKS^> +*f&£*£*f3?£*J£+, *>2St2K^^ff^ ^W^W^W^W^ '*>2SXJCJk2SKS^ «*. /*7 rV^/iJ? ^W/SJ^y/fl f&>H*r> ^ ^/ ^^S^ w^^^^^^ ^^^^^^^^S^;^ ^^/^^/^^^/^^/^^/^^^^J^^^^x^x^ aL&T*. guv V^^^/^^/^>/ x£V «r *^/n^ri//ftK\j"i^/ny^fL^^ SXSX323& <£*3!3#?X4 >^>?^?^t>^ ^aj^^sftv^/ ^SS^^w^^X^^X" >/ ^/Of^^, «X&S2S5: ^^^^C^X^rXfrX?I^ ^^ fc^/2? j-v^^ fK^/fl f^>xS7 fcv^/O f^. ^y^y^y^ SCRIPTORES RERUM GERMANICARUM IN USUM SGHOLARUM EX MONUMENTIS GERMANIAE HISTORICIS RECUSI. ANNALES FULDENSES. HANNOVERAE IMPENSIS BIBLIOPOLH HAHNIANI 1891. ANNALES FULDENSES SIVE ANNALBS REGNI PRANCORUM ORIENTALIS AB EINHARDO, RUODOLFO, MEGLNHARDO FULDENSIBUS SELIGENSTADI, FULDAE, MOGONTIACI CONSCRIPTI CUM CONTINUATIONIBUS RATISBONENSI ET ALTAHENSIBUS. POST EDITIONEM G. H. PERTZII RECOGNOVIT FRIDERICUS KURZE. ACCEDUNT ANNALES FULDENSES ANTIQUISSIML // HANNOVERAE IMPENSIS BIBLIOPOLII HAHNIANI 1891. -rrfT^ PRAEFATIO. ])e AnnaJihus FuJdensibtis , qui dicuntur, uberius ex- posui 'Neues Archiv' XVII, p. 83 — 158, cuius disputationis hic summam repetere satis habeo. Dividehantur adhuc in partes quinque, quarum una fini- tur in a. 838. nota codicum SchJettstadensis, Havniensis, Mona- censis marginihus adscripta Huc usque Enhardus, altera post a. 863. simiJi adnotatione eorundem codicum Huc usque Ruodolfus, tertia in a. 882. fine eorundem, quarta in a. 887. fine codicis Vindobonensis nr. 615, quinta iam ab a. 882. a guarta discedens fine ceterorum codicum ad a. 901. Ego ex tertia et quarta, quas eiusdem auctoris esse A. Bethfeld1 de- monstravit, unam feci, quintam autem, quae apriorihus multum differt2 et Baiovariae tantum rationem habet, continuationum Baiovaricarum nomine signavi. Primae partis auctorem, quem monachum Fuldensem ignotum quendam alii existimaverunt, neminem nisi Einhardum i/Jum KaroJi et Ludowici I. imperatorum famiJiarissimum fuisse equidem persuasum habeo. Nam ut omittam eum etiam a mo- naeho Kirschgartensi in Chronico Wormatiensi (v. infra) Ein- hardum dici, Enhardum et Einhardum idem nomen esse nunc quidem inter omnes constat. Quod autem tam muJta in hac AnnaJium parte inveniuntur ad FuJdam spectantia, quae Jonge nni.i niidin partem ex AnnaJihus FuJdensibus antiquissimis aliis- que subsidiis FuJdensibus petita sunt, ea re nihiJ efficitur nisi hoc, auctorem monasterio iJJi propinquum fuisse: eo vero, quod 1) A. Bethfeld, 'Ueber den Ursprung des zweiten, dritten und vierten Theils der sogenannten Fuldischen Annalen', Halle 1886; cf. etiam a. 869. (p. 68> more Catilino, a. 875. (p. 8b) more Iugurthino, a. 882. (p. 98> more Achabico. 2) Cum enim priarum partium auctores non solum Einhardi, sed etiam Taciti (cf. a. 852.) et Sallustii (a. 869. et 875.,) scHptis studuisse et inde locutionem enmulatam et Latinam percepisse constet (cf. Bethfeld l. I. p. 11 sq. et 23), f/niufr/, quae dicebatur, stilo satis barbaro conscnpta est, cuius exempla nonnulla attuli 'Neues Archiv' XVII, p. 152 sq. PRAEFA TIO. De AnnaJdms FuJdensibiis , qui dicuntur, uberius ex- posui 'Neues Archiv' XVII, p. 83 — 158, cnius disputationis l,ic summam repetere satis habeo.. Dividebantur adhuc in partes quinque, quarum una fini- tur m a. 838. nota codicum SchJettstadensis, Havniensis, Mona- eensis marginibus adscripta Huc usque Enhardus, altera post a. 863. simiJi adnotatione eorundem codicum Huc usque Euodolfus, tertia in a. 882. fine eorundem, quarta in a. 887. fme rodicis Vindobonensis nr. 615, quinta iam ab a. 882. a quarta discedens fine ceterorum codicum ad a. 901. Ego ex tertia et quarta, quas eiusdem auctoris esse A. Rethfeld1 de- monstramt, unam feci, quintam autem, quae a prioribus multum differt'2 et Baiovariae tantum rationem habet, continuationum Baiovaricarum nomine signavi. Primae partis auctorem, quem monachum Fiddensem igtuMum quendam alii existimarerunt, neminem nisi Einhardum iUhui Karoli et Lndowici I. imperatorum familiarissimum fuisse equidem persuasum habeo. Nam ut omittam eum etiam a mo- nacho Kirschgartensi in Chronico Wormatiensi (v. infra) Ein- linrdnm dici, Enhardum et EinJiardum idem nomen esse nunc quidem inter omnes constat. Quod autem tam midta in hac Annalium parte inveniuntur ad Fuldam spectantia, quae Jonge um.i imam partem ex Anncdibus FuJdensibus antiquissimis aliis- i/n, dubsidm Fuldi nsibus petita snnt, ea re nihiJ efficitur nisi hoc, anrtorem monasterio iJJi propinquum fuisse: eo vero, quod 1 .1. Uethfeld, 'Ueber den Ursprung des zweiten, dritten und vUrten Theils ,l,r sof/,,,,/,, )i/,-„ Fiddischen Annalen', Halle 1886,- cf. etiam a. 869. (p. G8) more Catilino, a. 875. (p. 8b) more Iugurthino, a. 882. (p. 98,) more Achabico. 2) Cum enim priorum partium auctores non solum Einhardi, wd tttam Taciti (cf. a. 8b1.) et Sallustii (a. 869. et 875.,) scriptis studuisse et inde locutionem emendatam et Lt/ti,,,,,,, perctpitM constet (cf. Bethfeld I. I. />. 11 sq. et 23), quinta, qua* dieebatur, stilo satis barbaro couscrij,tu etf, cuius exempla nonnuUa attuli 'Neues Archiv' XVII, p. 152 sq. VI PRAEFATIO. ad a. 828. de translatis reliquiis S. Marce/Uni mentio fit et a. 836. imperatorem in itinere ab urbe Frankfurt ad Aquense jKi/d/ixm facto ad sanctos Marcellinum et Petrum venisse memoriae proditur, haec in monasterio Se/igenstadensi scripta esse probatur. Quae optime convenire apparet in Einhardum Fnlilcnsis coenobii a/umnum, Hrabani abbatis fami/iarem, ab- batem Se/igenstadensem. Auctoribus usus est ab initio Anna/ibus Laurissensibus minoribus sive Chronico Laurissensi usque ad a. 804. et annali- bus quibusdam originis Baiovaricae, qui non iam exstant, usque ad a. 796.; quos ex Fredegarii Continuationibus, Anna/ium Laureshamensium et Mose/lanorum auctore communi (usque ad a. 785. aut 786.^), Annalibus Lanrissensibus (maioribus) usqne ad a. 788., Libro pontificali, Willibaldi Vita Bonifatii, Pau/i Gestis episcoporum Mettensium derivatos et Chronici Lauris- sensis, deperditi Annalium Mettensium fontis, Sithiensium, lu/dcnsium, Einhardi (qui falso dicnntur) Anna/inm, aliorum fundamentum fuisse probare studui. His deficientibus ab a. 797. Einhardus Annales Lanrissenses sequitur, e quibus iam ab a. 771. nonnuUa mutuatus est, eo videUcet exemplari amisso usus, ex quo codex Vindobonensis 612 (6 apud Fertzium) fluxit. Praeter hos tres ab a. 741. usque ad finem etiam Anna/ibus Sithiensibus usus videtur esse, sed non codice Sithiensi, a quo nomen acceperunt, usque ad a. 823. pertinente, sed archetypo amisso, quod haud scio an B/andinii ab ipso Einhardo con- scriptum et etiani idtra il/um annum continnatum fuerit. Nam non so/um usque ad a. 827. praeter Anna/es Laurissenses eo- dem, quo usque ad a. 823v scripto minore uti, sed etiam ab a. 828. ea, quae cum Laurissensibus et Bertinianis congruun/, non ex ipsis i/lis, sed ex interpositis his brevioribus videtur hausisse. Accednnt subsidia minora Anna/es Fu/denses anti- quissimi, EigiUs Vita Stnrmi, Hrabani Denotatio dedicationis ecclesiae (Poetae /at. LL, p. 205,), fmiasse Vita Stephani LI. papae, denique ipsius Einhardi Vita Karo/i et Trans/atio sanctorum Marce/lini et Petri. Lpse scriptor horum tot auctorum excerptis peipauca ad- dic/it, fortasse quod nihi/ agebat, nisi ut monasterio/o suo annales (jiKDuris breves daret, quibus quotannis, ut alibi fiebat, memo- rafu dignissima quaeque inscriberentur. Atque hoc quidcm ri non contigit, siquidem anna/es ibi non u/tra pascha anni 839. producti sunt1, sed id auctoritate nominis eim factum vidctut, 1) Monachus enim Kirschgartensis archetypum eius inspexisse videtur; cf. infra. PKAEFATIO. VII ut hi ipsi eUgerentur, quibus renm Ludou-ici regis scriptor annaJes suos orientalis regni maximos adnecteret. Secundae partis auctor Ruodolfus iJJe Fuldensis coenobii presbyter et monachus fuit a. 865. Mart. 8. mor- t»i, ubi lacunam ab auctore re- lictam esse patet, in codice 1 nihil spatii intermissum est. PRAEFATIO. IX lb) codex Monacensis Jatinus nr. 1226, a. 1540. a Dietrico Bet/sachero doetore IngoJstacJensi Wormatiae exaratus: utrumque ij)se in hibliotheca Sundiensi magna ex parte cont/di. 2) codex Vindobonensis nr. 615 saec. XI., qui nsque ,- intra hoc spatium codicem 3* signavi. X PRAEFATIO. 3d) codex Vaticanus inter codices reginae Christinae nr. 633 saec. XI., qui desinit in verbis pasca Radesbone mansit in a. 883., ipse non mutiJus, secl ex mutiJo codice de- srriptus; contuJerunt eum b. m. Heller et V. CJ. Holder-Egger. 3e) codex Bruxellensis nr. 7503 — 7518 saec. XII. exeuntis, idem, qui etiam Thietmari chronicon, sed manu multo rcccntiore exaratum continet. Finitnr eisdem verbis quibus Sc in a. 901; eas partes, qnae codici 3 desunt, V. Cl. E. Ouver- leaux Bruxellis mihi contulit ; 3f) codex Aventini archetypus, qui inter Annales Alta- henses etiam Fuldenses continet ex ipso Altahensi codice tran- scriptos. Cf. de eo Annalium Altahensinm editionem aJteram p. VI. VII. Codices 3b — e ex uno exemplo codicis 3 fluxerunt antca scripto, quam folia 11 et 12 Ulius renovata snnt. Hoc nescio an codex 3a fuerit ; quodsi is mutilus iam fuit, cum 3d ex eo transferebatur, necesse est codicem 3e, qui post illnm exaratus est, ex alio quodam exemplari eius translatum esse ante 3d scripto. Aventini temporibns etiam nonus et decimus codicis AJta- hensis quaterniones mtdiJi erant ; quartus tamen, sextus septi- musque etiam M. Frehero praesto fuerant, cuius editio hanc ob rem ad has Jacunas expJendas adhibenda est. Omnwm igitur codicum manu scriptorum et eorum, qui etiammmc exstant, et eorum, qui perierunt, quot quicJem in- vestigari possintx, stemma hoc est: E Jl E = Einhardi archctiipum ( — 838,). — T7T* R = Bndolfi archetypum ( — 863,) f* * cum appendicibus ( — 865J. M II 1 M I = Becensio I. auctore Meginhardo | (— 882;. CB 2 W M II = Becensio II. auctore Megin- ' ' , 'n) \ hardo ( — 887,). LJLl — _. a CB = Continuationis Batisb. archet. (— 897/ W = codex Wormatiensis amissus. P = Pithoei editio. F = Freheri editio. 1) Alios fortasse quotlibet his interpositos fuisse minime nego. PRAEFATIO. XI Praeterea anni 857. partem incertum ex qno codiee trans- laiam Pertzius in primo folio codicis cuiusdam Lipsiensis saec. XII. (repos. I, nr. 4:7) invenit et inde ad editionem suam adhibuit; item ex 'codice sancti Trudonis' J. G. Eckhart in Commentarii de rebus Franciae orientalis tomo II, p. 451 partem anni 856. excerpsit, sed (cf. p. 46,) ita cum codice Vindobonensi 615 (2) congruentem, ut 'aut eundem codicem aut ah eo proximum fuisse' iampridem Pertz (SS. I, p. 342,) s-uspi- catu8 sit. Fortasse ille hunc codicem cum altero Vindobo- nensi (3c) confudit, qui propter annum 738. sancti Trudonis dici poterat. E codice 3c cum Petri Bibliothecarii , quae dicebatur, Historia Francorum abbreviata1 tnm AnnaUum Mettensium partes magnae inter annos 838. et 858. et una sententia anni 867. (Iste Robertus — aequiparari potuissent) fluxerunt ; qni propterea non eam merentur curam, quam Pertz eis tri- buit. At Monachus Kirschgartensis, qui in Chronico Worma- tiensi circa a. 1500. conscripto ea, quae ad Wormatiam spectant, nsque ad a. 882. omnia fere excerpsit, non solum codice Wor- matiensi amisso (W), sed etiam ipsius Einhardi archetupo (E) usus videtur esse, quoniam non modo se 'libellum eius penes se habere' asseverat, verum etiam in fine anni 838. ante verba Huc usque scripsit Einhardus unam sententiam, quae in omnihus codicibus deest, exhibet (v. p. 28^. Praeter hos Adamus Bremensis et Sigebertus Gemblacensis arrnules nostros adhibuerunt, eisdemque sed aliis auctorihus intercedentihus etiam Herimannus Augiensis2, Annales Hers- fetdenses, Marianus Scotus, Annalista Saxo, Gobelinus Persona 3 usi xunt. Editiones meam hae antecesserunt : 1) Petri Pithoei inter Annalium et historiae Francorum ab a. 708. ad a. 990. scriptbres coaetaneos XII Paris. a. 1588. ex codice 3d4; 2) Marqu. Freheri in prima parte Scriptorum rerum Germanicarum FranJcofurti a. 1600. et denuo impressa a. 1624. ex editione Pithoeana et codice 3, cui quartus, sextus, septimus guaierniones tnnc nondum deerant, qnamquam nonus et decimus etiamtum muttti fuerunt; 1) SS. I, p. 416 — 418. 2) Herimannum ex annalibus maioribus Ala- mannicis, qui nondum exstant, paene omnia hausisse constat; illi autem non minus quam ceteri omnes, quos mpra enumeravi, communi auctore annalibus quibusdam Fuldensis monasterii videntur usi esse, qui usque in saeculum decimum continuati etiam Continuatori Reginonis usui fuerunt. 3) Cf. A. Hagemann, 'Ueber die Quellen des Gobelinus Persona', Diss. Hal. 1874. 4) Quod primus G. Waitz cognovit ('Neues Archiv' II, p. 330,). Xn PRAEFATIO. 3) A. Chesnii in Historiae Francorum scriptorum tomo II. Paris. a. 1638. ex amhahus illis conflata; 4) B. G. Struvii in Frelieri Scriptorihus Argentorati a. 1717. denuo editis editio, annis 882—887. secundae recen- sionis1 et fine operis ah a. 900. 2 aucta et ex editioniJms pro- pinquorum operum correcta; 5) M. Bouqueti in tomis II. V. VI. VII. VIII. Ilerum Francicarum et GaJJicarum scriptorum Paris. a. 1757. sqq., qui uJtima Jacuna, quae in annis 894. 895. remanserat, a Genti- lottio e codice Sc expJeta3 primus pJenum textum praehuit ; 6) G. H. Pertzii in MG. SS. I, p. 337 — 415, qui primus in soJis Jihris manu scriptis optimis textum constituere studuit ; e quihus Vindohonenses ipse consuJuit , SchJettstadensi autem curis Ghr. M. EngeJhardti Argentoratensis parum accurate coJJato et AJtahensi, qui tunc Jatehat, e Christii adnotationihus Ad hanc editionem e stemmate supra constituto apparet soJos codices 1. 2. 3 adhihendos esse, nisi codici 3 aJiquantae partes deessent annos 850—860. 869—881. 894—895. 900 — 901. compJexae; quas ad suppJendas ctiam codices inde derivati FreJwrique editio conferenda sunt. Ipsorum autem Jihrorum 1. 2. 3, uhi inter se dissentiunt, qua ratione aestimanda sit auctoritas, iam ' cxponamus. In prima aJteraque partihus codici S, cum a ceteris discrepat, pJus trihuendum, quoniam iJJe, nisi mendum apertum est, e JRudoJfi archetypo (R) hausisse existimandus est, cum hi Jectionem ah auctore primae recensionis mutatam exhihere videantur. Uhi autem 2 et 3 pari modo a codice 1 differunt, hunc, nisi Jihra- rius paJam erravit, primae recensionis, iJJos secundae textum exhihere verisimiJe est, ita ut contra soJitum usum in ipso maiore numero semper minor insit auctoritas; 2 tamen, cum soJus ceteris obstat, nidlius auctoritatis est. In tertia parte 1 praevaJet, quia ad arclietypum primae recensionis redit; sed alterius quoque recensionis Jectiones, quae codicihus 2 et 3 ex- hihentur, siquidem ea eiusdem auctoris est, in textum recipiendae sunt. Quod ita feci, ut ea, quae auctor p>ostmodo addidit, se- cundum soJitum morem uncis quadratis incJuderem, ea autem, quae in aJtera recensione omissa sunt, rotundis. Finis secundae recensionis ah a. 882. nsque ad a. 887. in uno codice 2 exstat ; 1) Quos Lambecius e codice 2 in Comment. de biblioih. Caes. Vind. II, c. V, p. 345 sqq. publici iuris fecerat. 2) Leibnitius ea, quae Frehero deerant, in Script. rer. Brunsvic. I, p. 192 e Bruxellensi, tunc Antwerpensi codice (Se) ediderat. 3) In Muratorii Rer. Ital. script. tomo II. parte II. p. 119. PRAEFATIO. XIII citins lecHones ex usu scriptoris in prioribus annis observato corrigere studui. Similiter in continuatione Ratisbonensi, ubi menda codicis 3 cognoscere mihi visus sum, ea correxi ; in AMahen8tbu8 auiem continuationibus eum ut archetypttm quam aeeuratissime reddidi, numeris quoque foliorum margini appositis. Per totum Jibrum numeros paginarum Pertzianae editionis in margine notavi, cuius etiam adnotationes pJurimas retinui. Denique viris humanissimis et doctissimis E. Diimmler, qn/ et hoc opus ipse mihi mandavit et assidue adiuvit, et H. BressJau, qui non Jectiones soJum codicis Schlettstadensis accuratissime coJJati mecum commimicavit, sed etiam pJaguJas incJe correxit, itemque VV. CCJJ. Baier, Birlcet Smith, Hartwig, BiezJer, Wustmann bibJiothecarum Sundiensis, Havniensis, HuJcnsis, Monacensis, Lipsiensis praefectis, quorum benevoJentia mihi concessum est, ut codices Lipsiensem HaJae, Havniensem , . 43 lin. 15 %e Aquitaniorum * e< ib. n. i) aquitanorum 3. p. 44 n. 4) vir doc- tissimus videtur dicere; cf. etiam H. de Lerbeke, Chron. episc. Mind. apud Leibnitium, SS. rer. Brunsv. II, p. 159. p. 46 lin. 5) lege Rastizc et ib. n. c) rastizes 2; rastices Zc.d.e. p. 48 Un. 23 lege oratorium. p. 98 n. c) lege liutuuardus. p.343. 'ANNALIUM FULDENSIUM PARS PRIMA (SELICtENSTADENSIS) AUCTORE EINHARDO A. 714—838. GESTA QUORUNDAM FRANCORUM REGUM». Pippinus^"1 filius Ansgisi*, dux Francorum, post mortem "Wolfaldi Chron. Laur. ducis partem Austriaec regebat, obtinuitque d regnum Francorum per annos XXVLT cum regibus Hludowicoe, Hildiberhto f et DagaberhtoS. Moritur anno secundo Anastasii imperatoris, qui est ab incarnatione Domini annus DCCXILU. Huius filius Carlush ex Alpheida*, quam 2 4Si). posthabita priore coniuge Pliclithrudek duxit uxorem, subchr.L. honore maiordomatustenuit regn um Francorum annis XXVII. DCCX V. Post3 mortem Pippin i Plichthrud 1 relicta e i u s vidua incomparabili odio contra Carlum"1 succensa custodia eum publica ob- (A.Mett.7U). servari iubet. Unde ille divino auxilio liberatus primo 4 certamine c o n t r a Chr. L. i, 1. Radbotum« regem Fresonum ° pugnans, dum fortiter dimicat, magnum exercitus sui damnum consequitur. DCCXVL Raginfridus 1» maior domus et HilpricusQ rex cum ex- ercitur fines Coloniensiums et regiones Bbeno contiguas vastant1 ib. 2. acceptisque a Plichthrude" muneribus revertuntur. *) filii domni Arnolfi Mettensis civitatis antistitis gloriosi add. Sc. a) G. Q. F. R. des. 2. 3. b) DCCXIIII. Pippinus 3. c) austrie 3. d) optinuit- que 1. 2. c) hludawico 2; hlodawico 3. f) hiltiberto 1. 2. g) dagoberto 1. 2. h) carolus 1. 2. i) albheida 3. k) plidthrude codd. 1) plidthrud 1. 2; plidthrurt 3. m) karolum 1. 2. n) ratbotum 1; radbodum 2. o) fresorum 3. p) regiufredus 1. 2. q) hilpericus 1. 2. r) exertitu 3. s) colonensium 2. 3. t) vastans 1. u) blidthruda 1. 2; ab liudthruda 3. 1) Pippinus — DCCXHII. ex Chronico Laurissensi (Ann. Laur. minoribus), quod post Pertzium (SS. I, p, 112 — 123,) denuo ed. G. Waitz, 'Sitzungs- berichte der Berliner Akademie' 1882, 399 — 415. 2) quam — uxorem ex Annalibus quibusdam (Baioaricis) nunc amissis, olim circiter ab a. 687. usque ad a. 796. pertinentibus ; de quibus cf. praefationem. 3) Post — liberatus ex Annalibus eisdem amissis; e quibus alii derivati sunt, quos in monasterio S. Dionysii ortos esse Piickert ('Bei-ichte d. Verh. d. Gesellsch. d. Wiss. zu Leipzig', 1884, p. 106 — 190,) lyrobarit, magna ex parte in Mettensibus (SS. I et XIII) servati. 4) primo — consequitur ex Chron. Laur. I, 1 (i. e. Karli anno 1). 1 2 ANN. FULD. PARS I. (SELIGENST.) Cbr.L. i, 3. DCCXVII. Raginfridus» et Hilpricusb rex in Vinciaco die domi- nica ante pascha cum Carloc pugnantes tergad vertunte; quos Carlusf (A.Mett.7i8). fugientes? cedendo persequitur usque Parisios. His temporibus Winfridusl», qui et postea, cum episcopus ordinaretur, Bonifacii nomen accepit, doctor catholicus natione1 Anglus primum Romam, deinde cum auctoritate Gregorii papaek in Franciam1 ad praedicandum m verbum Dei venit. Chr. L. i, 4. DCCXVLH. K a r 1 u s <" victor reg r e diens Coloniam v e n it receptis- que a Plichthrude« thesauris patris sui regem sibi constituit Hlotharium» ib.5. nomine, non potestate. Hilpricusb etP Raginfridus» auxiUo Eudonis ducis Aquitaniorum instaurata rursus acie superati fugantur a Carloc. ^^ ib. 6. DCCXVTLH. Karlus ** • • ad Eudonem mittit et Hilpricum absque bello recepitd. (735). DCCXXVHII. Karlus» navali evectione regnum Fresonume in-ib. 15. greditur interfectis que quamplurimis Popponem ducem e o r u m (734). interemit subversisque lucis et fanis victor cum praeda magna revertitur. DCCXXX. Sarraceni ' collecto exercitu f Avinnionem urbem ib. 16. capiunt et circumquaque regiones devastant. (737). DCCXXXI. Karlus» adsumptis& armis urbem Avinnio- ib.n. nem^ obsidione vallat instructis q u e machinis capi e n s magnamSarra- cenorum stragem efficit. DCCXXXH. Karlus a Gothorum fines penetra n s Narbonam ob- ib. 18. sidet, rege Sarracenorum Athimai intus incluso. DCCXXXIH. Sarraceni de Hispaniak audientes urbem obses-ib.19. s a m armati superveniunt; contra quos Carlus a dimicans regem cum ib. 20. populo usque2 ad intern i t ionem 1 delevit. (A.Mett.737). DCCXXXinx Sarraceni3 a Carlom in bello superati; ib.20. qui gladium effugere poterant, ascensis navibus dimersi sunt in mari. DCCXXXV. Franci Carlo"13 duce Sarracenos proterunt, ib. 21. praedam" magnam ducentes et captivorum multitudinem. DCCXXXVT. Regionem Gothicam Carlusa cum Francis in-ib.22. *p- 345. grediens urbes famosissimas *Nemausum, Agatem et reliqua castella ° capit, destructis muris et moeniisP-4 earum usque ad fundamenta. DCCXXXVH. Carlusa Saxones tributarios fecitQ. ib.23. DCCXXXVHI. Carlu8a regionem Provinciam1* ingre s s u s Mau- ib. 24. 25. rontum ducem, qui dudum Sarracenos per dolum invitaverat, fugere compulit*. *) Huius 5 Karoli dampnationis meminit Ingmarus in prologo Vitae beati Remigii, quam nos de alia hystoria assumentes addidimus isti ; ut scriptura dicit : Qui reddit mala pro bonis, non recedet Prov. 17, 13. malum de domo eius. Quod vero de8 Rigoberto in episcopatu violentia crudeH deposito* et de aliis rebus aharum fecit eccle- siarum, iusto Dominus iudicio reddidit in caput Karli Martelli eius filioli, sicut antiquorum veridica constat scriptura" huius- modi relatione. Sanctus Eucharius Aurehanensium episcopus, qui in monasterio sancti Trudonis requiescit, in oratione positus ad alterum est seculum raptus et inter cetera, sibi quae Domino a) Karolus 1. 2. b) sue ditioni 3. c) provintiam 3. d) recipit 2. e) fresornm 3. f) exertitu 3. g) ass. 1.2. h) avennionem 3. i) deest 1.2. k) ispania 3. 1) inter- netionem 2. m) karolo 1. 2. n) predam 1. o) deest 2. p) mgniis 2. q) facit 2. 3. r) provint. 3. s) di c. t) depto e. u) scriptum c. 1) Ea, quae de a. 730 — 736. dicuntur, omnia ad a. 737. spectant. 2) usque — delevit ex Annalibus illis amissis; cf. Mett. 737. 3) Sarr. — superati et Carlo — proterunt iterationes rei narratae; a. 732 — 735. ad eandetn puanam apud Birram fluvium factam pertinent. 4) et reliquas capiunt destructis moeniis Chron. Laur.; sed muros et moenia destruens suburbana et castra illius regiones vastavit Cont. Fred. 20. Quamobrem hoc quoque loco nostrum Annalibus illis amissis usum esse veri simile est. 5) Ex concilio Carisiacensi a. 858. apud Bouq. T. III, p. 659. P.; cf. Dummler, 'Ostfr. Reich' I, p. 437 sq. 1* 4 ANN. FULD. PARS I. (SELIGENST.) Chr.L.1,25. DCCXXXVHLT. Carlusa.i Provinciam» totam et cuncta eius (A. Mett.) jQca marjtima guaec dicioni subegit. ib.26. DCCXL.d Pax2 et quies regno Francorum per Carlume (A-MeM)redditur ad tempus, Gothisf superatis, Saxonibus et Fresonibus subact i s , expuls i s Sarracen i s , Provincial i b u s ° recept i s. A.Sith. DCCXLI. Carlus» anno regnis sui XXVII.3 moritur Carisiaci et (Mett.)ftpU^ ganctum Dionisium sepelitur. Cuius filii Carlomannus h et Pippinus sub obtentu » maiordomatus totius Franciaek regnum suscipiunt et inter se dividunt. Chr.L.n,i. DCCXLII. Karlomannus» et Pippinus 1 Hunaldum m Aquitani a e 4 ducem imperio suo resistentem bello superatum ad Wascones ib. 2. fugere compellunt; simul et Alamannos duce Theotbaldon re- bellareo temptantes mira celeritate comprimunt. A.Sith. 742. DCCXLTTF. Karlomannus» et Pippinusl Odilonem P ducem Baioa- riorumQ rebellare conantem proelio1 superant. A. Sith. DCCXLIIIL Karlomannus h cum Odilone s duce Baioariorum pacem V. Sturmi facit *. His temporibus fundari coeptum* estFuldense coeno- 12.13. Diumu a sancto Bonifacio in solitudine Bochoniav*6. donante conspexit, vidit hunc Karlum in inferno inferiori tor- queri. Cui interroganti ab angelo eius ductore responsum est, quia sanctorum iudicatione, qui in futuro iudicio cum Domino iudicabunt quorumque res abstulit et divisit, ante illud iudicium anima et corpore sempiternis poenis est deputatus et recepit cum suis peccatis poenas propter peccata omnium, qui res suas et facultates in honore et amore Domini ad Sanctorum loca luminaribus divini cultus et alimoniis servorum Christi ac pau- perum pro animarum suarum redemptione tradiderant. Q.ui in se reversus sanctum Bonefacium et Fulradum, abbatem sancti Dionisii et summum capellanum regis Pippini, vocavit eisque talia dicens signum dedit, ut ad sepulchrum eius irent et, si corpus eius ibidem non repperissent, ea, quae dicebat, vera esse crederent. Ipsi autem pergentes ad sepulchrum, ubi corpus ipsius humatum fuerat, sepulchrumque eius aperientes, visus est subito exisse draco et totum illud sepulchrum inventum est deni- gratum, ac si fuisset exustum. Hoc ideo scriptum est, ut omni- bus legentibus nota fieret eius iusta dampnatio, per quem facta est rerum ecclesiasticarum iniusta ablatio add. 3c. *) In marg. cod. 3. manus saec. XIII. add.: Odilo dux; ab hoc Altach fundatur monasterium anno Domini DCCXLo primo. a) Karolus 1. 2. b) provint. 3. c) sue ditioni 3. d) DXL. 3. e) karolum 1. 2. f) gothonis 3. g) ducatus 2. h) carhn. 3. i) sub optentu 1 ; s. obtentu 3. k) frantie 3. 1) pipinus 3. m) hunaltum 1. 2. n) thiotbaldo 1. 2. o) repellare 3. p) 5dilonem 2. q) baioariorum ducem 1. r) prglio 1 ; prelio 3. s) odelone 1. t) ceptum 3. u) ceno- bium 1, 3. v) boconia 3. 1) cunctam Prov. et mar. illa 1. s. d. s. Chron. Laur.; totaque Provincia usque ad litus maris peragrata Ann. Mett. 2) Carlus Gothos superatos — Provinciales receptos regnum Francorum feliciter possidens Chron. Laur.; interiora regni sui cum pace disponens Ann. Mett. 3) rexitque populum Francorum annis XXVI, mensibus VI. Ann. Mett. 4) Ex Annalibus amissis; Hunaldo Karolus princeps Aquitaniorum ducatum tribuit, . . . germani Aquitaniam vastant, fugientem Hunaldum persequentes Ann. Mett. 5) Ex Eigilis Vita Sturmi (SS. II), c. 12. et 13; cf. Ann. Fuld. antiqu. AUCTORE ELNHARDO. A. 739-751. 5 *p.ue. *DCCXLV. Karlomannus ■ et Pippinusb simul Saxonum perfidiam a. Sith. vastata eorum regione ulciscuntur et ' castrum Ohseburg capi u n t. Chr. L. n, 4. DCCXLVI. Karlomannus «• Alamannos iterum res novas molientes a. Sith. nonnullis eorum interfectis compescuit. Bonifacius - archiepiscopus cum auctoritate sedis apostolicae annuente Karlomannoc duas(Chr.L.ll,5). sede s episcopale s constitu i t , u n a m in castro Wirziburg, u b i Burghar- (ib. 6). tum(1 collegam suum ordinavit episcopume, alteram in loco, qui v o c a t u r Eihst at ' , c u i AVillibaldus episcopus ordinatus est. DCCXLVTI. Karlomannus a relicta, quam tenebat, potestate Romam a. Sith. vadit ibique mutato habitu rehgiose victurus in Casinum ad sanctum Bene- dictum secedit et3 monachus efficitur. Chr.L.ll, 7. DCCXLVHI. Gripho frater Karlomanni ■ et Pippini potestatem a. Sith. quandam affectans ad Saxones se contulit. Pippin o v e r o per Thurin- Chr- L^n> giam e ingres s o Saxoniam super fiuvium Obacra *• * in loco, qui dicitur Horoheim, Saxones occurrentes Griphonem cum eo pacificare cupient e s. ib. 9. Gripho autem nec Saxonibus nec Francis se credens in~' Baioariam fugit. (A. Mett.749). DCCXLVIIH. Pippinus b in Baioariam pergens Tassilonem n e - ChJ- L- J1» potem6 suum natum ex Hiltrudei sorore sua ducem ibi constituit Griphone et Lantfrido inde eductis*. DCCL. Pippinus Griphoni in partibus Niustriaek duodecim comi- ib. n. tatus1 dedit, sed ille nec ibi se tutum esse ratus ad Weifariumm ducem Aquitaniae" secessit. DCCLI. Pippinus mis s a Romam legati o n e Zachariam papam o inter- ib. 12. rogat de regibus Francorum ex antiqua Meroingorum 7 stirpe d e s c e n - dentibusP; qui reges quidem dicebantur, sed potestas regni tota apud maiorem domus habebatur, excepto quod chartae et privilegia regis nomine scribebantur ; etH ad Martis«i campum, qui rex dice- *) In margine cod. 3. add. man. s. XIII. : Tassilo dux Chiemsinum et Porich fundavit et Phaffimuenster prope Genabum. a) Carlm. 3. b) Pipinus 3. c) carlom. 1 ; carlm. 3. d) burchartum 1. 2. e) deest 2. f) eichstat 2. g) thuringeam 3. h) obarcra 2. i) hiltniila 1. 2. k) neustriae 1. 2. I) oonimitatus 2. m) uueipharium 1. 2. u) cquitauiae 2. o) pape 3. p) desceu- ilentium codd. q) et martis 3. 1) et castrum Ohseburg capit Chron. Laur. 2) Bonifacius — est ex eodem videlicet fonte, unde res de illo a. 717. 719. 754. relatae petitae sunt. Quetrum ultima oriyo in Willibaldi Vita Bonifacii (ed. Pertz, SS. II, p. 331 — 353; Jaffe, Bibl. III, p. 422 — 47 1) invenitur; sed ea ipsa auctorem nostrum usum non esse consentaneum est, propterea quod a. 717. et 719. cum Ann. Mett., a. 754. cum Chron. Laur. ad verbum convenit; ex quo con- sequitur haec omnia Annalibus illis amissis esse tribuenda. 3) et mon. eff. ex Chron. Laur. 4) Hobacar Chron. Laur.; Obacra Ann. Mett. 5) in Baioariam confugit Ann. Mett. 6) Hiltrudem sororem Pippini cum Tassilone filio parvulo Chron. Laur. II, p. 9. 7) Einh. Vita Kar. 1 : Gens Meroingorum . . . sed opes et potentia regni penes palatii praefectos, qui maiores domus dicebantur, tenebantur. lortasse haec omnia ex Annali- lm illis amissis communi Chronici Laur. et Vitae fonte hausta sunt. 8) Ibidem: Quocumque eundum erat, carpento ibat, quod bubus iunctis et bubulco rustico more agente trahebatur. Sic ad palatium, sic ad publicum populi sui conventum, qui annuatim ob regni utilitatem celebrabatur, ire, sic domum redire solebat. At regni administrationem et omnia, quae vel domi vel foris agenda ac disponenda erant, praefectus aulae procurabat. 6 ANN. FULD. PARS I. (SELIGENST.) v^Kax l batur, plaustro bubus trahentibus vectus atque in loco emi- "nenti sedens semel in anno a populis visus publica dona sol- lemniter sibi oblata accipiebat, stante coram maiore domus et, quaea deinceps eo anno agenda essent, populis adnun- tiante; sicque rege domum redeunte ceterab regni negotia maior domus administra b a t c . Orat ergo sibi decerni, quis eorum iuste rex debeat dici et esse, is, qui securus domi 8edeatd, an ille, qui curam totius regnie et omnium nego- tiorum molestias sufferat. Chr.L.ii.12. DCCLLT. Zacharias papa ex auctoritate sanctiPetri apostoli man- dat populo Francorum, ut Pippinus, qui potestate regia utebatur, nominis Ch'HSTtTl'1|t(lu0 9ue dignitate frueretur. Ita1 Hildricusf rex, qui ultimus J' ' ' Meroingorum Francis imperavit , depositus et in monasterium mis s u s e s t , Pippinus v e r o i n civitate Suession u m a sanct o Bonifat i o K archi- episcop o in regem unct u s h regni honore sublimatus est. A.Sith. DCCLLlT. Pippinus iterum Saxonum perfidia provocatus regiones Chr.L.n,i3. eorum devastat. In2 qua expeditione Hildigarius1 Colonensisk episcopus a A. Sith. Saxonibus interimitur. Gripho frater P i p p i n i , cum Italiam petere Chr.L. ii,u. conaretur, ins valle Maurienna a comitibus fratris sui occisus est. 1 a ^' vf Stephanus papa Romanus auxilium contra H a istulfum 4 regem Lango- 'bardoruml petens ad Pippinum in Franciamm venit; a quo honori- ehr^L8!!6^; fice susceptus apud Parisios duos filios eius Carlomannum" et ' Carlum o unxit in reges. A- ■ s'th- et * DCCLTTTT. Bonifatius P ■ 5 archiepiscopus Mogontiacensis 9. a e c c 1 e - * s i a e r evangelizans s genti Fresonum verbum Dei martyrio t coronatur anno episcopatus sui XXX VI., die quarto mensis Iunii. Post quem v Steph! Lullus in" cathedrav eius sedit annosw XXXII. • Carloman- nus **6 frater Pippiniy cum consilioz Haistulfi regis Lango- bardorum1 in Franciam » veni e n s ad persuadendumh fratri, ne exercitumc in Italiam duceret, non post multos dies Lugdunid Chr.L.n,i8. vita decessit. Pippinus vero Italiam ingressus Haistulfum a) que 3. b) caetera 2. 3. c) amministr. 2. d) sedebat 1. 3. e) regni totius 3. f) hildericus 1. 2. g) bonifacio 1. 2. h) untus 3. i) hiltigarius 2. k) coloniensis 2 ; colonensis 1. 3. Chron. Laur. 1) longobardorum 1. 2. m) frantiam 1; fratiam 3. n) carolom. 2 ; carlm. 3. o) karolum 1. 2. p) Bonifacius 1. 2. q) mogon . . ciensis erasis duabus Utteris 1; magont. 3. r) gclesiae 3. s) ewangelizans 3. t) martirio 1.3. u) deest codd. v) cathedram 1. 3. w) annis 1. 2. x) carlm. 3. y) pipini 1. z) con- solio 3. a) frantiam 3. b) supersuad. 3. c) exertitum 3. d) lucduni 3. 1) Ita et factum est per unctionem sancti Bonifacii archiepiscopi Suessionis civitate . . . Hildricus . . . in monasterium mittitur Chr. Laur. 2) In qua expeditione Hildigarius Ann. Einhardi, qui dicuntur, Hildigarius — interimitur Chr. Laur.; quapropter utrumque ex Annalibus amissis fluxtese suspicor. 3) In v. M. ex Chr. Laur., cetera ex Ann. Sith. 4) contra Langobardos A. Sith.; adversus Heistulfum regem Chr. Laur.; ad Pippinum Chr. Laur., cetera ex Ann. Sith.; apud monasterium beati Dionisii Vita Stephani II. (L. Duchesne, Le liber pontificalis 1886,) c. 23; duos — reges ex Chr. Laur. 5) Cf. supra a. 746; Bonifatius Mogontiacensis archi- episcopus in Frisia martyrio coronatur Ann. Sith. 6) Carlomannus Pipp. fr. Lugduni diem obiit Ann. Sith.; nefandissimus Aistulfus Carolomannum fratrem benignissimi Pippini . . . Franciae provinciam ad obiciendum atque adveraandum causae redemptionis sanctae Dei ecclesiae et reipublicae Romanorum direxit Vita Stephani (ed. Duchesne) c. 30. AUCTORE EINHARDO. A. 752—763. 7 superatum et Papiae inclusum obsides dare et res sancti Petri red d e r e sacramento constri n g i t *. Stephanus l papa d u c e Hiero- Chr. L. n, 19. nimo fratre Pippini Romam revertitur. v.Steph. DCCL V. Haistulfus sacramenta mentitus collecto exercitu y"^etV Romam inpugnando circumdat, omnia extra urbem ferro et igne ' ep ' devastans. Cuius2 rei nuncium1* pontifex marino itinere missis legatis Pippino insinuat, deprecans et obtestans, ne coeptumc opus, quod sancto Petro promiserat, inperfectum relinqueret. DCCLVI. Iterum3 Pippinus Italiam ingrediturd, Haistulfum Chr.L.n,20. Papiae e inclusum obs i d et, Ravennam cum Pentapoli redd e r e con p e 1 1 i t V. steph. et per Folratum missum suum sancto Petro apostolo et Stephano papae f vicario eius tradidit S . A g. h DCCLVn. Haistulfus4 in venatione quadam equo lapsus regnum ciir. L. ii, 21. cum vita perdidit. Constantinus imperator Pippino h regi inter cetera A. Sith. munera etiam organum mittit. DCCL VHI. Pippinus h Saxoni b u s superati s tributum i n p o s u i t » , Chr. L. II, 22. ut trecentos equos singulis annis sibi solverent. DCCLVnLT. Wai p h ari u s k • 5 du x i n Aquitania tirannidem ib. 23. exercens pressnras ecclesiarumi Dei movet111, depraedationes e t i n iustitias n m u 1 1 a s fac i t. DCCLX. Pippinus Waiphariik ducis stultitia° permotus ib.23. d u c t o in Aquitania m exercituP iustitias q ecclesiarum l D e i facere rennuentemr rerum iniuste ablatarum restitutionem promittere sacra- mento coegit. DCCLXI. Waiphariusk-6 iuramenta mentitus Pippino mo-ib.24. lestus efficitur, ferro et igni8 cuncta vastando Cavillionem* usque pervenit Pippinumque 7 sibi11 cum suis occurrere conpulitv. DCCLXII. Pippinus cum Carlo^ fiho Burbonem, Cantelam, Clar- "***• montem aliasque civitates et castella pugnando capit ; ah i s que quam- 7^2. ' plurimis eius dominatuix subiectis etiam Beturicam y expugnat. DCCLXHI. Tassilo nepos Pippiniz de exercitu P regis se sub-ib.25. ducens ad Baioarios secessit. a) constingit 3. b) nuntium 2 ; nucium 3. c) inceptum 8. d) ingressus 3. e) papie 3. f) pape 3. g) tradit 3. h) pipin. 3. i) imp. 1. k) waphar. 3. 1) aeccl. 1. 2. m) movit 2. n) iniusticias 2. o) stulticia 1. 2. p) exertitu 3. q) iusticias 1. 2. r) renuentem 1. 2. s) igne 1. 2. , t) cabillionem 2. u) deeat 1. v) comp. 1. w) karolo 1. 2. x) dominatiui 3. y) betruricam 1. z) pipini 1. 1) Stephanus papa Romam revertitur Ann. Sith., Chr. Laur.; dirigens- que cum eo . . . rex . . . fratrem suum Hieronimum Vita Stephani c. 39. 2) pontifex per marinum iter suos ordinans et ad eum in Franciam diri- gens missos . . . adiurans eum . . . cuncta, quae beato Petro polhcitus est, adimplendum Vita Stephani c. 42. 3) Iterum Haistulfus . . . ob- sessus est Ann. Sith.; Pipp. in It. proficiscit, Heistulfum P. i. obsedit et, ut res sancti Petri redderet, sacramento constringit. Rav. c. Pent. sancto Petro tradidit Chr. L. II, 20; Fulradus venerabilis abbas apostolo et eius vicario sanctissimo papae . . . tradidit Vita Stephani c. 47. 4) Haist. — equo ex Ann. Sith.; Heistulfus in ven. equo — perdidit Chr. Laur. 5) Haec, 'tantum ne annorum series rumperetur', ex eo, qui sequitur, anno anticipata esse Pertz (SS. I, p. 338> recte vidit. 6) Weiferus sacram. ment. vast. et depopulando usque Cav. perv. Chr. Laur. 7) Pipp. — conpulit ex duplicatione verborum sequentium orta. 8 ANN. FULD. PARS I. (SELIGENST.) ^1""'^1!'-!5 DCCLXTTTT. Hoc1 anno contigit hiems » valida et praeter etA.s.th.golitum prolixa Chr.L.n,26. DCCLXV. Hruodgangus Mettensis^ urbis archiepiscopus corpora A. Sith. 8anctorura Gorgonii, Naboris et Nazarii a Paulo Romanae sedis apostolico de * Roma in Franciam c trans t u 1 i t . I n t e r e a Saxones A- Si*h- et WidukindoT5 tyrannidi nitente Francorum terminos usque ad Rhenum1' a) karolus 1. 2. b) pasce 3. c) leticia 1 ; leticia 2. d) celebrat 2. e) long. 1. 2. f) pertesi 1. 3. g) himnis 3. h) frantiam 3. i) bonifacius 1. k) raartir 2. 3. 1) predixit 1. m) presidium 1. n) iuxsta 3. o) raartiris 3. p) laurasham 1 ; laureshaiin 3. q) in villam 1; in iUam 2; des. 3. r) igne 1.2. s) depopulabatur 1.2. t) aeresb. reedif. 3. u) prgliis 1 ; preliis 3. v) duobus codd. w) lidbecki 2. 3. x) hruotgaudu.s i. y) long. 2. z) hruotgaudum 2; hrodgaudum 3. a) aeresburgum :!. b) cedes 1 ; cedas 3. c) afiiicti 1. 2. d) padraprunno 3. e) Ibinalarabus 1. f) pref. 1. g) babtizati 3. h) ingenuitate 1. i) addicantes 3. k) karoius 1. 2. 1) exertitu 3. m) usque ad 1. 2. n) parapilonem 3. o) pref. 1. p) frantiara 2. 3. iunior a patre in Saxoni a m cum A. Laur. exercitue miss u s "Westfalaos d in proelio e superav i t et domuit. DCCLXXXV. Widukindf Saxo Attiniac i 2 ad fidem Carliff venit ^.Shh.et et baptizatus h est, et Saxonia tota subacta. Coniuratio orientalium * Fran- corum, quaek vocatur Hartrati, contra regem exorta et cito con- pressa est. DCCLXXXVL Carlus" per3Autulfum senescalcuml missoex-ib. ercitu Brittones111 domuit et ipse perltaliam rebus ordinatis orationis causa Romam vadit. Lullo Mogontiacensi episcopo defunctoA.Fuld.ant Bicholf SUCCessit". Auctores conspirationis contra regem partim A.Laur.785. morte partim caecitate0'4 et exilio damnantur. DCCLXXXVn. Eclipsis solis facta est XV. Kal. Oct. Carlus^ ^gj^6' cum exercitu c Beneventan o s P • 5 ingressus Capuam venit ; Grrimaldum <1 ' filium Aragisi ducis Beneventanorum r in obsidatum s a c cepit. Hruod- A. Sith. thrudis * ■ ° filia regis a Constantino imperatore desponsat u r. DCCLXXX Vm. Tassilo 7 dux Baioari o r u m ad Carlum ■ in p a 1 a t i o »• ^ Ingilenheimv veniens multis periuriis et infidelitat i b u s convictus (A\ Lauresh.) deponitur. Graecorum^ exercitusx a Francis et Langobardisy et Ch'r.L.111,26. Beneventanis proelio e superatur ; similiter et Avares in marc h a z Baioa- A- Slth- riaea atque Italiaeb a regis exercitibus victi atque fugati sunt. DCCLXXX VEHI. Carlus e per Saxon esiterfaciens venit ad Albim A. Laur. \^ fluvium, habens in exercitu(1 suo Francos, Saxones, Sorabos et Abo- drit o s ° , quorum princeps e r a t Witzan, Fr e sones q u o q u e per Habola fluvium navigio venientes. Constructis duobus pontibus, quorum alterum ex utraque parte castellis munivit, transito flumine, Sclavorum8, qui vocantur "Wilzif, terram ingressus magnis eosA.Sith. proeliis& domuit ac dicionih suae subiugavit. DCCXC. Hic annus a bellorum motibus quietus fuit; quem rexib. apud "Wormaciam i transegit. a) uastradam 3. b) karolus 1. 2. c) exertitu 3. d) uuestfal. os erasa una littera 1. e) prelio 1. f) Vuidukind corr. Vuidikind 1 ; witukind 3. g) karoli 1. 2. h) babt. 3. i) origentalium 3. k) que 3. 1) senscalcum 3; deest 1.2. m) britones 1.2. n) richol- fus 1. 2; Riholf 3. o) cecitate 1. 3. p) beneventum 1. 2. q) grimaltum 1. 2. r) beneventorum 1. s) obsidiatum 1. t) hruadthrudis 1 ; ruadthrudis 2. u) karo- lum 1.2. v) ingelenheim 1; ingilenhein 2; ingilenhem 3. w) Grecorum 1.3. x) ex- ertitus 3. y) long. 2. z) marcha 3. a) baioriae 2. b) italie 3. c) karolus 1. 2. d) exertitu 3." e) abotritos 1. f) wilzzi 3. g) pr^liis 1. h) ditioni 3. i) wor- maticam 3. 1) fastradane Annalium Laur. codd. plerique; Fastradam Laureshamenses. 2) Verba Attiniaci, tota, contra regem ex Ann. Laur., cetera ex Sith. mmpta sunt. 3) Audulfo sinescalco et causas Italicas disponendi Ann. Laur. 4) caecitate et in Laur. desunt; fortasse omnia Ann. amissis tribuenda. Hartrat et ceteri exiliantur etiam in Ann. Fuld. ant. ad a. 785. refertur. 5) Roma Capuam Ann. Sith., partibus Beneventanis Laur.; Grimoldus filius A. d. B. in obs. regi datus Sith., filium . . . Grimoaldum Laur.; et filio Aregiso inde in ospitatum accepit Fragmmtum Chesnianum (SS. I, p. 33^, quod item ex Annalibus illis amissis derivatum videtur esse. 6) Hruatrudis Ann. Sith.; solutionem desponsationis a. 781. factae his verbis dici I. Bertxatjs, 'Z. Kritik Karol. Ann.' p. 118. jn-obavit. 7) T. d. Baioariae depositus Ann. Sith.; venit T. ad . . . Carolum in Ingulunhaim Lauresh.; ad iamdictam villam Ingilenhaim, ibique veniens T. Lauriss.; convictus iterum de infidelitate Chr. Laur. III, 20. 8) Carlus Scla- vos, qui Vulzi voc, cum magno exercitu adgr. dom. ac d. s. subi. A. Sith. 12 ANN. FULD. PARS I. (SELIGENST.) A.SHh. et DCCXCI. Palatium Wormacense incendio consumptuma est. Car- A.Lanr.jugb pr0pter x m u 1 1 a mala et praedationes c ac caedesd, quas Huni exercuerunt in populo Dei, provocatus congregato (A. Lauresh.) e x e r c i t u e inBaioariaf iuxta Anisam fluvium cum omni populo suo ieiuniis et obsecrationibus triduo celebratis exercitum di- viditK. Ipse cum Francis, Alamannis et Baioariis ex australil» parte Daimbii J per Cummiberg*, Saxonibus etThuringis cum parte Francorum per litus septeutrionale pergentibus, Fresonibusk verol et, qui cum ipsis deputati sunt, navali evectione A. Sith. per alveum euntibus Pannoni a m ingressus ■ Hun i s p e r terr i t i s e t fug ientibus» omnes e orum regiones usque ad Raba fluvium ferro et igni0 devastat. ALa,'et DCCXCH. Haeresis l» Felicianal ipso" auctore eam abnegante ' napud Reganesburgr primum damnatas est; qui etiam per Engilberh- tumt abbatem in praesentiam" Adriani apostolici adductus denuo eam A. Sith. confessione facta damnavits. Coniuratio Pippini contra patrem * facta *p. 351. A.Laur. in Baioaria cito detecta3 et conpressav est, auctoribus factionis a. sith. partim morte partim exilio et caecitatew damnatis8. Pons navalis in Danubio * factus esty. ib. DCCXCHI. Fossa a rege facta est inter Radantiam z et Alcmonam fluvios. Proelium» factum est inter Sarracenos et Francos in Gothia, in quo Sarraceni superiores extiterunt. Saxones more solito defece- r u n t. ib. DCCXCHH. Synodusb habita in Franconofurt, in qua haeresisc Feli- A. Laur. ciana Carlod in Aquisgrani palatio allatiq sunt. Tudunr secundum pollicitationem 8uam cum populo suo ad regem8 baptizatus et honorifice remissus est. Saxonia iterum a rege vastatur. A.Sith. DCCXCVII. Barcinona Hispaniae * civitas, quae iam pridem a F r an - £• ^.a"r- et cis" defecerat, per Zatumv Sarracenum3 praefectumw eius Carlox reddita ' l ' est. Constantinus imperator a Graecisy excaecatus z est. Car-A, Sith. lusf expeditione» facta totam Saxoniam usque ad Hadaloha1», quaec A. Laur. sita est in littore oceani, peragravit atque in deditionemd per obsides acceptam Aquisgrani revertitur; ubi Abdellam Sarracenum, filium Ibin - Maugae e regis , qui a fratre regno pulsus in Mauritania exulabat, ipso se commendante suscepit. Illuc q u o q u e legatus Nicetae t praefecti SiciliaeS, nomine Theoctistus», venit cum epistola impera- toris; quem rex magnifice suscipiens post paucos dies absolvit et abire p e r m i s i t. DCCXCVIII. Carlus i cum exercitu k hiemavit in H a ristallio 1 A. Sith. Saxonico. Hadofuns rex Gralleciae1» et Asturiaen per Floram0,4 legatum A. Laur. suum papilionem mirael» pulchritudinis regi transmisit. Transalbiani Saxones seditione'1 commota legatos regios, qui ad iustitias1' faciendas8 apud eos versabantur, conprehendunt *, qu i b usdam ex eis statim trucida- tis , quibusdam ad redimendum reserva t i s ; ex quibus aliqui effuge- runt, ceteri redempti sunt. Quo audito rex in desertores arma corri- a) grecorum 3; pseudogrecormn synodus 1. b) Synitfelde 1. c) congegati 3. d) karolo 1. 2. e) tercius 2. f) karolus 1. 2. g) exertitu 3. h) a 8. i) liuni 3. k) magne 3. 1) preerat 3. m) frautiam 3. n) foreiuliensem 1. o) regis filium addictus 1 ; f. r. ad- dictus 3. p) et — sunt tnanu primitiva in maryine inferiore adiecta 3. q) ablati 3. r) Tudum 3. g) a rege 1. 2. t) hispanie 3. u) frantis 3. v) zatun 3. w) pre- fectum 1. 3. x) carolo 1. 2. y) grecis 1; gretis 3. z) excecatus 1. 3. a) ex- pedicione 1. 2. b) adaloha 2. 3. c) que 3. d) dedicionem 1. 2. e) ibimaugae 1 ; ibinmauge 3. f) nicete 3. g) sicilie 3. h) teoctistus 3. i) Karolus 1. 2. k) exrtitu (xic) 3. 1) haristollio 2; harisstallio 3. m) galleciae corr. galliciae 1; galletie 3. ii) MtrariM 1; bMtarfe 8, o) florum 1.2. p) mire 3. q) sedicione 2. r) iu.sti- cias 1. 2. s) deent 1 ; fatiendas 3. t) compr. 1. 1) Carlus — occisus est ex Ann. Sith.; cum exercitu, pervenit — Hliuni, In — rediit ex Laur. 2) Cagan — occisis, Hringum, et Carlo — allati, Tudun — remissus est ex Ann. Laur.; Campus Hunorum primo — regis subactus est, et — sublati sunt ^4»«. Sith. 3) Sarracenum et Carlo ex Ann. Sith. 4) Flora prO Frola hoc loco in aUquibus Ann. Laurissen- siutn cfHlicibus legitur. 14 ANN. FULD. PARS I. (SELIGENST.) piens totam Saxoniam inter Albim et Visurgim populando peragravit. Transalbianos per Eburisum legatum suum et Thrasuchonem* ducem Abodritorum» in proelioc vicit, caesisd in loco certaminis quatuor milibus, ceterise pacem postulantibus. A quibus rex acceptis obsidibus Aquisgrani reversus epistolam Herenaef imperatricis, c uius fihus Constantinu8 anno p riore excae*catus f> est, a Constantinopoli *p. 358. per Michaheln patricium1 Frigiae et Theophilum presbyterum pro pace missam suscepit; quos cum r e m i sisset, r e m i sit etiam cum eis et Sisinnium fratrem Tarasii Constantinopolitani episcopi iam dudum in Italia proeliok captum. Hadofuns quoque1 supradictus rex prae- data Olisippona Hispaniae»" civitate insignia victoriae suae», loricas, mulos captivosque Mauros, per Froiam et Basihscum legatos suos* misit. A.Sith. Mauri piraticam exercere incipiunt. A. Laur. DCCXCVHH. Leo papa a Romanis in letania° maiore hnguaP de- truncata excaecatusQ et per Wirundum abbatem ac Winigisum ducem Spoli- tanum ereptus adCarlumr in Saxonia ad Padrabrunno8 deductus est. Ehericus dux Foroiuliensis * iuxta Tharsaticam Liburniae" civitatem in- A. Sith. sidiis oppidanorum occisus est; et1 Geroldusv Baioariaew praefectus cum A. Laur. H u n i s dimicans interfectus e s t. Baleares insulae * postulato e t accepto Carliy auxilio Mauris et Sarracenis, a quibus priore anno praedabantur, ereptae z sunt. Signa quoque Maurorum in pugna sublata regi sunt praesentata. Brittannia» cismarina per Witonem» d-ucem tota subacta et arma ducum, qui se dediderant, inscriptis sin- gulorum nominibus regi praesentatac sunt; nam his se et terram et populum unusquisque tradidit. Patriarcha Hierosohmitanus rehquias de sepulchro Domini p e r monach u m qu e n dam regi t r a n s mis i t. E t Azan praefectu8d civitatise, quae dicitur Osca, claves urbisf per legatum suum cum a liis muneribus misit. ib. DCCC. Rex absolutum Hierosolimitanum monachum reverti fecit, misso cum eo Zacharia presbytero de palatio suo, qui eius donaria per illa sancta loca deferret. Ipse peragratis oceani Galhci htoribus, quod p i ratis infestum erat , dispos i t i s q u e praesidi i s & revertens Turonish ad sanctum Martinum orationis causa pervenit; ubi Hildi- A. Sith. gard i s 2 coniu n x e i u s defuncta est et humata. Inde * reversus propter A. Lanr. Leonis papae » causam Romam proficiscitur ibique hiemavit ; et exercitum cum Pippino filio suo in Beneventanorum k terras praedatum 1 ire iussit Leo papa, postquam facta de eo quaestione111 nullus probator cri- minum ei obiectorum esse voluit, in basihca sancti Petri ambonem ascendit posito SUper caput SUUm evangelio4 et coram omni populo invocato sanctae Trinitatis nomine iureiurando ab obiectis se criminibus0 purgavit. *) Karolo11 addit redactio I (codd. 1. 2). a) trasuchonem 1. b) obodritorum 3. c) prelio 1. d) cesis 3. e) cet. p. post. des. 1. f) harenae 2; harene 3. g) excecatus 1.3. h) michahelem 1.2; michael 3. i) patri- tium 3. k) prjlio li plio 3. 1) deest 1. m) bispanie 3. n) victorie sue 3. o) l^tania 1. p) linguua 3. q) excecatur 1; excaecatur 2; excecatus 3. r) karo- lum 1. 2. s) padrabrunnon 1. 2; padraprunno 3. t) foriiuliensis 1. u) liburnie civitate 3. v) geroltus 1. w) baioarie 3. x) insule 3. y) karoli 1. 2. %) erepte 3. a) britannia 1. 2. b) wittonein 2. c) presentata 1. d) prefectus 1. e) urbis 1. 2. 0 civitatis 1. 2. g) presidiis 1. h) turones 1. 2; rev. orat. c. tur. ad s. m. pery. 1. i) pape 3. k) benavent. 3. 1) predatum 1. m) questione 1. 3. n) . K . 2. 0) crim. se 1. 1) et Ger. Bai. pr. cum Avaris dim. interfectus Ann. Sith. 2) Liut- gardae coniugis Ann. Laur.; error nostri. 3) Inde — hiemavit ex Ann. Sith. 4) ewangelium portans Ann. Laur. AUCTORE EINHARDO. A. 799-804. 15 DCCCI. In die natalis Domini ante confessionem beati Petri apostoli, A.Laur. cum rex ab oratione surgeret, Leo papa coronam capiti eius imposuit, et a cuncto Romanorum populo adclamatum» est: 'Carlo1' augusto a Deo coronato magno et pacifico imperatori Romanorum vita et victoria!' Et post laudes more antiquorum principum adoratus est atque ablato patricii nomine imperator et augustus est appellatus. Post paucos autem dies iussit eos, qui pontificem anno superiore c deposuerunt, exhiberi ; et habita de'1 eis quaestionee secundum legem Romanam ut maiestatis rei capitis sententia damnatif sunt. Pro quibus tamen papa pio affectu apud imperatorem intercessit; nam et vita et membrorumf? integritas eis con- cessa est, ceterumh pro facinoris magnitudine exilio deportati sunt. Terrae > motus factus est II. Kal. Maiik per totam Italiam tam vehemens, ut in quibusdam locis urbes ruerent et montes et tectum basilicae1 beati Pauli apostoli Romaem cum trabibus suis magna ex parte decideret; circa Rhenum n quoque et in Gallia et in Germania quaedam o loca tremuerunt. Barcinona civitas in Hispania et in Italia Teate P captae Q. sunt1; praefecti8r earum, Zatun videlicet Barcinonae8 et Roselmo Teate1, conprehensisu regi pariter praesentatis et exilio damnatisv. DCCCII. Herena imperatrix de Constantinopoli misit legatum nomine ib. Leonem spatarium de pace confirmanda inter Francos et Graecosw; et imperator vicissim absoluto illo misit Iesse episcopum Ambianensem et p. 353. Helmgaudum * comitem Constantinopolim, *ut pacem cum ea statuerent. Isaac IudaeusJ' elefantum et a 1 i a muner a , quae A aron z rex - Persarum A. Sith. miserat, Aquisgrani Carloa detulit. Transalbiani Saxones a Francis A. Lanr. vastantur. Ortona civitas in Italia in deditionem accepta et Luceria similiter, positumque in ea praesidium Francorum. Et Winigisus a A. sith. dux Spolitanus, qui praesidio praeerat, a Grimaldo D obse s s u s et captus est. Eoanno Bougulfus abbas Fuldensis Coenobii relicta, A. Fuld. ant. quam habuit, potestate Ratgarium successorem accepit. Paulinuschr.L.111,34. patriarcha For 0 iuliensis c obiit. DCCCHI. Winigisus a Grimaldo0 redditus(1 et missi imperatoris de A. Laur. Constantinopoli reversi sunt. Et venerunt cum eis legati Nicifori impera- toris tunc rempublicam rege n t i s ; nam post adventum legationis Franciae <* Herenam deposuerunt. Quos imperator ad se venientes in loco, qui diciturf Salz, super fluvium Sala suscepit etauditos cum epistola pactum faciendae K pacis continente remisit ad propria. DCCCIin. Carlus11*4 Saxones transalbianos cum mulieribus et natis A- Sith- et transtulit in Franciam » et pagos transalbianos Abodritisk dedit. Leo A- ^*"1-" papa ad imperatorem Carisiaci venit, ubi natale Domini cum eo celebravit; donatusque magnis muneribus per Baioariam reversus est a) accl. 1. 2. b) Karolo 1. 2. c) superiori 2. 3. d) deis 3. e) questione 1. 3. f) capite d. sunt 1.2; dampnati 2. g) tnenbrorum 2. h) caeterum 2. i) terremotus 1. k) mai 2. 1) basilice 3; beati pauli basilicae romae 1. m) rome 3. n) renum 3. 0) (|uedam 3. p) teate 1. q) capte 3. r) prefectis 1 ; pfectes 3. s) barcinonie 1 ; barcinone 3. t) theate 1. u) corapr. 1. v) dampn. 2. w) grecos 1.3. x) helin- gaudum 2. y) ludeus 1. z) aaro 3. a) karoio 1. 2. b) grimolto 1; grimoldo 2. c) foriiulieso 3. d) redditur 1. 2. e) frantie 3. 0 vocatur 1. g) faciende 3. h) Karolns 1. 2. i) trastulit in fanciam 3. k) abotritis 1. 2; ohodritis 3. 1) captae sunt Ann. Sith.; capta et incensa est Laur. 2) Aron rex ele- fantum ad Carolum transmittit Ann. Sith. ; quae a rege P. missa sunt Laur. 3) Wigisus d. Sp. a Gr. captus Ann. Sith.; Grimaldus . . . Winigisum comitem Spoletii, q. pr. pr., . . . obsedit et in deditionem accepit Laur. 4) Verba Karolus Sax. trans. et Leo papa ad (illum Aquis) venit ex Ann. Sith., cetera ex Lamr. 16 ANN. FULD. PARS I. (SELIGENST.) Romam. Causa adventus eius haeca erat: perlatum est ad imperatorem aestate praeterita Christi sanguinem in Mantua civitate fuisse repertum; propter hoc misit ad papam petens, ut huius famae" veritatem inquirerete. Quid accepta occasione exeundi primo in Langobardiam e quasi pro inqui- sitione f praedicta profectus est, inde arrepto itinere ad imperatorem usque Chr.L.m,36. pervenit; unde absolutus Romam repedavit. Rihbodo s archi- episcopus Trevirensis" moritur. A' A^th' DCCCV. Carlusi#l iunior in Boemanos Sclavos cum exercituk 'a patre missus depopulata provincial regem eorum nomine Lecho- nemm occidit. Capcanus princeps Hunorum Aquis ad imperatoremn venit e t , u t postula v i t , inter Sabariam ° et Carnontum habitand i locum accepit, eo quod Sclav i 8 infesta n t i b u s pristin a s sed es habitare non potuit; erat enim christianus nomine Theodorus. Quo ad suos re- verso et non multo post morte praevento cagano per lega- t o s s u o s pet e n t i a b P imperator e concessus est honor antiqu u 8, quem caganus apud Hunos iuxta priscum eorum ritum habere solebat. A Sith. et DCCCVI. Partitio fl • '-' regni Francorum ab imperatore facta in villa ' Theodonis inter filios suos, ut sciret unusquisque e orum, quam partem tueri et regere debuisset, si pater eum superst item reliquisset1". De8 hac partitione testamentum conscriptum et ab optimatibus Fran- corum confirmatum et Leon is apostolici subscrip tione roboratum e s t. Carlus i iunior cum exercitu k a p a t r e missus in Sorabos super Albim fluvium habitantes depopulata Sclavorum terra ducem eorum Mihduoch interfecit. Missa est et manus de Baioaria et Ala- mannia atque Burgundia in Boemanos vastataque * provinciae« non minima portione absque ullo gravi incommodo regressa e s t. In Corsicam quoque classisv a Pippino contra Mauros missa est; cuius adventum Mauri non expectantes abscesser a nt. Hadumar tamenw, civitatis Genuaex praefectus inprudenter y contra eos dimicans occisus est. ib. DCCCVn. A aron 3 rex Persarum papilionem et tentoria atrii * vario colore facta.miraea pulchritudinis imperatori misit; erant enim omnia bissina, tam tentoria quam funes eorum, diversis tincta coloribus; pallia quoque sirica1» multa et pretiosac et odores atque unguenta et balsamum necnon et horologium^ ex auricalco arte mechanica mirifice conpositum, in quo duodecim horarum cursus ad clepsidram vertebatur, cum totidem aereise pilulis1*, quae s ad completionemh horarum decidebant et casu suo subie*ctum sibi cimbalum tinnire faciebant, additis in eodem eiusdem *p. numeri equitibus, qui per duodecim fenestras conpletisi horis exiebant et inpulsu egressionis suaek totidem fenestras, quae prius erant apertael, claudebant. Eodem anno rex™ Burchardum" comitem stabuli0 sui cum classe misit in Corsicam, ut eam a Mauris, qui superioribus annis illuc a) hec 8. b) fame 3. c) inqnreret 3. d) Quia 3. e) long. 1. 2. f) inquisicione 2. g) rihboto 2. 3. h) treviriensis 1. 2; treverentis 3. i) Karolns 1. 2. k) exertitn 3. I) provintia 2. 3. ra) lethonem 2. n) regem 3. o) sarabiam 2. p) ad imperatore 2. q) Particio 3. r) relinqueret 2. 8. s) de ac particione 3. t) vastatfqne 1; sed t?que in rasura. u) proviutiae 2 ; provintia 3. v) glassis 3. w) tame 3. x) genne 3. y) impr. 1 ; deest 2. z) atrii — tcntoria in margine eadem manu adiecta 3. a) mire 3. b) serica 2. 3. c) praeciosa 2. d) orologium 1.3. e) ereis 3. f) pillulis 2. g) qne 3. h) complecionem 2. i) completis 1. k) sne 3. 1) aperte 3. m) imperator 1. 2. n) burchartum 1. 2 ; burghardum 3. o) stabili 3. 1) Carlus iunior . . . cum exercitu . . missus, Aquis ad . . venit ex Ann. Sith., cetera ex Laur. 2) Particio regni Fr. ab imp. in v. Th. propter f. 8uos. Carolus iun. c. ex. missus in Sor. Ann. Sith., cetera ex Laitr. 3) Aaron rex . . . misit ex Ann. Sith., cetera ex Laur. AUCTORE EINHARDO. A. 805—810. 17 praedatum venire consueverant, defenderet; a quo, cum venirent et c u m e o decertar e n t , victi ac fugati sunt amissis d u o decim navibus et plurimis suorum interfectis. DCCCVIII. Godafridus a rex Danorum, Abodritos bello adgressos1» A. sith. quamvis multis affice r e t c malis1, cum magno tamen copiarumd sua- rum detrimento re d i i t , Reginold o« fili o fratris sui e t optimi s f militum A. r,aur. suorum et manu promptissimo r u m amis s i s. Carlus S vero filius im- peratoris, q u i a d resiste n d u m e i , si " Saxon u m terminos adgredi b temptaret, directus fuerat, Albiam ponte iunxit et cum exercitui, cui praeeratk, in Linones et Smeldingos1, qui et ipsi ad Godafridumm defecerant, quanta potuit celeritate, transposuit populatisque circumquaque eorum agris e t transito iterum fiumine cum incolomi n exercitu in Saxo- niam se recepit. Eardulf» rex Nordanumbrorum B regno et. 355. adpositumw, in quo Odo legatus imperatoris et orientahum Saxonum* erat praesidiumy, a Wilzisz captum et Pippinum filium eius, regem Ita- liaea, VIII. Id. Iulii de corpore migrasse duasque legationes de diversis terrarum partibus, unam de Constantinopoli, alteram de Corduba, pacis faciendae causa adventasse narratur. Quibus ille acceptis disposita0 pro temporis conditionec Saxonia domum revertitur. Tanta fuit in ea expedi- tione*1 boume pestilentia, ut pene nullus tanto exercitui superesset, quin omnes usque ad unum interirent; et non solum ibi, sed etiam per omnes imperatori f subiectas provincias S illius generis animalium mortalitas im- manissime"- grassata1" est. Imperator Aquisgranik veniens mense Octo- brio ! memoratas legationes audivit pacemque cum Niciforo m imperatore et cum Abulaz" rege Hispaniae0 fecit; nam Niciforo"» Yenetiam l» reddidit et Haimricum <1 comitem olim a Sarracenis captum Abulaz n remittente r recepit. Oodafridos Danorum rege mortuo Hemmingust filius fratris eius in regnum successit acu pacem cum imperatore fecit. A. Laur. DCCCXI. Imperator legat o s s u o s Constantinopolim mi s i t Haido- n e m v Bas i lens e m episcop u m et Hug w comi t e m Turonic u m et Aio Langobardumx deAquileiay ad confirmandam cumNiciforo2 pacem. Condita vero inter imperatorem eta Hemmingum1» Danorum regemc pax a duodecim primoribus utriusque gentis, Francorumd videlicet et Danorum, iuxta fluvium Egidoram vicissim secundum ritum ac morem Miiim datis sacramentis confirmatur. Tres quoque exercitus in totidem partes regni Francorum missi: unus in Linonesc, qui eorum t e r r a vasta t a Hohbuo c hi f castellum % priore anno destructum " re p a - ravit, alterum l •' in Pannonias ad controversias Hunorum et Sclavorum a) friaionibns 2 ; fresonibus 3c ; frenosibns commissise Sd. b) inp. 3*. c) frisionibus 2 ; freaonibus 3r. d) godrafr. 2; godofr. 3d. e) nnncius 3c; nunctius 3rf. f) oecurre 3d. g) hreno 3c; rhero 3rf. h) lippeha 3c.d. i) opperiri 1. 3*. 3d. k) aliquos 3c; ali- ) gotafr. 3*; godefr. 3c; godofr. 3d. q) prestol. 1. 3*. r) cuni 3c.d. s) nuncia 3d. t)tlefertur 2.3*. u) catellum 3rf. v) hohbuchi 3c.d. w) appositum 1.2.3*. x) Sax. — Pippinum des. 3d. y) presidium 1. z) vulzis 3c. a) Italie 1. b) dispositas 3d. c) condicione 2. d) expedicione 2. e) bonum Srf ; pest. boum 3*. f) imperii 1. 2. 3*. g) provintias 1. 3*. 3rf, h) inmau. 3*. i) crassata 3*. k) aquasgrani Srf, 1) octim- brio 1. m) niziforo 1. 2. n) ambnlaz 3*. o) Hysp. 3d. p) ueneciam 1. 2. 3d. q) heinricmn 3*. r) remitente 3d. s) godefr. 3c; godofr. 3rf. t) heimmingus 3c; hyemmingiis 3d. u) et 3c. v) haitonem 1. 2. 3* ; haydonem 3d. w) huc 1. x) long. 1. 2. y) aquilaia 3*. z) nizif. 1. a) et — primoribus des. 3d. b) heimmingum 3c. -c) regem — Danorum des. 3c. d) frangorum 3d. e) lilones 3d. f) hohbnoichi 2. g) catel- lutn 3d. h) defructum 3d. i) alter 3c. d. 1) Cf. Ann. Laur.: in tres partes regni sui totidem exercitus misit, unum AUCTORE EINHARDO. A. 811—814. 19 finiendas, tertiuma in Brittones b ad eorum perfidiam puniendam ; qui omnes rebus prospere gestis reversi sunt incolomesc. Interea Karlusd filius imperatoris, qui maior natu erat, II. Nonas Decembris obiit. DCCCXII. Hemming o Danorum re g e defunct o Sigifridus nepos A. Laur. Godafridie regis et Anulo nepos Herioldi*' succedere volentes, cum inter eos de primatu convenire non possets, commisso proelio" ambo moriuntur. Pars tamen Anulonis adepta victoriam * Herioldumk et Regin- fridum 1 fratres eius reges sibi ■ constituit ; quod necessario pars victa consensit». In eo proelio° X milia DCCCCXL viri cecidisse refe- runtur. Niciforas P imperator GraecorumU post multas victorias et res prospere gestas a Bulgarisi" occisus Michaelems successo- rem accepit. Qui legatos Karli* ad Niciforum"- missos Constantino- poli a u d i v i t et absolvit ; cum quibus et suos legatos direxit e t pacem av Niciforo P incoeptamw confirmavit. Qui etiam, ubi ad x impera- torem Aquisgraniy venerunt, scriptum pacti ab eo in ecclesia2 susci- pientes more suo, id est graecaa lingua, laudes ei dixeruntb, imperatorem eumc et basileum" appellantes. Cum Grimoldoe duce Beneventano- rum pax facta et tributi nomine XXV milia solidorum auri a Beneventanis a c c e p ta. Classis D a n orum Hiberniam ' aggressa £ a Scottis " proelio » superatur. Hoc anno post meridiem solis eclipsisk fuit. DCCCXHI. Imperator Amalharium 1 Trevirensem"» episcopum et ib. Petrum abbatem monasterii Nonantulas propter pacem cum Michaele n imperatore confirmandam Constantinopolim misit ; Hludowicum ° filium P coronavit et sibi consortem imperii fecit ; Bernhardum 1 q u o que nepotem suum r , filium Pippini ■ filii sui, Italiae praefecit t et regem appellari iussit. Concilia quoque super statu ecclesiarum" corrigendo ab episcopis celebrariv iussit, quorum unum Mogontiaciw, alterum Remis, tertiumx Turonis, quartum Cabillione, quintum Arelati congregatum est. Qu o r u m *j>. 356. g e s t a qui nosse voluerit, * in p r a edictis y quinque civitatibus z invenire poterit. Pons apud Mogontiacuma incendio conflagravit. DCCCXIIII. Karlus & imperator, dum Aquisgrani hiemaret, anno ib. aetatis suae circiter LXXL, regni autem XLVII. subactaeque Italiaec XLIH.d, ex quo vero imperator et augustus appellatuse est, anno XIHI. V. Kal. Febr. rebus humanis excessit. Cui1 Hludowicusf filius eius suc-A.Sith. ce s s i t et ad suscepti regni administrationem cura conversa primo legationes A. Laur. gentium, quae ad patrem venerant, auditas absolvit ; deinde simili 8 modo ad patrem quidem missas, ad se vero venientes suscepit et absolutas remisit. Habitoque Aquisgrani generali conventu populi sui ad iustitias^ a) tereium 2. 3*; tercius Sc; tertius*3rf. b) britones 1. 2. 3rf. c) incolumes 1. 2. d) Karolus 1. 2. 3*. 3rf. e) godefr. 3c; godofr. 3d. f) herialdi 3c. rf. g) possent Se. h) prelio 1. i) adepta victoria 1. k) herialdum 3c d. 1) ragiufridum 3c. d. m)deest3*; ibi 3c. d. n) concensit 3rf. o) prelio 1 ; plio 3*. p) Nizif. 1. 3*. q) grecorum 1. 3*. r) uulgaribus 1. 2. 3*. s) michahelem 1. 2; mihchaelem 3*. t) Karoli 1. 2. 3*. u) uizif. 1. v) ad M. w) inceptam 3d. x) ab 3d. y) aquis 3e. d. z) aeccl. 1. 2. 3. a) greca 1. 3*. 3rf. b) dixerunt ei laudem 3*. c) inip. aquis et 3*. d) basiliseuin 2. e) gri- mallo :!'•; grimaldo 3<1. f) hibenniam 3*; hybern. 3c g) agressa 3c. h) scotis 3c. i) prelio 1; plio 3*. k) eclypsis 2.3*. 1) amalcharium 3e. m) treviriensem 1.2; tre- viricii-ciM 3*. n) michahele'l. 2 ; iinp. mich. 3rf. o) Hlodouuicuin 3* ; hludauuicuin 3c.rf. p) fil. suum 3rf. q) bernhartum 1. 2. 3*. r) deest 3c. s) pipini 3rf. t) prefecit 1. u) aeccl. 1. 2. 3*. v) celebrare 1. w) mogonciaci 1. 3r/. x) tercium 1. 2. 3*. 3c. y) pred. 1. z) in praed. qu. civ. rfe». 3*. a) mogonciacum 3c; magont. Sd. b) Karolus 1. 2. 3rf. c) subactaque italia ex cot-r. 2. d) XLIIII. 3c. e) appelatus 3*. f) hlu- dawicus ;:<•. g) hic finitur in codice 3. fol. 12' (3*). h) iusticias 2. trans Albiam in Linones . . . , alterum in Pannonias . . . , tertium in Britones . . . Mendum fmtur Annalium Fuld. non cuiquam Hbrario, sed pritno 8criptori ipsi tribuendum videtur. 1) Ann.Sith.: Cui Hloduwicus filius eius succedens erepta p. v. patr. cum magna liberalitate restituit. 2* 20 ANN. FULD. PARS I. (SELIGENST.) faciendas et oppressiones a popularium relevandas legatos in omnes regni A. Kith. sui partes misit et erepta per vim patrimonia multis restituit. ib. DCCCXV. Exercitus Francorum a Hlud o w i c o h imperat o r e ad auxilium Herioldo6 Danorum regi ferendum contra filios Godafridi in Nord- A. Laur. manniam mi s s u s \ cum a d v e r s a r i i eis congredi non auderent, vastatis d circumquaque vicinis pagis et acceptis popularium obsidibus XL reversus A.Sith. est. Romaee quidam primores in necem Leonis papaef conspirantes interficiuntur. A. Laur. DCCCXVI. Saxones et orientales Franci in Sorabos dicto non obe- dientes e m i s s i contumacium h audaciam non magno labore compresserunt. A. Sith. Wascones gentiliciai levitatek usi defecerunt2, sed duabus expeditionibus A. Lanr.ita sunt edomitil, ut tarda eis deditio"1 et pacis impetratio videretur. A. Sith. Leo papa decessit VHI. Kal. Iunii, et Stephanus diaconus pontifex factus paucis post ordinationem suam diebus ad imperatorem venit, a quo apud A. Laur. Remorum n civitatem ° honorifice susceptus est. Qui statim adventus sui caus a s p r i n c i p i insinuans celebratis P ex more missarum sollemniis eum diadematis inpositione 1 coronavit. Multis deinde inter eos muneribus et datis et acceptis et amicitia r vicissim firmi t e r robor a t a pontifex Romam, imperator Conpendium s palatium petiit * . A. sith. DCCCXVH. Eclipsis solis3 facta est Xonis Febr.; eadem nocte stella cometes gladio similis visa est. Stephanus papa VHII. Kal. Febr. diem obiit, cui Paschalis" presbyterv successit. Hludowicus h • 4 imperator A. Laur. filium suum primogenitum Hlothariumw coronavit et* nominis atque imperii sui socium sibi constituit, ceteros reges appellatos unum Aqui- ib. taniae y , alterum Baioariae z praefecit a . Sclaomir d u x Abodrito- rumh propterea, quod regiam potestatem, quam post mortem Thra- sconis solusc super Abodritos tenebat, cum Ceadrogo'1 filio Thrasconise partiri iubebatur, iratus cum populo suoc sibi subiecto defecit; et missa trans mare legatione cum filiis Godafridif amicitiass iunxit. ASith.et Bernhardush*5 rex Langobardorum i consilio pravorum hominum tyranni- * aur' dem meditat u s , c u m se a suis deseri vid i s s e t , rebus p r o p r i is diffi- A. Laur. (?) densk apud Cavillionem armis depositis imperatori se tradidit. Legati6 Leonis imperatoris de Constantinopoli pro pace ad imperato- rem Hludowicum' missi venerunt, quos ille apud Ingilen- heim susceptos audivit ac dimisit. Ratgarius abbas Ful- a) obpressiones 3.' b) hlod. 3. c) heriordo 1 ; herialdo 3. d) deest 1. 3. e) Rome 3. f) pape 1. 3. g) oboedientes 1. h) contumatium 2. 3. i) gentilitia 3. k) levitare 1. 1) edomati 3. m) editio 3. n) romorum 2. o) civitate 3. p) caelebratis 2. 3. q) imp. 1. r) amicic. 3. 8) comp. 1. t) petit 3. n) pascalis 2. 3. v) prt) 3. w) hlodharium 3. x) et — constituit manu prima in marq. super. adiecta 3. y) aqui- tanie 3. z) baiarie (sic) 3. a) prefecit 1. b) obodr. 3. c) deest 1. d) cheadrogo 2. e) trhaschonis 2; trasconis 3. f) godofr. 3. g) amitic. 2; amicic. 3. h) Beruhartus 1. i) long. 1. 2. k) difldens 3. 1) hlod. 3. 1) Exerc. — missus ex Ann. Sith., cum — rev. est e Laur. 2) Gens Wasconum gentilitia levitate usa deficit Ann. Sith.; Vascones . . . solita levitate commoti . . . defectione desciverunt Ann. Laur. 3) lunae Ann. Sith. et Laur. 4) Hlud. imp. ex Ann. Sith., cetera e Laur. 5) Bernh. r. Lang. ex Ann. Sith., cetera e Laur. 6) Haec quoque ex Annaliitm Sithimsium exemplari paulo uberiore quodam fluxisse videntur, quippe quae a Laurissensibits lonaius recedant; quod exemplar, ex quo codex Sithiensis descriptus videtur esse, suspicor an Annales quidam Blandinmni fuerint, qui ctd nostra tempora non venerunt, ab ipso Einhardo compositi et, qnam- diu vixit, continuati. AUCTORE EINHARDO. A. 815—820. 21 densis coenobii ■ accusatus a fratribus et convictus de- ponitur l. DCCCXVm. Bernhardus ° • ■ Francoruru iudicio c exc a ecatus d mori- A. sith. tur; similiter et auctores coniurationis capitali sententia damnatie lumini- A.i.aur. bus tantum orbantur. Episcopi synodalif decreto depositi monasteriis mancipantur; ceteris, prout quisque nocentior vel innocentior appar u i t, vel exilio deportatus vel tonsus et in monasteri u m missus est. Im-A. Sith. perator ;1 v e r o Brittanniam h cismarinam bello petens captis q u e rebelli o - A. Lxar. num munitioni b u s i brevi totam in suam potestatem redegit. Nam Mormanno, qui in ea tyrannidem4 exercuit, occiso nullus Brittok inveniebatur, qui resisteret aut imperata facere renueret 1 . Eclypsis m solis contigit VIII. Id. Iul. Irmingardis regina V. Non. Oct. decessit. Monasterio Fuldensi Eigil abbas electus et ordinatus est. A.Fuid.ant. 'p. 357. * DCCCXVIin. Sclaomir d u x 3 Abodritorum n a primor i b u s populi A. Laur. sui multis criminibus accusatus, cum obiecta sibi rationabili t e r ° effellere non p o s set, exiho condemnatus est et regnum Ceadrogo filio Thrasconis P datum. Similiter et Lupus "Wasco de perfidia convictus exilio de- portatus est. Conventus Aquisgrani habitus est, in quo multa de statuQ ecclesiarum r et monasteriorum tractata atqne ordinata sunt ; legibus etiam capitula quaedam» pernecessaria, quia deerant, addita sunt. Imperator inspectis plerisque nobilium filiabus Iudith filiam Huelpi comitis duxit uxorem. Contra Liudewitum q u o q u e Sclavum in Pannonia rebellan- A. Sith. e t tem t exercitus de Italia missus rebus ° parum prospere gestis infecto A. Laur. pene negotio u regressus est. Pippinus filius imperatoris Wascones vicit ac subegit. Hoc anno basilica sancti Bonifacii v martyrisA. Fuid. ant. in coenobiow Fuldense ab7 Heistolfo* archiepiscopo dedicata est inHrab. honorem Domini Salvatoris et o m n i u m sanctorum e i u s , translat a q u e sunt ossa sancti martyris y K a 1 e n d i s Novembr i b u s. DCCCXX. Tres8 exercitus contra Liudewitum in Pannoniam mittun- A- ^aur- et tur; quorum unus de Italia per Alpes Noricas, alter de Saxonia per Caranta- '• norum provinciam z , tertius a Franc o r u m per Baioariam et Pannoniam A. Laur. superiorem ingressi, cum in unum venerunt, totam pene regionem ferro et igni0 devastantes nullo gravi damnoc accepto reversi sunt. Is tamen, qui per Pannoniam superiorem iter fecerat, in transitu Dravi fluminis ex locorum et aquarum insalubritate soluti ventris incommodo graviter affectusd est, et pars eius non modica hoc modoe consumpta. Bera a) cenobil 3. b) Bernhartus 1. cj iuditio 3. d) excecatus 1. 3. e) danipnati 2. 3. f) sinodali 3. g) c^teri 2. h) britanniam 1. 2. i) municion. 3. k) brito 1. 2; bretto 3. 1) rennueret 3. m) eclipsis 1. 3. n) obodr. 3. o) deest 1. 2. p) trasconis 3. q) de st. des. 1. r) jccl. 1. 2. s) quedam 3. t) repellantem 3. u) negocio 1. v) bonefacii 3. w) cenobio 3. x) hestolfo 3. y) martiris 1. 3; et omn. — mart. tnanu prima in margine adiecta 3. z) provintiam 2. 3. a) tercius 1. 2. b)' igne yastantes 1. c) dampno 2. d) afflictus 1. e) morbo 1. • 1) Cf. Simson, 'Jahrbiicher Ludwigs d. Frommen' I, Exc. II, p. 371 — 376. 2) Bernh. — moritur ex Ann. Sith., cetera e Laur. 3) Imp. — petens ex Ann. Sith., cetera e Laur. 4) Ex Ann. Sith. (Mormannum eorum tyrannum); regiam potestatem Laur. 5) Abodr. rex Ann. Laur. 6) rebus — est ex Ann. Laur., cetera e Sith. 7) ab — Novembribus ex Hrabani 'Denotatione dedicationis ecclesiae' etc, quae inter carmina eius traditur; Poetae lat. II, p. 205. 8) Ann. Sith. : Tres exercitus de Francia, Saxonia atque Italia in Pannoniam contra Liudiwitum missi ; Ann. Laur. : tres ex. c. Liudew. mitt., qu. u. de I. p. A. N., alter per Car. pr., tercius per Bai. et cetera. 22 ANN. FULD. PARS I. (SEUGENST.) comes Barcinonae» infidelitatis a vicinis suis insimulatus cum accusatore» suo equestri pugna confligere conatus vincitur; et ut reus maiestatis capitali sententia damnat nsc par c e n t e ei imperator e exilio deportat u r. A. Sith. Propter nimietatem pluviarum aer e d corrupt o ' hominum et boum pesti- A. Laur. lentia longe lateque ita grassata est, ut vix ulla pars regni Francorum ab hac peste inmunise posset inveniri. Fruges quoque vel colligif non poterant vel collecta2 putruerunt. Vinum etiam propter caloris in- opiam acerbum et insuave fiebat. A. Sith. DCCCXXI. Hludowicus imperator Noviomagi * divisionem regni f e cit inter filios suos ; deinde in villa Theodonis £ omnes, qui suo tempore in exilium missi fuerant h , revocavit et singulis in statum pristinum restitutis3 A. Laur. possessiones q u o q u e iudicio i legis in fiscum k redactas magna liberali- A. Sith. tate restituit. Hlotharius 1 • 4 filius eius uxorem duxit et apud A. Laur. "Wormaciam m hiemavit. Ceadrogo princeps Abodritorumn quia per- fidiae et cuiusdam cum filiis God a fridi o factae societatis P notabatur, Sclaomir aemulus 1 eius in patriam remittitur. Qui, cum in Saxoniam venisset, aegritudine r decubuit; percepto 8 baptismi sacramento de- functus estt. ib. DCCCXXTI. In regione Thuringorum quodam in loco iuxta fluvium N. cespes" longitudine pedum quinquagenum, latitudine quattuordenumv, altitudine sesquipedali w de terra sine manibus et praecisus* et sublatus est; et ab eo loco, in quo sumptus est, XXV pedum spatio y distans inventus est. Item in parte orientalis Saxoniae z , quae Soraborum finibus contigua est, in quodam deserto loco iuxta lacum, qui dicitur Arnseo, terra» in modum aggeris intumuit et limitem unius leugae s p a t i o D porrectum sub una nocte absque humani operis molimine ad instar vaUic subrexit. A. Sith. Hludowicus d imperator sacerdotum usus consilio de omnibus, quae publice perperam gessit, publicam poenitentiam egite et pogt haecf cuncta, quae in regno suo corrigenda invenire S potuit, corrigere atque emendare curavit. Hlothariush in Italiam, Pippinus frater eius et ipse uxore ducta A. Fuld. ant. in Aquitaniam missus est. Eigil1 abbas Fuldensis COenobii k A.Laur.823?defunctus Hrabanuml successorem reliquitm. Ebo Re- morum episcopus genti Nordmannorum evangelizavit ver- bum Dei5. A. Sith. *DCCCXXin. Hlothariusn iuvenis rogante Paschale papa Romam *p. veniens ab eodem coronatur et a populo Romano imperator augustus6 appel- A. Laur. 822. latur. Liudewitus, qui superiore anno propter exercitum contra se *) "Warmatie manu saec. XIII. superscriptum in cod. 3. a) barcenone 3. b) accussatore 1. c) dampn. 2. d) aerg 2. e) imm. 1. f) colli 3. g) theotonis 1. 2. h) fuerunt corr. fuerant 1; fuerunt 3. i) iuditio 1. 3. k) in flscum des. 2. 1) hludharius 3. m) Wormaticam 3. n) obodr. 3. o) godifridi 2; godofridi 3. p) facte sotietatis 3. q) emulus 1. r) egritudine 1. 3. s) per- ceptione 3. t) moritur 1. 2. u) cespis 3. v) quatuord. 1. 2. w) sexquipedali 3. x) precisus 1. y) spacio 1. z) saxonie 3. a) deext 1. b) spacio 2. 3. c) vallis 2. d) lud. eraso h 1 ; hlod. 3. e) gessit 3. f) hec 3. g) inveniri 3. h) hlutharius 1 ; hlodharius 3. i) egil 2. k) cenobii 3. 1) h erasttm 1. m) accepit 3. n) Hlod- harius 3. 1) Propter — aer corruptus Ann. Sith. 2) frumenta . . . collecta Ann. Laur. 3) Hlud. — revocavit et unumquemque in suum statum restituit Ann. Sith.; ea, quae sequuntur ex Ann. Laur. 4) Hlotharius iuvenis Ann. Sith.; filium autem Hloth. A. Laur. 5) Dubito an haec ex pleniore Annalium Sith. exemplari sive Annalibus Blandinianis petita sint. 6) Ex Ann. Laur. (imperatoris et augusti nomen accepit). AUCTORE ELXHARDO. A. 821—825. 23 missum relicta Siscia civitate ad Sorabos, qui magnam Dalmatiae» partem obtinere dic u ntur, fugiendo se contulit, c u m b iterum in Dal- matas ad Liudemuhslum avunculum Bornaec ducis pervenisset, dolo A. Laur. 823. ipsius interfectus e s t. Hoc anno prodigia quaedam d extitisse narran- tur, m quibus praecipuae fuerunt in Aquense palatio terrae*' motus et in territorio Tullense iuxta villam Commerciacum puella quaedam*1 anno- rum fere duodecim ab omni cibo per decem menses abstinens et in Saxonia in pago, qui vocatur Firihsazi, XXILT villae e igne caelestih concrematae1 et fulgorak sereno atque interdiu de caelo* cadentia. Et in territorio Cometensi Italiae1» civitatis in vico Grabadonan in ecclesia0 sancti I< ihannis baptistae P imago sanctae (i Mariae puerum Iesum gremio conti- nentis1" ac magorum munera offerentium in absida8 eiusdem ecclesiae1 depicta et ob nimiam vetustatem obscurata et pene abolita tanta claritate per duorum dierum spatia effulsit, ut omnem splendorem novae picturae suae vetustatis pulchritudine" cernentibus penitus vincere videretur; mago- runi tamen imagines praeterv munera, quae offerebant, minimew claritas illa inrauiavitx. Et in multis regionibus [frugesy] grandinis vastatione deletae L atque in quibusdam locis simul cum ipsa grandine veri lapides atque ingentis ponderis decidere visi. Domus quoque de caeloa tactae0 hominesque ac cetera animalia passim fulminum ictu praeterc solitum crebro exanimata dicuntur. Secuta est ingens pestilentia atque hominum mortalitas magna. DCCCXXHH.'1 Rex Bulgarorume Omortag pacis faeiendaef gratia ib. ad imperatorem legatos e t litter a s S misit ; quos r e x audi tos remisit et cum eis Machelmum h de Baioaria ad memoratum regem direxit. Paschalisi papa defunctus et Eugenius pro eo pontifex con- stitutus est. Imperator Hlotharium filium suum ad iustitiask faciendas Romam misit. Ipse cum exercitu Brittanniaml petit divisisque in tres partes copiis totam ferro et igni"» devastat acceptis- que a perfido Brittonum11 populo, quos imperaverat, obsidibus reversus est. Hoc anno hiems01 aspera et valde prolixa facta est, quae non solum animalia, verum etiam homines quosdam imma- nitate frigoris extinxit. Ante solstitium P quoque paucis diebus in territorio August a dunense (l aere in tempestatem subita mutatione converso ingens fragmentum ex glacier simul cum grandines decidisse perhibetur, cuius longitudo quindenum, latitudo septemt, crassitudo duorum pedum fuisse dicitur. DCCCXXV. Iterum rex Bulgarorumu alios legatos ad imperato- ib. r e m m i s i t , de tenninis videlicet ac finibus inter Francos et Bulgaros v constituendis. Quibus rex auditis per eosdem, qui ad se missi fuerant, legatos regi eorum missis litterisw, prout videbatur, respondit. Wiho- a) dalmacie 3. b) et codd. c) Borne 3. d) quedam 3. e) precipua 1. 0 terre 3. g) ville 3. h) celesti 3. i) concremate 3. k) fulgura 1.2. 1) celo 3. m) italicg 2; italiof .1. n) gradabona cod legun- tur, qui praeter codicem Wormatimsem amissum ipsius Einhardi libro auto- grapho usus videtur esse. AXXALIUM FULDEXSIUM PARS SECUXDA (FULDENSIS) AUCTORE RUODOLFO A. 838—863. 838. Imperator a vero mense Iunio Noviomagi conventu iun. generali habito consiliis quorundam ex primoribus Fran- corum adquiescens b pacti conscriptione Hludowicoc filio suo regnum orientalium Francorum, quod prius cum favore eius tenuit, interdixit. Ille autem intellegensd ex invidia consiliantium talem prodisse sententiam edicto postliabito III. Kal. Dec. ad Franconofurte cum suis venit1. Contra nov. 29. quem imperator quasi sibi adversantem cum exercitu ve- niens Mogontiacif natale^ Domini celebravit. Dec.25. Pippinus11 quoque filius eius, rex Aquitaniorum, mense ,J*oy;3) Novembrio1 eiusdem anni defunctus est2. 839. DCCCXXXVIIII. Imperator verok post peractam festivitatem natalis Domini et theophaniae l VII."1 Idibus Ianuariis cum exercitu navigio Rhenum transiit , obvios ian. 7. habens Saxones partim minis partim suasionibus Adal- berhti11 comitis3 adductos. Quo cognito Hludowicus0 nefas esse sciens filium patri repugnare cedendumque tempori iudicans in Baioariam se recepit. Imperator autem in ;o eodieta tmo tmor* pergunt et ad vocem quadragesimam ea, quae sequuntur, nullo spatio inierminKO adnectunt. b) acqu. 2. c) hludaw. 3. d) intelligena 3. e) francofurt 1. 3. f) mogonciati 3. g) natalem 3. h) Pipinus 1. i) nobenibrio 3. k) deesl 1. 1) theophanie 3. m) septimis 3. n) adalberti 1. 2. 1) Ubi auctor eum eo fuisse videtur. 2) Pippimm Iilibus Dec. mortuum esse Prudentius memoriae prodit, cui Necrol. Wirziburg. (XII. Kal. Ian.} m&urrtt; cf. Simson p. 191, n. 2; Dummler I, p. 130, n. 1. 3) Mettensis, .365. (Aug.27). His temporibus Mauri Eomam cum exercitu venientes, cum non possent urbem inrumpere, ecclesiam8 sancti Petri vastaverunt. 847. DCCCXLVII. Hic annus a bellis quievit, quem Hlut- harius* et Hludowicus mutua familiaritate transegerunt ; nam uterque eorum ad domum alterius invitatus conviviis et muneribus regiis11 honoratus est. Hludowicus tamen Hlutharium1 et Karlumv, ita ut voluit, pacificare non potuit, renuentew Hluthario1 propter iniuriam sibi a Gisal- berto vasallox Karli0 in raptu filiae suae factam. (846). Nordmanni Dorestadumv incendentes vastaverunt 2. Apr.21. Otgarius Mogontiacensis z episcopus XI. Kal. Mai. inn. 26. obiit, in cuius locum Hrabanusa ordinatus est VI. Kal. Iul.; qui in eodem anno iubente Hludowico rege apud Mogon- oct.i.tiacum0 synodumc habuit circa Kalendas Octobr. Perd idem tempus mulier quaedam de Alamanniaee a) vassellus 3. b) Karoli 1. 2. c) loth. 1 ; hloth. 2. d) in coniuginm 1. 2. e) occi- dentalem 1. f) Karolo 1. 2 ; carlo 3. g) sue 3. h) quo 2. 3. i) hloth. 1. 2 ; luth. 3. k) plac. fac. 2. 3. 1) hlothar. 1. 2. m) karolo 1. 2. n) non in cod. 3 primitiva tnanu postmodo additum. o) marahenses 1. 2. p) comp. 1. q) rasticen 3. r) grande 3. s) aeccl. 1. 2. t) hlothar. 1 ; hlutar. 2. u) regis 3. ▼) Karolnm 1. 2. w) rennuente 3. x) vassello 3. y) dorestatum 1. 2. 3; cf. a. 860. et 857. z) mogonti . . ensis erasis litteris duabus 1 ; mogonciacensis 3. a) rhabanus 1. 2. b) mogonciacum 3. c) sinodum 3. d) Per — ftnem inpoBuit des. 2. e) alamaunie 3. 1) Comes Masuariorum (Maasgau) a Nithardo III, 2. 3. appellatur; Dummler I, p. 296. 2) Hoc iam a. 846. factum esse Ann. Xant. narrant, qui ad hunc' a. adiciunt: Nordmanni . . . ultra vicum Dorestatum contra flumen Reni per miliaria novem remigaverunt ; cf. Dummler I, p. 296. 302. AUCTORE RUODOLFO. . A. 846-848. 37 partibus noinine Thiota pseudoprophetissaa Mogontiacuni venit, quae Salomonis episcopi * parroechiamb suis vatici- niis non minimec turbaverat. Nam certum consummationis seculi diem aliaque perplura Dei solius notitiaed cognita quasi divinitus sibi revelata scire se fatebatur et eodem anno ultimum diem mundo imminere praedicabat. Unde niulti plebeium utriusque sexus timore perculsie ad eam venientes munera illi offerebantf seque orationibus illius8 commendabant ; et, quod gravius est, sacri ordinis viri doctrinas ecclesiasticas postponentes illam quasi magistrain caelitus11 destinatam sequebantur. Haec in praesentiam1 episcoporum apud sanctum Albanum 2 deducta et diligen- terk de suis assertionibus requisita presbyterum quendam sibi ea suggessisse1 et se talia questus causa narrasse professa est. Quapropter synodali iudicio publicis caesam nagellis ministerium praedicationis11, quod inrationabiliter arripuit et sibi contra morem ecclesiasticum0 vindicare praesumpsit, cum dedecore amisit suisque vaticiniis tandem confusa finem inposuit. 848. DCCCXLVILL HluthariusP et Hludowicus mense Februario conloquiumq habuerunt in Confluente castello ; Febr. ubi pars Hlutharii p illud quidem, sicut fama vulgabat, maxime moliebatur, ut Hludowicus posthabita Karli1' ami- cicia sibi germanitatis iure sociareturs. Hludowicus vero memor pacti, quod cum Karlo* dudum cum adtestatione11 divini nominis inierat, suasoria machinamenta ingeniose de- clinans finito conloquioq ad suos reversus quasi mediante mense Augusto Boemanos eruptionem molientes per Hlu- Aug. dowicum filiuin suum missa adversus eos expeditionev con- trivit legatosque pacis gratia mittere et obsides dare coegit. Circa Kalendas autem Octobris generale placitumwoct.i. habuit apud Mogontiacum, in quo legatos fratrum suorum et Nordmannorum Sclavorumquex suscepit, audivit et ab- solvit, homines etiam Hrabani y episcopi z adversus dominum suum conspirantes publice convictos cum eo pacificavit, legatos suos ad fratrem suum Hlutharium1' in Theodonisa a) pseudoprofetUsa 1. b) parrochiam 3. c) non m. suis vat. 1. d) noticie 1. e) per- •OMl 1. f) ferebant 3. g) iU. or. 1. h) celitus 3. i) pres. 1. k) dilienter 3. 1) suggessUe 3. m) cesa 3. n) pred. 1. o) eccleiasticum 1. p) hloth. 1. 2. q) Bolloqtl. 1. 2. r) Karoli 1. 2. s) sotiaretur 3. t) karolo 1. 2. u) attest. 1. 2. v) expedicione 2. w) platitum 3. x) slavorumque 3. y) rabani 1. 2. z) deest 1. a) teothonis 3. 1) Con8tantienst8. 2) Mogontiaci. 38 ANN. FULD. PARS n. (FULDENSIS) villaa placitumb habentem pro Gisalberhto c , qui eodemd anno ad fidem eius venerat, reconciliationis gratia direxit. * Gotescalcus , qui dicebatur hereticus, Mogontiaci a Hrabano6 archiepiscopo multisque aliis episcopis rationa- biliter, ut plurimis visum fuit, convictus est, licet ille post- modum in sua perdurarit sententia. *849. DCCCXLVIIII. Boemanif more solito fidem men- tientes contra Francos rebellare moliuntur. Ad quorum perfidos motusg comprimendos Ernustush, dux partium* illarum * et inter amicos regis primus, comitesque non pauci atque abbates cum exercitu copioso mittuntur. Barbari vero pro pace et securitate sua obsides se daturos et im- perata facturos per legatos ad Thaculfumk directos pro- mittunt1, cui prae ceteris credebant quasi scienti leges et consuetudines Sclavicae gentis; erat quippe dux Sorabici limitis, sed in illa expeditione iam tunc graviter vulnera- tus. Nam pridie, cum exercitus vallum hostium"1 vi magna inrumperet" et resistentibus adversariis ex utraque parte multi sine discretione sauciarentur0, ipse in sinistro genu sagitta percussus est; cum legatis vero, qui ad eum missi fuerant, quo minus ab eis debilitas eius deprehendereturp, equo sedens simulata sanitate locutus est. Cumque qui- busdam ex primatibus per missos suos legatorum verba nuntiasset, indignati sunt aliqui eorum adversus eum, quasi ceteris praeferriq cupiens summam rerum gerendarumr in se vellet inclinare; et citato impetu inconsultis ceteris bellum hostibus paci studentibus intulerunt statimque ex- *) Hanc sententiam Red. II. (codd. 2. S) ita mutatam exhibet : Grote- scalcus8 quoque quidam presbyter, de praedestinatione * Dei prave sentiens et tam bonos ad vitam quam malos ad mortem perpetuam inevitabiliter a Deo praedestinatosu esse adfirmans in conventu episcoporum rationabiliterv, ut plurimis visum est, convictus et ad proprium episcopum Ingmarumw Remis* trans- mi8sus est2; prius tamen iuramento confirmans, ne in regnum Hludowici y ultra rediret. a) in villa th. 1. b) platitum 3. c) gisalberto 1. 2. d) in eodem 1. e) rhabano 1. f) boemanni 1. g) motos 8. h) hernustns 3. i) parcium 3. k) thachulfum 2. 3. 1) permittunt 3. m) ostium 3. n) irr. 1. o) sautiarentur 3. p) depraehenderetur 3. q) preferri 1. r) generandarum 2. s) gotescalhus 3. t) praedist corr. praedest. 3. u) praedist. 3. v) racion. 2. w) ingnmarum 3. x) rhemis 3. y) hludauuici 3. 1) Marchiae Bohemicae; de Ernusto cf. Dilmmler 'De Bohemiae condicione' p. 25, 'Ostfr. Beich' I, p. 345. 2) Cf. Annales Prudentii a. 849. AUCTORE RUODOLFO. . A. 848—850. 39 perti sunt, quid sine timore Dei propria discordium possit virtus et audaciaa. Hostes enim superiores effecti cae- dendob persecuti sunt eos usque in castra occisorumque spolia in conspectu eorum securec detrahentes tantisd eos terroribus affecerunt, ut evadendi spe penitus privarentur. Unde coacti obsides dabant eis, a quibus suscipere de- dignati sunt, ut inlaesie ab hostibus et via tantum publica pergentes in patriam reverti potuissent. Et ut maior con- fusio superbientibus et de sua virtute praesumentibus fieret, contigit eodem anno post non multi temporis spatiumf in villa Hohstedi1, quae est in territoriog Mogontiaco, spiri- tum nequam per osh cuiusdam arreptitii1 protestarik, bello se Boemanico praefuisse1 sociosque suos spiritum super- biaem atque discordiaen fuisse, quorum dolosis machina- tionibus Franci Boemanis terga vertissent. 850. DCCCL. Roric0 natione Nordmannus, qui tempori- bus Hludowici imperatoris cum fratre Herialdop vicum Dorestadumq iure beneficii tenuit, post obitum imperatoris defuncto fratre apud Hluthariumr, qui patri successit in regno, proditionis crimine falso, ut fama est8, insimulatus tentus et in custodiam missus est. Unde fuga lapsus in fidem Hludowici regis orientalium Francorum veniens, cum per annos aliquot ibi moraretur et inter Saxones, qui con- fines Nordmannis sunt, mansitaret, collecta Danigenarum non modica manu coepit* piraticam exercere et loca regni Hlutharii r septentrionalis oceani litoribus contigua vastare. Venitque per ostia" Rheni fluminis Dorestadumv et occu- pavit eam atque possedit; et cum a Hluthario1- principe sine periculo suorum non posset expelli, cum consilio sena- tus legatis mediantibus in fidem receptus est ea condicionew, ut tributis ceterisque negotiis ad regis aerarium perti- nentibus fideliter inserviret et piraticis Danorum incursioni- bus obviando resisteret. Nordmanni Godafrido duce per Sequanam ascen- (852. oct. 9). a) audatia 2; audatia radendo corr. audacia 3. b) cedendo 1. .". c) securi manu prim. pontmodo additum 3. d) tantisque 3. e) inlesi 1. 3. f) spacium 3. g) territurio 1. h) deext 1 ; hos 3. i) arepcii 3. k) deest 2. 1) prefuisse 1. m) superbie 3. n) discordie 3. o) Rorih 1.2; Roruc 3; cf. a. 864. et 857. p) herioldo 2; harialdo 3. q) dorestatum 2. r) hloth. 1. 2. s) deest 1. t) cepit 3. u) ostea 1. v) doresta- tum 1. 2. w) conditione 1. 1) Hochst ad Moenum infra Francofurdum. P. 40 ANN. FULD. PARS n. (FULDENSIS) dentes l regnum Karli a praedantur. Ad quorum expulsio- nem Hluthariusb in auxilium vocatus cum sibi pugnanduni (853). esse cum hoste putaret, Karlus0 clam mutato consilio Godafridum cum suis in societatem regni suscepit et terram eis ad inhabitandum delegavit. Hluthariusb vero adven- tum suum illo supervacuum videns ad propria reversus est. Eodemd anno gravissima fames Germaniae populos oppressit , maxime circa Khenum habitantes ; nam unus modius de frumento Mogontiacie vendebatur decem siclis argenti. Morabatur autem eo tempore Hrabanus* archi- episcopus in quadam villa parroechiaes suae, cui vocabulum est Winkela11-2, et pauperes de diversis locis venientes susci*piens cotidie * plus quam trecentos alimento sustenta- *p. 367. bat, exceptis his, qui in praesentia illius assidue vesceban- turk. Venit autem et mulier quaedam inedia pene con- sumpta cum puerulo parvulo inter ceteros refocillari1 desiderans, quae, priusquam limen portae transcenderet, praem nimia inbecillitate corruens spiritum exalavit; puer vero mamillam matris mortuae quasi viventis de sinu pro- trahens et sugere temptans multos intuentes gemere ac flere coegit. Quidam etiam in illis diebus de Grabfeldon3 cum uxore sua et filio tenero in Thuringiam proficiscens, ut malum inopiae temperare potuisset, uxoreni in itinere in quadam silva positus affatus est: 'Nonne', inquit, 'me- lius est, ut puerum istum occidamus et manducemus carnes eius, quam omnes inedia consumamur?' Illa vero contradicente, ne tantum scelus committeret, tandem ur- gente f ame filium per vim de brachiis rapuit maternis et voluntatem opere complesset, nisi Deus illum sua misera- tione praevenisset. Nam, sicut idem postea in Thuringia positus plurimis retulit, cum evaginasset gladium, ut mac- a) karoli 1. 2. b) hloth. 1. 2. e) Karolug 1. 2; Carlus 3. d) Eodem anno — se re- erearunt des. 2. e) mogonciaci 1. f) rhabanus 1; rabanus 3. g) parrochiae 3. h) winzella 3. i) cottidie 1. k) in hoc verbo finitur tertius codicis 3 quatemio, post quem quartus excidit, inde a bantur usque ail Hlotharium in a. 860. pertinens; per hoc spatium codd. 3c — e ex illo derivatos et Freheri editionem (F) confero, ita tamen, ut praeter omnes nominum propriorum formas eas tantum lectiones eorum adnotem, in quibus duo librarii congruunt. 1) refocilari 1. 3c. m) pre 1. 1) A die Oct. 13. a. 850. asque ad Ian. 5. a. 851. eos in regionibus adiacenti- bus versatos esse Chronicon Fontanellense a. 851. memoriae prodit. Iterum 852. Oct. 9. Nordmanni Godofrido duce in Sequanam invecti sunt; contra quos Karolus cum Lothario profectus a. 853. mense Ian. aut Febr. pacetn turpissitnam fecit. Cf. Dummler I, p. 353—355. 2) Winkel infra Elfeld in dextra Rheni ripa. P. 3) Pagus magnus, iu quo ipsum Fuldae mona- sterium situm erat. P. AUCTORE RUODOLFO. A. 850—852. 41 taret filium, et in ancipiti positus necem distulisset, vidit eminus duos lupos super una cervaa stantes et laceran- tes carnes eius. statimque parcens filio ad cadaver cervae cucurrit et lupos inde abigens tulit de carnibus praegu- statis et cum incolomi filio ad uxorem reversus est. Prius enim, quando filium tulerat de manibus matris, paululum ab ea declinaverat, ne illa morientem puerumb videret vel audiret. At illa veniente marito videns recentes carnes et cruore perfusas putabatc filium occisum et cecidit retror- sum pene exanimis. Ille autem accedens consolatus est eam et erigens illam ostendit ei puerum viventem. Tunc illa resumpto spiritu Deo gratias egit, quia filium sanuni recipere meruit; nec minus ille, quod eum Deus a liberi interfectione innocuum dignatus est conservare. Ambo tamen de carnibus lege prohibitis necessitate coacti se re- crearunt. 851. DCCCLI. Sorabi Francorum fines crebris incursio- nibus atque incendiis infestant. Unde rexd commotus cum exercitu per Thuringiame iter faciens terram eorum ingressus gravi eos obsidionef fatigavit; perditisque frugi- bus et omni spe victus adempta magis eos fame quam ferro perdomuit. Pippinus s rex Aquitaniae comprehensus a suis Karloh (852). regi cum regno traditur1 et1 clericus effectus monasticok indutus habitu Suessioni1 in monasterio"1 sancti Medardi retruditur. Similiter et Karlus11 frater eius iunior, cum de(849). regno Hlutharii02 profectus fratrem invisere disposuisset, tentus est a comitibus Karli1' regis et illo iubente tonsus in Corbeiense monasterio missus est in custodiam. 852. DCCCLII. Herialdusq4 Nordmannus, qui superiori- bus annisr iram domini sui Horics Danorum regis fugiens a «. un.iiu cervam 3c.e. b) filium 1. c) putavit 1. d) rex K. suprapoaito t lotarius 2. *) turingiam 3rf. e. f) subsidione 2. g) pipinus M. F. h) Karolo 1. 2; carlo M. F. i) effectUHque cler. 2. Zc.d.e. F. k) mon. ind. hab. dex. 2. 3c. d. e. F. 1) suessionis 2. m) monasterium 1.2. n) Karolus 1.2. 3c. d. e; Carlus F. o) hlotharii 1.2; lutharii Sd.e. p) karoli 1. 3e. d. e. q) Herioldus 2; Henaldus F; Tenaldu:. 'dc.d.e. r) deest 2. s) horih 1. 2; horuc 3c.d.e. F. 1) Anno 852/ cf. Annal. Bertin., Chronkon (Ann.) Engolism. (SS. XVI) et Aquitanicum (SS. II). P. Cf. Dummler I, p. 355 sq. 2) Quo Karo- lum regem pitaturus confugerat. 3) A. 849; cf. Ann. Prud. et Chron. Fontanell, Dummler I, p. 339. 4) De quo cf. Koppmann, 'Jahrb. f. Landesk. d. Herzogth. Schlesw.-Holst.' X, p. 19,- DUmmler I, p. 357 sq. 42 ANN. FULD. .PARS II. (FULDENSIS) ad regem Hludowicuma se contulit etb ab eo beuigne susceptus baptizatus ac fidei sacramentis imbutus est, cumc per plures annos honorifice inter Francos haberetur, tan- dem principibus borealium partium et custodibus Danicid limitis quasi lubricae fidei et molimine proditionis e coepit f esse suspectus, unde et ab eis occisus est. (Oct.). Habita est autem et synodusgl ex voluntate atque" praecepto eiusdem serenissimi principis in civitate Mogon- tia, metropoli Germaniae, praesidente Hrabano1 venerabili eiusdem urbis archiepiscopo cum omnibus episcopis atque abbatibus orientalis Franciae, Baioariae et Saxoniae. Et illi quidem de absolvendis quaestionibus k eccle- siasticis1 tractatum habebant, rex vero cum principibus et praefectis provinciarum publicis causis litibusque compo- nendis insistens, postquamm synodalia eorum decreta suo iudicio comprobavit et legationes Bulgarorum" Sclavorum- que audivit et absolvit, *Baioariam° reversus est; ubi ordi- *P. natis etp dispositis, quae videbantur esse necessaria, sine mora rediens per alveum Rheni'1 fluminis navigio venit Coloniam. Ubi cum quibusdam ex Hluthariir fratris sui principibus habita locutione profectus est in Saxoniam ob eorum vel maxime causas iudicandas, qui a pravis et sub- dolis iudicibus neglecti et multimodis, ut dicunt, legis suae dilationibus decepti graves atque diuturnas patie- bantur8 iniurias. Suberant etiam et aliae causae ad se ipsum specialiter aspicientes, possessiones videlicet ab avita vel* paterna proprietate iure hereditariou sibi derelictae, quas oportuit ab iniquis pervasoribus iusta repetitionev legitimo domino restitui2. Igitur in loco, qui appellatur (Deo. Mimida 3, super amnem, quem Cornelius Tacitus scriptor rerum a Romanis in ea gente gestarum Visurgim, moderni vero Wisurahaw vocant, habito generali conventu tam causas populi ad se perlatas iusto absolvit examine quam ad se pertinentes possessiones iuridicorum gentis decreto a) Hludawicum 3tf. F; ludouuicum 3e. b) deest 3d. F. c) cumque 1. d) Danaci Ad. e) prodicionis 3c. e. f) cjpit Se. g) sidonus 3d ; sinodus 3e. h) et -'. i) rhabano 1 ; rabano 2. 3d. e. k) quest. 1. 1) gclesiasticis 1. m) postqu. vero 1. n) uulgarum 1. 2. o) in bai. 1. p) atque 3d. e. q) reni Se.d.e. r) hlotharii 1. 2; lotharii 3rf. e. s) paciebantur 2. 3e. e. t) et 1. u) hered. 1. v) repeticione 2. 3c. e. w) uuisa- raha 2 ; uuisuracha 3<2. /■'. 1) De qua cf. DUmmler I, p. 360 — 365. 2) In eo itinere die Dec. 8. Herfordiam monasterium largissime donavit; Muhlbacher nr. 1362, Dummler I, p. 360, n. 1. et 367. 3) Minden. AUCTORE RUODOLFO. A. 852. 853. 43 recepit. Inde transiens per Angros \ Harudos 2, Suabos 3 et Hohsingosa4 et per mansiones singulas, prout se prae- buit oportunitas, causas populi diiudicansb Thuringiam in- greditur. Ubi apud Erpfesfurte- 5 habito conventu decrevit inter alia, ut nullus praefectus6 in sua praefectura aut quaestionariusd-7 infra quaesturamd suame alicuius causam advocati nomine susciperet agendam, in alienis vero prae- fecturis vel quaesturisd singuli pro sua voluntate aliorum causis agendis haberent facultatem. Inde profectus diem natalis Domini in Reganesburg celebravitf. Dec.25. 853. DCCCLIII. Nordmanni per Ligurems fluvium* ve- nientes Turonum Gralliae civitatem praedantur et inter alias aedes ecclesiamh quoque sancti Martini confessoris(Nov.8). nemine resistente succendunt8. Aquitanorum1 legati Hludowicumk regem crebris supplicationibus sollicitant, ut aut ipse super eos regnum susciperet aut filium suum mitteret, qui eos a Karli1 regis *) Cod. 2 Seginonem secutus ita pergit: inrumpentes in regnum Karoli loca plurima vastaverunt; et Turonis venientes etiam domum sancti Martini confessoris cremarunt incendio. a) holsingos Sc.d.e; Holsingos al. Holisingos F. b) iudicans 2. Zc.d.e. c) erphes- furt 1. 2. d) quest. 1. e) suam quaest. 2. f) e§ lebr. 2. g) ligerim 2 ; ligerem Sc.d.e. F. h) eclam 1. i) Aquitaniorum 1. 2. k) hludovicum 'Ac; ludouuicum 3d.e. ]) Karoli 1. 2. 1) I. e. per Angrariam et pagos Ostfaliae Hardego, Suabengo et Hohsigo. Locus memoratu dignissimus, quod eo adhuc aevo pagi cuiusque incolas pro singulari gente habitos fuisse demonstrat. P,- 2) Pagi Hardgo a silva Hart, Hartz, nomen sortiti caput Halberstadum erat. P. 3) Terra ad meridiem Bodae saeculo sexto, cum Saxonum pars patria relicta una cum Langobardis Italiam peteret, a Sigiberto I. Francorum rege Suavis advenis ad habitandum duta est, qui postea cum viginti sex Saxonum redeuntium milibus conflictati sedes istas retinuerunt. Gregorii Turon. hist. eccl. V, c. 15. P. 4) Pagus Hohsi e meridie pagi Suevon in ipsis Thuringiae confinibus situs erat. P. Hohsegowe pagum a. 780. appellari, Hosgewe in traditione quadam saec. VIII. apud Dronke (Cod. dipl. Fuld. 100,), Hos- gawe a. 932, Hossegawe a. 947, Hosgowe a. 968, Hassingewi autem, Hassega similesque formas ab a. 961. demum apparere Grossler, 'Neue. Mittheil. d. thur.-sGchs. Vereins' XVII, p. 210 sq. demonstrat. Unde recte concludit idem nihil esse huic pago cum Hessis; de Osis vero cogitare etiam multo minus licuerit. Mihi quidem antiquissima nominis forma Hohsegowe aptissime videtur cohaerere cum urbe illa Hohseburg sive Hohseoburg ad a. 745. ab annalibus commemorata. 5) Erfurt. 6) i. e. comes. 7) /. e. centenarius aut vicarius; Dummler I, p. 367; Waitz, 'Verf.-Gesch.' IV, p. 410 n. 2. 8) Cf. Ann. Prudentii. 44 ANN. FULD. PARS II. (FULDENSIS) tyrannide liberaret, ne forte ab extraneis et inimicis fidei cnm periculo christianitatis quaerere cogerentur auxilia, quae ab orthodoxis et legitimis dominis invenire ne- quirent. Mart.27. Hemmo Halbarensisal episcopus VI. b Kal. Aprilis defunctus est; in cuius locum Hildigrimc episcopus est Ang. 27. ordinatus. Reginheri d corepiscopus 2 VI. Kal. Septembris de hoc mundo transiens Folchardum03 successorem reli- sept. i6. quit. Hadawartf quoque Mimidensis episcopus XVI. g Kal. Octobris 4 diem clausit ultimum cathedramque suam Theot- rico h dimisit. sept.i. In Kalendis1 autem Septembribus basilicam sancti Bonifaciik martyris noctu1 fures ingressi partem de the- sauro aecclesiae abstulerunt et ita hactenusm res latet, ut neque auctores facti investigari neque pecuniae aliquod possit indicium reperiri11. DCCCLIIII. Hludowicus0 filius Hludowici p regis ad Aquitaniam*1 pergit, volens experiri, si vera essent ear, quae patri suo per legatos gentis promittebantur. Cum ergo venisset *et non esset susceptus nisi ab ea tantum sola *P. cognatione, quam Karlus8 maxime offendit propter inter- fectionem Grozberti1 eorum propinqui, quem iussit occidi, ceteris omnibus a11 susceptione eius dissimulantibus adven- tum suum illo supervacuum fuisse ratus cum suis se circa tempus autumni in Franciam/ recepit. Nordmanniw, qui continuis XX annis regni Fran- corum fines per loca navibus accessibilia caedibus* et in- cendiis atque rapinis crudeliter vastabant, congregati de regionibus, per quas praedandi cupiditate dispersi fuerant, in patriam suam reversi sunt. Ibique inter r Horic y regem a) albarensis 2; halberensis Sc. F; haberensis 3rf; alberensis 8e. b) V. 3e. rf. e. c) hilti- grim 1. 2. d) rehinheri 3e ; reginberi 3rf ; Reinheri 3e. e) folchaldum 2 ; folcbaldum 1; folfchardum 3e. f) Hadouuart 1. 2. g) XIII. 3c.d.e. F. h) thiotrico 1. 2; theodo- rico 3e. i) calendis 2. k) bonefacii 2. 3rf. F. 1) nocte 1. m) actenus 1. 3rf. n) repperiri 3c. rf. o) hludouicus 3c; Hloduw. 3rf; Ludow. 3e. p) ludawici 3c; Hludaw. 3rf; ludow. 3e. q) aquitania 3c. r) deest 1. s) Karolus 1. 2. t) goiz- "berti 3c. u) susceptionem 8c; ad susceptionem F. v) frantiam 3c; francia 3rf. e. w) Nortmanni 3c. x) cedibus 1. y) horih 1 ; horuc 3e. d. e. F. 1) /. e. Halberstadensis. 2) Mogontiacensis. 3) Qui ia»i in actis si/nodi Mogontiacensis a. 852. habitae (LL. I, p. 41 1) cum Diatmaro, Albericho, Reginherio chorepiscopus ocmrrit. 4) Necrologium Mindensis ecclesiae mspt. lectionem meliorum codkum auctoritate receptam confirmat. P. AUCTORE RUODOLFO. A. 853-855. 45 Danoruin et Grudurma filium fratris eius, qui eatenus ab eo regno pulsus piratico more vixit, orta contentione ita se mutua caedeb mactaverunt, ut vulgus quidem promis- cuum innumerabile caderet, de stirpe vero regia nisi unus puer x nullus remaneret , Domino sanctorum suorum in- iurias ulciscente et adversariis digna factis retribuente. 855. DCCCLV. Apud Mogontiacum terra vicies tremuisse perbibetur. Aeris insolita commotio turbinibus ac tempe- statibus plagisque grandinum multis damnum intulit. Ful- minum ictibus aedes plurimae crematae sunt, inter quas basilica sancti Kiliani e martyris 2 Nonis Iuniis clero laudes iun. 5. vespertinas celebranted repentino ictu percussa atque suc- censa est ; et mirum in modum sub laquearibus domus ignis pendulus inlaesae materia tamdiu oberrabat, donec ossa sancti martyris et totus aecclesiae thesaurus efferretur in- laesusf. Clericorum quoque nonnulli fulmine tacti inlaesisf vestibus per diversa membrorum loca graves combusturas babuisse reperti sunt. Fertur etiam quendam in illis re- gionibus hominem ita caelesti^ igne combustum11, ut con- sumpto1 corpore vestis ab igne remaneret inlaesaf. Se- quentis vero mensis die octava, instante sollempnitatek iui.s. natalis eiusdem sancti martyris1, muros aecclesiae, quos prius caelestis^ non consumpsitm ignis, subito terribilis ex- orta tempestas f unditus evertit ; quam ruinam mors episcopi Gozbaldi subsecuta est, qui tercio dehinc" mense, id est XII. Kal. Octobris, praesentem vitam finiens Arnum0 disci- sept. 20. pulum suum sibi successorem reliquit3. Rex quoque Hludowicus1' in Sclavos Margenses'1 contra Rastizen1* ducem eorum sibi rebellantem8 parum prospere ducto1 exercitu sine victoria rediit, malens adversarium firmissimo, ut fertur, vallo munitum ad tempus dimittere" quam militum suorum periculose pugnandov damnaw susti- a) godurm 1; godrum 2; gudurni 3«. b) cede 1. c) ciliani 2; chiliani Sd.e. F. d) c£l$brante 2. e) inlesa 1 ; laesa erasum 2. f) ilL 2. g) cel. 1. h) consumptum 2. i) combusto 2. k) solemnitate 1. 1) consumpserat 2. m) harnum 3e. d. n) I,u- douu. 3d. e. o) marahenses 1. 2; mergenses 3e. p) rasticen Zc.e; raticen '6d. (0 dampna 3c. d. e. 1) Horich II; cf. Dummler I, p. 377. 2) WUrzburgensis. 3) Haec omnia regi, simulatque ab expeditione reverms est, nuntiata esse et ita Rudolfo quoque innotuisse veri simile est. ff: 46 ANN. FTJLD. PARS II. (FULDENSIS) nere. Magnam tamen provinciaea partem praedis et in- cendiis vastavit exercitus non parvamque multitudinem hostium castra regis invadere cupientium usque ad inter- nitionemb delevit, sed non impune ; quia post reditum regis Rastizesc cum suis insecutus plurima trans Danuviumd finitimorum loca praedando vastavit. oct.17. Mense vero Octobrio XVI. Kal. Novembr. per totam noctem igniculi instar spiculorum occidentem versus per aerem densissime ferebantur. Hlutharius*5 imperator renuntians omnibus, quae habuit, Prumiensef monasterium ingressus effectusque ibi* mona- sept.29. chus III. Kal. Octobr. mortalem hominem exuith et ad vitam perrexit aeternam1. Principesk autem et optimates regni filium eius Hlutharium1 super se regnare cupientes ad Hludowicum"1 regem orientalium Francorum, patruum eius, in Franconofurt * eum adducentes cum consensu et favore illius sibi regnare consentiunt11-*. 856. Febr.4. DCCCVI. Mense Februario, IIII. die mensis eius- dem°, defunctus est Hrabanusp archiepiscopus Mogontia- censisq aecclesiaer**; *cui*** successit Karlus2, magis ex*p.370. *) In margine cod. 1. add.: Samuhel Wangionum episcopus 0. **) In redactione II. (codd. 2 et 3c. d. e) adduntur : habens in epi- scopatu annos VIHI8, mensem unum* et dies quattuor3. ***) Haec sententia ab auctore redactionis I. (codd. 1. 2) ita mutata est : Cui Karolus Pippini regis filius, qui de custodia Corbeiensis monasterii lapsusu ad Hludowicum regem patruum suum defe- cerat, in episcopatu successit IHI.V Idus Martii, non solum ex voluntate regis, verum etiam ex consensu et electione cleri et populi. In margine ad(l. 1 : Albrih abb.4 0. a) provintiae 2. b) internecionem 2. c) rastiz 1; rastices 3c. d.e. d) danabium 1. e) hlotharius 1. 2 ; Hlutarius Sd ; Lutharius 3e. f) prumense 3e. g) deest 1. 2. h) ex. hom. 1. 2. i) aet. perr. Se. k) Princeps 2. 1) hlotharium 1. 2 ; Lutharimn 3d. e. m) Ludow. Sd.e. n) hoc loeo in eod.l una linea et initium secundae erasa sunt; in rasa parte V. Cl. Bresslau verba Samuel et vuangionum cognoscere sibi visus est, cf. ann. *. 0) deest 3e. d. e. F. p) Rab. arch. mog. eccl. defunctus est 2 ; rabanns 3e. q) mogon- ciacensis 3e; moguntiacensis 3e. r) gclesiae 1. s) VIII. 2. t) litterae e unu in cod. 2 eadem manu postmodum scriptae; et d. qu. desunt reliqua Jineae parte vacua relicta. u) elapsus cod. S. Trudonis. v) VIII. 2. cod. S. Tr. 1) Ubi etiam scriptor adfuisse et ea omnia comperisse videtur. 2) Pippini regis filius; de quo cf. a. 851. 3) Haec cum vero rerum eventu minime conveniunt, quoniam Hrabanum a. 847. 7«*». 26. ordinatum esse supra per- hibetur. Animadvertas de anno 850. usque ad Hrabani mortem mensem unum et dies quattuor praeterisse. 4) Fortasse Worniatiensis, ceterum ignotus. AUCTORE RUODOLFO. A. 855-857. 47 voluntate regis et consiliariorum eius, quam ex consensu et electione cleri et populi. Decessit autema et Hatto abbas Fuldensis coenobii II. b Idus Aprilis; in cuius locuin Apr. 12. per electionem fratrum et auctoritatem regiam ordinatus est Thiotoc, unus ex ipsis monachis. Mensed vero Augusto Hludowicuse rex collecto ex-Aug. ercitu per Sorabos l iter f aciens ducibusque f eorum sibi con- iunctis Dalmatas g 2 proelioh superat acceptisque obsidibus tributarios fecit1; inde per Boemanos transiens nonnullos ex eorum ducibus in deditionem accepit. In qua expedi- tione perierunt comites Bardo et Erpfk cum aliis quam pluribus ] . 857. DCCCLVII. Eex Hludowicus m mense Februario col- Febr. loquium habuit in Connuente castello cum Hluthario" ne- pote suo; tempore vero quadragesimae placitum habuit apud Wangionum civitatem. Eoric0 Nordmannusp, qui praeerat Dorestado0-, cum consensu domini sui Hlutharii r regis classem duxit in fines Danorum et consentiente Horico8 Danorum rege partem regni, quae est inter mare et Egidoram, cum sociis suis possedit. Otgarius episcopus3 et Hruodoltus1 comes palatii11 et Ernustusv filius Ernustiv ducis4 cum hominibus suis in Boemanos missi civitatem Wiztrachi ducis 5 ab annis multis rebellem occupaverunt , expulso ab ea SclavitagowG filio Wiztrachi, qui tyrannidemx tunc in ea exercebat. Quo per fugam lapso et ad Eastizen y se conf erente frater eius, qui ab eo patria pulsus apud Zistiboron2 Sorabum exulabat, ad regem fideliter veniens loco fratris dux constituitur. a) deest 1. b) pridie 3d.e. c) tiotho 3c. d) Mense v. aug. des. 2. e) ludow. 3e. f) ducibus 3e. d. e. g) dalmatios 2. h) prelio 1. i) facit 1. k) erph 2. Sc. 1) pluri- mis 1. m) hludawicus 3c ; ludouu. 3e. n) lilothario 1. 2 ; luthario Se. d. e. o) rorih 1. 2; Roruc F; ruoruc Zc.d.e. p) nortmannus 3c. q) dorestato 1.2. r) hloth. 1. 2; lnth. 3d. e. F. s) orico 3c. t) ruodoltus 3e. u) palacii 3c. d. v) hern. 3c. d. e. F. w) 8Claiutago 2. 3c.e; scalaiugato 3d; Scalalugato al. Sclauitago F. x) tirannidem 2. y) rasticen 3c. d. e. z) zistiborum 2 ; cziztiborum 3c. d. F; ziztiborum 3e. 1) Qui inter Salam et Muldam habitabant. 2) /. e. Dalaminzios. P. Dala- manci apud Wklukindum I, 17 apiyellantur ; habitabant inter Muldam et Albim e meridte Siuslorum. 3) Ekhstadensis. P. 4) Marchionis Baioarici a. 849. iam commemorati. 5) Quam Dobner (Krit. Abh. v. d. Grenzen Altm&hrens) et Palacky (Gesch. v. BShmen I, p. 115,), a ducis nomine ipsam quoque nomen accepisse temere rati, nunc Weitra esse conie- cerunt. Dummler I, p. 417. 6) Nomen aloriae solatium significat (slava, pol. stawa = gloria, uteha = solatium, tesiti bohem. = solari). 48 ANN. FULD. PARS H. (FULDENSIS) Habita est autem et synodus a apud Mogontiacum oct.i. eirca Kalendas Octobris praesidente Karlob archiepiscopo ; ubi inter alia, quae ventilata sunt de iure ecclesiasticoc, praesentata est1 epistola Guntharii Colonensis'1 episcopi, ad Altfridume episcopum2 directa, in qua legebatur conti- scpt. 15. gisse Coloniae1 XVII. Kal. Octobr. terribilem valde tem- pestatem, populo cuncto prae nimio horrore in basilicam sancti Petri confugiente et signis aecclesiae concrepantibus unanimiter Dei misericordiam implorante, subito fulmen inorme* ignei draconis instar basilicam scidisse ac pene- trasse atque ex omni illa multitudine tres homines diversis quidem locis, sed uno ictu in mortem deiecisse, presbyte- rum scilicet iuxta altare sancti Petri, diaconum vero ad altare sancti Dionisiih, laicum autem ad altare sanctae Mariae; alios etiam numero sex eodem impetu ita prostra- visse ut elati semivivi vix convalescerent. Feruntur et alia prodigia 8 his temporibus Treveri ' contigisse, quae ideo scribere distuli, quia de eis certum nuntiumk non habui. 858. ian. i. DCCCLVIII. Kalendis Ianuariis terrae motus magnus factus est per civitates et regiones diversas, maximus tamen apud Mogontiacum, ubi maceriae antiquae scissae sunt et aecclesia1 sancti Albani martyris ita concussa est, ut murus de fastigio cadens oratiorum sancti Michaelism ad occiden- tem basilicae bicameratum cum tecto et laquearibus *ruina sua confringens terrae coaequaret". *p.m. vebr. Mense autem Februario rex cum quibusdam consilia- riis suis in Forahheim0-4 colloquium habuit; inde condicto placito et designatis ad hoc specialiter comitibus in villa Alamanniae, quae vocatur Ulma5, Notingum episcopum6 et Eburhardum1' comitem 7, missos nepotis sui Hludowiciq, suscepit et audivit; post niediam vero quadragesimam venit Apr.s. in Franconofurt et ibi pascha celebravit. Interea missi, a) sinodus 3rf; sinodus 3e. b) Karolo 1. 2. Sc.e; Carolo Sd. c) eccl. 1. d) colo- niensis 3e. e) altfredum 2. f) colonie 1. g) innorme 2; infonne 3c.d; in forma 3«. h) dyonisii 3c. i) treviri 1. 2. k) nuncium 1. 1) gclesia 1; eccl. 3c. d. m) Mi- chahelis 1. 2. n) coequaret 1. o) forahlieim 2; forhheim Sc.d.e; Forcheim F. p) ebur- hartum 1; eberh. 3e. q) hludouu. nep. s. 2; hludauu. n. s. Se; Ludawicum nepoti sui 3rf; ludouuici nepotis s. 3e. 1) Praesente videlicet Budolfo. 2) Hildesheimensem. P. 3) Cf. Ann. Bertin. ad hunc annum. P. 4) Forchheim ad Radantiam. P. 5) Ulm. 6) Bresciensem. 7) Marchionem Foroiulianum ; Dummler 1, p. 419. AUCTORE RUODOLFO. A. 858. 49 quos ad Hlutharium* nepotem suum directos habuit, ye- niunt eumque iuita condictum in Confluente castello regi occursurum esse nuntiantb. Rege autem promissionibus eius credente et ante dies letaniarum*1 ad condictum diemxai. et locum veniente Hluthariusd promissa mentitus nequee ipse renit neque de suis aliquem mittere Toluit; foedus enim cum Karlof contra regem iniit. quod uterque eorum iuramento nrmaTit. Qui. cum se Tidisset inlusum* esse, reTersus in Franconofurt 2, cum multa de utilitate regni cum suis tractaret atque disponeret, tumh etiam decreTit tres eiercitus in diTersos regni sui' terntinos esse mitten- dos: unum quidem per Karlmannumk filium suum senio- rem in SclaTos Margenses l contra Eastizen m, alterum Tero per Hludowicum11 filium suum minorem in Obodritos0 et Linones3, tercium autemp per Thachulfumq in Sorabos dicto oboedirer nolentes. ut sedatis eitrinsecus adTersario- rum tumultibus facilius intrinsecus regni gubernacula dis- poneret. Mense autem Iulio collectis et ordinatis eiercitibus ireque* profectist repente die mediau subiit regem cura- im. is. rum maxima moles. Legati enim ab occidente Tenerunt Adalhartusv abbas4 et Otow comes5 postulantes eump, ut populo periclitanti et in angustia posito praesentia sua sub- Teniret : quod nisi celeriter fieret et ex parte eius spe libe- rationis priTarentur. a paganis cum periculo christianitatis quaerere deberent defensionem, quam a legitimis et ortho- doiis dominis inTenire non possent. TTrannidem* enim Karli-V se diutius ferre non posse testati sunt. quia, quod ex eis pagani eitrinsecus nemine resistente aut scutum a) klotkarium 1. 2; lntkarinm 3«. F; qno* alatarimn ». rnm 1; lethinianiia 2. d) hloCh. 1. 2; tatk. 3d.t. F. Cario 34. g) aiunnn rerenw 1. 2. k) tane 3e.4.«. F. m) nwtieeB Zc.4.*. '■) Lodaw. 34; tedom. 3«. o) abodr. 1. 2. ehotfmn 3c.4.t. F. tt) d. m. 4emmt 1. 2. dem 2. 7) Karoli 1. 2. 3c4.e; CaroK F. 1) I. e. die* oratummm, feria» tecvndam, tertiam, quartom ante aseeneiomem Dommi, eo anmo Mai. 9—11. 2) Franeonofurti diploma Ludotcici Iun. 13. datum mt (Muktbocher nr. 1394; ; Dummler I, p. 426. 3) Qui Obodritis finitimi m orientali parte Albis ineolebant; in dipiomate de fundatione epi- eeopatu» Uaeelberoensis dato (DOI. 76, 946, Mai. 9) terra eorum Linagga (i. e. Linan-gaJ appeliatur. 4) S. Bertimi; eoneangumeus videtur fuime Irmintrudie reginae, KaroU uxoris; ef. Dummler I, p. 427 et 443. 5) De quo ef. Weneh, 'D. Frank. Beiek naek dem Vertr. z. Verdun' p. 279/ Dummler I, p. «7. 50 ANN. FULD. PARS II. (FULDEXSIS) opponentea praedando, captivando, occidendo atque ven- dendo reliquissent, ille intrinsecus subdole saeviendob dis- perderet; nec quemquam esse in omni populo, qui iam promissionibus aut iuramentis eiusc fidem adhibere prae- sumeret, cunctis de bonitate illius in desperationem cadenti- bus. Quibus auditis rex graviter conturbatus est; duplici enim premebaturd angustia, quoniam, si populi votis ad- quiesceret, contra fratrem, quod impium esset, agere de- beret; si autem fratri parceret, a periclitantis populi libe- ratione, quod aeque impium6 esset, cessare deberet. Ad hoc accessit etiam non modicus angustiarum cumulus, vulgi videlicet aestimatio suspicantis totum, quod actum fuerit in huiusmodi negotio, non voto fieri populof consulentis, sed sola intentione regnum dilatare cupientis ; quod longe aliter esse, quam se vulgi fert opinio, cuncti consiliorum regis conscii veraci sermone testantur. In tali igitur cura- rum molestia positus tandem consilio sapientiumg adqui- escens11, simul et conscientiae suae puritate praeditus, maluit multorum utilitatibus consulere quam unius hominis pertinaciae ' consentire x ; precibusque legatorum f avens votis populi praesentiam eius desiderantis cum Dei adiu- torio se adfuturumk fore promisit. Aug. Mediante autem mense Augusto Wangioni1 collecto comitatu per Alisatiam111 profectus venit in Galliam ad (Sept. i). villam regiam in.regno Karli", quae vocatur Ponticona ° • 2 ; ubi occurrerunt ei fere omnes primates partium illarum, exceptis eis , quos tunc Karlus v secum in praesidio ha- buit, pugnans contra Nordmannosq super Ligurem1- flu- vium3. Qui, ut audivit Hludowicum8 esse infra terminos regni sui, dimissa obsidione cum exercitu occurrit ei in (Xov. i2). loco, qui vocatur Briacus14; visaque multitudine orienta- a) obponente 2. 3e. b) seviendo 1 ; videndo 3d. e. c) prom. eius aut iur. 2. d) prg- mebatur 1. e) inp. 1. f) populi 1 in loco raso. g) sapientum 1. h) deest 2. i) pertinatiae 1. 2. 3d. k) affutunun 1. 2. 1) uangioni 3c. m) alsatiam 1. 2; alisa- ciam 3c. n) Karoli 1. 2. Sc.d.e; Caroli F. o) panticona 3d. p) Karolus 1. 2. 3f. d. e; ( 'arolus F. q) nortmannos 3c ; normannos 3rf. F. r) ligerem 2. 3c. d. e. F. s) hlu- dauu. 3c; Ludaw. 3d; ludouu. 3e; Ludow. F. t) driacus 1. 1) Longe aliter Regino a. 866 : Hac persuasione, ut animi regum avidi et semper inexplebiles sunt, facile in spem introductus. 2) Ponthion; quo Kal. Sept. Ludowicum pervenisse Prudentius exhibet. 3) Non illic, sed ad Sequanam, ubi Nordmannos in insula Oiselle incluserat; Dummlei- I, p. 431. 4) Brienne-Ie-Chdteau sur Aube; cf. Ann. Prud., Dummlcr I, p. 432 sq. AUCTORE RUODOLFO. A. 858. 51 lium simul et eorum, qui exa suis contra tyrannidemb eius couiuraverant, cum se virtute cerneret imparem nec posse sine grandic periculo suorum cum fratris copiis in acied 72. *congredi, disposito tamen et quasi ad pugnanduni milite ordinato ipse quidem cum paucis latenterc abscessit, ex- ercitus vero in loco certaminis derelictus cognito ducis abscessu ad Hludowicum0 transivit. Ille vero sedato impetu populi Karlumf persequi cupientis ad disponenda reg-ni negotia quasi libera utens potestate diligentiam curamque convertit. Et primum quidem nimis incauta ductus securitate omne robur totius e exercitus, quem ab oriente secum adduxerat, remisit in patriam, frustra in desertores et proprii domini proditores spei suae fiduciam ponens. Quorum etiam consilio ibi decrevit hiemare, igna- rus per omnia imminentis sibi periculi, quod ei parabatur ex parte Karlih, cuius aniinum ad ultionem iniuriarum suarum erexerant filii Cuonrati1 comitis l, Hludowicum6 securum et paucos esse, qui cum eo ex suis remanserintk, indicantes1; quos ille quidem quasi sibi fideles ad explo- randos sibique renuntiandos actus Karlim transmiserat ; illi vero fidem mentiti et Karlo" coniuncti, quomodo Hludowicuse ex inproviso cum multitudine exercitus ob- rueretur, tota intentione moliebantur. Interea nuntiatum est ei in oriente rempublicam Sorabici limitis esse tur- batam, eo quod Sorabi duce eius Zistiboro0 nomine sibi fidelissimo insidiose perempto defectionem meditarentur. Ac per hoc ille quidem ad conprimendam seditionem1' ex- (859 ian. i5). ortam in regnum suum, quanta potuit celeritate, regressns est. Karlusq vero post discessum eius sedem regni sui nullo adversante siner difficultate recepit. Villa8 quaedam* haud11 procul ab urbe Pinguia2 sita est, Caput-montium vocata, eo quod ibi montes per alveum Eheniv fluminis tendentes initium habeantw, quam vulgus l) a Sc.d.e; e F. b) tirannidem 2. c) deest 1. d) acie 2. e) ludouu. M.e. F. f Karolum 1. 2; Carlura F. g) deest 1. 2. h) karoli 1. 2. 3c.d.e; Caroli F. i) chuon- radi 2; chuonrati 3c; conrati 3d. k) remanserant 2. 3c. e. F; remanxerant 6d. 1) iudi- i-aiites 1. 3c. m) karoli 1. 2; Carli ". u) karolo 1. 2; Carlo F. o) zistoboro 2; iijoro Sc.d; ciztiboro 3e. p) sedicionera 2. 3c. e. q) Karolus 1. 2; Carlus F. r) s. diff. des. 2. s) Villa — consumeret in flne anni des. 2. t) quedam 1. u) haut 1. 3e. v) Keni 3d. w) habent Sd. F. 1) Fratris Iudithae, matris Karoli regis. P. Filii eius fuerunt Conradus post patrem comes Antissiodorensis et Hugo abbas Turonensis; DUmmler J, i>. Wl. 2) llingen. Cf. 'Forschungen zur Deutxhm Gesch.' XXI, p. 636. 52 ANN. FULD. PARS II. (FULDENSIS) corrupte Capmunti* nominare solet1; ubi malignus spiritus evidens nequitiaeb suae ostendit indicium. Nam primum quidem lapides iaciendoc et parietes domorum quasi malleo pulsando hominibus loci illius infestus efficitur; deinde vero manifeste loqui et furtim sublata quibusdam prodere, post haec discordias inter habitatores eiusdem loci semi- nare; denique omnium animos contra unum hominem con- citavit, quasi peccatis illius exigentibus ceteri talia pate- rentur: et ut maius odium adversus eum excitaret, in quamcumque domum idem homo intravit, statim malignus spiritus illam exussitd. Igitur exe necessitate coactus cum nxore et filiis foris mansit in agris, omnibus propinquis suis sub tectum suum illum suscipere timentibus. Sed nec ibi tutus fuisse permissus est; nam cum universas fruges suas congregasset et in acervos collegisset, spiritus nequam ex inproviso veniens cunctas incendit. Ut autem animos vicinorum illumf interficere cupientium placare potuisset, idem ipse ferro fervente de omnibus, quae ei obiciebantur, criminibus se ostendit immunemg. Missi sunt itaque ab nrbe Mogontiacah presbyteri1 atque dia- cones cum reliquiis et crucibus, qui malignum spiritum ab eo loco expellerent. Sed illis in quadam domo, ubi maxime saeviebat, letaniask agentibns et aquam benedictam spar- gentibus antiquus hostis nonnullos ex eadem villa illuc convenientes iactando lapides cruentavit; tamen modicum temporis a sua infestatione quievit. Postquam vero inde discesserunt, qui missi fuerant, idem hostis multis audienti- bus lugubres edidit sermones; nam presbyterum quendam nominatim exprimens se sub cappa illius stetisse professus est ea hora, quando aqua benedicta aspergebatnr in domo. Quibus se prae timore signantibus idem hostis de eodem presbytero: 'Meus', inquit, 'proprius est1 servus; a quo enim quis superatur, huius et servns est; quia nuper me sua- dente cum filia procuratoris istius villae concubuit'. Quod factum nullus mortalium antea sciebat exceptis his, qui hoc crimen perpetraverant. Patet ergom, quia inxta veri- tatis sententiam2 nihil" opertum est, quod non reveletur. a) cammunti 3c.d.e. b) nequiciae 3d. e . c) laciendo 1. d) excnssit 3e. d. e. F. e) deest 1. f) illornm 3e. d. e. g) inm. 3rf. e. h) mogontia 1 ; mogonciaca 3c. d. i) pre- spiteri 1. k) laetanias 1. 1) est proprins 1. m) etiam 1. n) nichil 3c.d.e. 1) Chamund, hodie Kempten, supra Bingam in sinistra Bheni ripa. P. 2) Matth. 10, 26. AUCTORE RUODOLFO. A. 858. 859. 53 His et huiusmodi a malis apostata spiritus in loco supra dicto per tria annorum curricula infestus non ante cessa- vit, donec universa pene aedificia ibidem succendendob consumeret. *,.S73. *859. DCCCLVIIII. Hludowicus c rex quasi inchoante vernid tempore de Galliis e rediens Wormatiam f venit. Cum frequentibus legatorum suorum discursibus fratris ac nepotis sui * sibi animos reconciliare s studeret eorumque responsa per internuntios reciproca relatione11 susciperet, tandem condicto tempore singuli cum aequo numero prin- cipum suorum ex adversa1 parte nominatim expressoruin, iuxta Anternacumk castellum in quadam insula Rheni1 fluminis navigio vecti convenerunt 2, reliquo singulorum (iun.). comitatu super litus ex utraque parte fluminis consistente. Ubi cum diu varia et anceps actarum simul et agendarum rerum agitata esset disputatio, condicto placito autumni tempore"1 3 iuxta Basalam communiter habendo singuli cum suis ad propria reversi sunt. Hludowicusc tamen eis, qui superiore" anno a Karlo0 deficientes sui effecti sunt, hono- res, quos prius habuerant, impetrare non potuit; dilata enim res est in futuro placito finienda. Interea vero cum suis habita locutione Thiotonemp Fuldensis coenobii abbatem ad Hludowicumq imperatoremr Italiae, nepotem suum, et ad Nicolaum8 apostolicum apo- logetica1 intentione Romam misit, responsa eorum, si esset possibile, ad condictum regale placitum perlaturum. A quibus honorifice susceptus, cum de gestis praeteriti" anni regem per omnia rationabiliter excusaret infamiae, apo- stolica fultus epistolav rediens iuxta lacum Briganticum ad regem venit de loco praedictiw placiti iam tunc rever- sum, quia ad condictum diem vel locum placiti neuter sibi regum occurrerat. Qui cum de legatione sua regi per a) huiugcemodi 1. b) suecendio Sd. F. c) Ludov. 3d; Ludouu. 3e. d) verno 2. e) gaHU Zc.d. F. f) uuormaticam 3e. g) reconciliari 1. 2. h) legatione 1. i) di- versa 1. k) aternacum Zd. 1) reui 3c.<*. m) temporis 2. Sd. n) priore 2. 3c.d.e. F. 0) karolo 1. 2. 3c; Carlo F. p) theotonem 2; thiodonem 3c; tiothonem F. q) Uludaw. 3c. F; Ludaw. 3d; ludouu. 3e. r) regem 2. 3c. d. e. F. s) nicholaum 3c. d. t) apo- logitica 3rf. e. u) preteriti 1. v) eps M; episcopus 3e. w) predicti 1; praedicto 3e. d. e. 1) Karoli et Lotharii. 2) Post synodum ab episcopis Karoli Iun. 14. apud Saponarias (Savonni&res prope Toul) habitam; cf. Ann. Prud. 3) Oct. 25. 54 ANN. FULD. PAKS H. (FULDEXSIS) omnia satisf ecisset , accepta licentia ad proprium rediit monasterium. Urbsa Mogontiab cum locis sibi contiguis per totum anni circulum inmani terrae motu vexatur. Probus pres- byter religiosus, cuius casta conversatio et doctrinae sanctae studium Mogontinam0 illustravit aecclesiamd, VII. Kal. iun.25.Iulii diem obiit; sed quoniam per omnia longum est texeree, qualiter in supradicta aecclesiad sine fastidio die noctuque fructuoso labore desudaverit vel quomodo omnibus omnia f actus f uerit , ut cunctos lucrif aceret f Christo \ saltem s aliqua virtutum illiush duobus versiculis1 non pigeat memo- riae commendare, ut ex his caeterak illi divinitus collata1 facilius valeant intellegi: Quam prudens, humilis, patiensm castusque fuisset, Littera vel lingua nulla referre potest. 860. DCCCLX. Hibernum tempus asperum nimis et solito prolixius erat frugibusque et arborum proventibus per- noxium; nix quoque sanguinulenta in plerisque locis ceci- disse reperta est. Mare etiam Ionium2 glaciali rigore ita constrictum est, ut mercatores, qui numquam antea nisi vecti navigio, tunc in equis quoque et carpentis mercimo- nia ferentes Yenetiam11 frequentarent. Hludowicus0 rex et Karlusp frater eius neposque eorum Hlutharius*1 cum primatibus suis in Confluente (iun. 5). castello convenientes pacem inter se et fidelitatem mutuam singuli iuramento firmaverunt, cuius sacramenti series huius- modi fuit 3 : 'A modo et quamdiu vixero, istum fratrem meum Kar- lum r et nepotes meos Hludowicum s et Hlutharium * atque u Karlum * ad Dei voluntatem et sanctae aecclesiaev statum et honorem atque^ de- fensionem et ad nostram communem salutem et honorem et ad populi christiani nobis commissi salvamentum et pacem et ad legis ac iusticiae atque rectae* rationis conservationem, quantum mihi Deus scire y et posse donaverit et ipsi me obaudierint et a me ipsi quaesierint z , vero consilio a) Urbs — referre potest des. 2. b) mogontina 1; magontia 3c; moguntia 3e. c) mo- gontiam 1. 3c; mogontianam 3d; moguntinam 3«. d) eccl. Sc.d.e. F. e) explicare 1, f) lucriflearet 1. g) saltim 3c. d. e. F. h) eius 1. i) versibus 1. k) cetera 3c. d. e. 1) collecta 1. m) paciens 1. 3e. n) veneciam 1. 3c. o) Lud. 3d.e. p) karolus 1.2; Carlus 3rf. F. q) hloth. 1. 2; luth. Zd. e. r) Karolum 1. 2. s) hludaw. 3c; ludow. Bd. e. F. t) luth. 3c. d. e. F. u) ab hoc verbo quintus incipit codicis 3 quatemio. v) eccl. 1. w) atque ad def. 1. x) recte 3. y) deest 1. z) quesierint 3. 1) Cf. 1. Cor. 9, 22. De Probo v. Poet. Carol. II, p. 394. 2) /. e. Adriaticum. 3) Ex actis synodi 860. Iun. 5. habitae. (Capitularia reg. Francor. II, p. lte); cf. Dummler I, p. 456 sq. AUCTORE RUODOLFO. A. 859—862. 55 et secundum quod mihi rationabiliter et salubriter possibile fuerit, sincero auxilio adiutor ero» ad regnum illorum continendum et nec in vita nec in membris neque in regno illorum eos forconsiliabo b , in hoc, ut ipsi erga me similem promissionem faciant et conservent'. 861. *p. 374. DCCCLXI. Hludowicus0 rex conventum habuit in Reganesburgd tercia septimana post sanctum pascha, in(APr.6). quo Ernustume, summatem inter omnes optimates suos, Apr. quasi infidelitatis reum publicis privavit honoribus. Uto- nem quoque et Berengarium f fratrem eius atque Sigihar- tuni"-* comites Waldonemqueh abbatem1 cum aliis non- nullis quasi conplices infidelitatis eius similiter exauctora- vit; e quibus Uto et Berengarius f cum Waldone1 fratre suo in Gallias ad Karlumk regem secesserunt, caeteris1 infra patriam in proprietate sua remanentibus. Karlniannus ■ quoque filiorum regis maximus 2 res novas molitus est; expulit enim duces, quibus custodia commissa erat Pannonici limitis et Carantanin, atque per suos marcam ordinavit. Quod regis animum rebellionem suspicantis non parum commovit. DCCCLXII. Karlmannus0 per sacramenta pacis et securitatis suaep Eeganesburgum venit et reddita ratione convicit adversarios patrique suo reconciliatur, iuramento firmans q , ne contra eius iustam potestatem quicquam deinceps mente malitiosar machinaretur3. Et Karlmannus0 quidem ad sua cum pace revertitur; rex vero Mogontiam profectus occurrentem sibi ad conloquium8 nepotem suum suscepit Hlutharium* regem11. *) eius Sig. atque Geroltum 2. a) adiuuauero 1. b) fores consiliabo 3. c) Hludauuicns 3. d) reganesburc 1. e) her- nustnm 2. f) berngar. 3. g) sigihardum 3. h) waltonemque 2. i) waltone 2. k) karolum 1. 2. 1) ceteris 2; cetteris 3. m) carlm. 1. 2. n) cariantani priore i eraso 1 ; cariantani 2. o) Carhn. 2. p) sue 3. q) conflrmans 2. 3. r) maliciosa 2. 3 ; mal. mente 1. 2. s) colloquium 1. 2. t) hlotharium 1. 2. u) deest 2; regem Hloth. 1. 1) De horum cognatione cf. Eckhartum de ribus Franciae orientalis T. II, p. 481. P. Udo et Berengarius comites Waldoque abbas monasterii Schwarzach ad Rhenum superiorem siti Gebhardi comitis filii, Ernusti nepotes fuerunt ; cf. IHlmmler II, p. 21. 2) Emusti gener ; ef. Ann. Hincmari. 3) Cf. Hincm. Ann. : Carlomannus Hludowici regis Germaniae filius concessa sibi a patre regni portione, quam pridem invaserat, et dato sacramento, ne amphus inde sine patris voluntate invaderet, cum patre pacificatur. Uterque scriptor notitia quadam Ratisbonae constituta ttti videtur. 56 ANN. FULD. PARS II. (FULDENSIS) Eodem quoque anno rex ducto in Obodritosa exer- citub ducem eorum Tabomuizlemc rebellantem dicto ob- oedired et filium suum cum aliis obsidibus dare coegit. 863. Karlmannuse filius regis, qui praelatusf erat Caran- tanisg, tam multis criminibus et tam magnis apud patrem absens accusatus est, ut merito reus maiestatis haberi de- buisset, si ea, quae in eum dicta sunt, ab accusatoribus probari potuissent. Quod regis animum adeo commovit, ut per se ipsum coram frequentia populi sui protestatus sit, Karlmannum11 filium suum ab eo tempore et deinceps, donec ipse viveret et regnaret, sua voluntate publicis hono- ribus numquam esse potiturum. Quo audito Karlmannush ab itinere, quo ad palatium ire coeperat ' , perterritus in Carinthiam se recepit, ibi tutari apud suos, quos sibi fideles arbitratus est, volens, donec patris ira quiesceret et ipse per internuntios veraces sibi fallaciter obiecta purgaret. Interea rex collectok exercitu specie quidem quasi Easti- zen1 Margensiumm Sclavorum ducem cum auxilio Bulga- rorum11 ab oriente venientium, ut fama fuit, domaturus, re autem vera ad Carantanos filium expugnaturus ° acces- sit. Qui revera se ad id temporis defenderet, nisi prodi- tione Gundachari p comitis sui * deciperetur incautus ; qui totum pene robur exercitus secum habens quasi vada flu- minis Swarzahaeq2 hostibus prohibiturus cum omnibus a) abodritos 1. 2. b) exertitu 3. c) tabomiuzlera 1 ; tabomuizilera 3. d) obodire 2. 3. e) Carlm. 2. f) prelatus 1. g) carantinis 2. h) carlm. 1.1. i) ceperat 3. k) collectu 3. 1) rasticen 1 ; rasticem 3. m) marahensium 1. 2. n) uulgarum 1. 2. 0) expugnaturiim 3. p) gundacari 1. 2. q) fiuminis N. 3. 1) Qui ab ipso Karlmanno a. 861. Pabonis loco marchio Karantaniae con- stitutus erat; cf. Diimmler II, p. 23 et 51. 2) SwarzaJw, in anfractuosis Nivei Montis (der Schneeberg) lateribus orta, viam qua-e ex Styria per summum Cetium (der Sommering) Vindobonam ducit, inde ab oppido Schott- wien usque ad exitum montium comitatur, ita ut primum sinistro sive occidentali vallis lateri adlabens, mox ubi colles in planitiem decrescunt, in orientem transeat, et vallis ostium praecludat, Littaham atque Danubium petitura. In eo igitur loco, dextra laevaque montibus, et in fronte Swarzaha munito, fluminis vadum et unicum idque difficillimum in Carinthiam iter regi G-undacar interdicturus consederat. Situm locorum a. 1820. et 1821. inspexi. Via ipsa, qua Carolus VI. Augustus mare Superum Marti Mer- curiove aperuisse non incongrue legitur, per saxa ingentia ascendit, in ipso loco Schottwien ita angusta, ut porta iniect-a et castello dexuper imposito penitus claudi et interdici potuerint. Porta et munitionis ruinae extant. Locus praeterea theloneo a mercatoribus exigendo peropportunus, eoque iam saeculis XIII. et XIIII. notus. P. AUCTORE RUODOLFO. A. 862. 863. 57 copiis trausivit ad regem et praelatus est Carantanis, sicut ei prius occulte promissuni est, si dominum suum fraude *i>. 375. decepisset. Et hic quidem praef ecturae di*gnitatem hoc modo promeruit. Karlmannusa vero per iuramenta prin- cipum venit ad patrem, de obiectis sibi criminibus securus, quia innocens erat; et testimonio conscientiae fretus lae- tumb se per omnia exhibebat atque iocundum1. Eac tempestate Karlusd archiepiscopus Mogontiacen- sise aecclesiaef II. Non. Iunii defunctus est, etg* periun.4. totum deinceps annum vacavit episcopatus 2. In regno quo- que Hlutharii h pro eo, quod dimissa uxore legitima alteram duxit, synodus * in Mettis collecta est 3 omnium episcopo- rum eius praeter Hungarium Traiectensem, quem aegritudok (iun.). detinuit; aderant et missi Nicolai pontificis Romani ob eandem causam diligenter1 investigandam directi. In qua negotio ventilato rex factum suum, propter quod argueba- tur, consilio et auctoritate episcoporum suorum se fecisse testatus est. Quod illi nonm inficiantesn quasdam asser- tiones0 rationump verisimilium, quibus gestaeq rei quali- tatem munire nisi sunt, opposuerunt1- easque litteris con- prehensas8, ut legati apostolici suggesserunt, per G-untha- rium1 Agrippinae11 Coloniaev et Theotgaudumw Treveren- semx Galliae Belgicaey archiepiscopos Nicolao apostolicae sedis pontifici probandas transmiserunt. Qui convocato Romanae2 urbis* episcoporum concilio et Mettensem ana-(Oct). thematizavit synodum0 et ad se missos episcopos deposuit et communione privavit4: iuste quidem et canonice, ut scriptis suis ipse testatur; iniuste vero, sicut illi rescriptis *) Pro verbis et — episcopatus auctor recensionis primae (cod. 1) haec posuit: cui Liutbertus in episcopatus honore successit II. Kal. Decembris. Quae in recensione secunda (codd. 2. 3) ita mutata sunt : et (deest S) Liutbertus eiusdem sedis honore subU- matus II. Kal. Dec. a) Carlm 1. 2. b) letum 3. c) Et a 2. d) Karolus 1. 2. e) mogonti . . ensis duabus lilteris erasia 1. f) ecclesiae 2. g) verba et — episcopatus in codice 3 manu priwi xrripta erant ; deinde his deletis eadem manus in margine adiecit: Liutbertus — dec. h) bloth. 1. 2. i) sinod. 3. k) egritudo 3. 1) dilienter 3. m) deest 1. n) in- flcientes 1. 3. o) assercionibus 3. p) racionum 3. q) geste 3. r) obposuerunt 3. s) compreh. 1; conpraehensas 3. t) guntarium 2; gundharium 3. u) agripinae 1. 2; agrippine 3. v) colonie 3. w) thiotgaudum 2. x) trevirensem 1. 2. y) gallie belgice 3. z) romane 3. a) sedis 2. 3. b) sinod. 3. 1) Hinemarm eum in libera custodia a patre tentum esse narrat, e qua a. 864. fuga lapsus sit. 2) Haec verba ante finem anni scripta esse ne- cesse est; cf. {Neues Archiv' XVII, p. 96. 3) De qua cf. DUmmUr II, p. 64—68. 4) Cf. Regin. Chron. 865; DUmmler II, p. 68 sqq. 58 ANN. FULD. PARS II. (EULDENSIS) et assertionibus a firmare conantur*. Propterea b ' partis utriusque scriptorum seriem his annalibus inserendam esse iudicavi, discernendam0 rei veritatem lectoris arbitrio de- relinquens. Et baec quidem sunt apostolicae sedis decreta sinodalia x : 'Nicolaus servus servorum Dei reverentissimis et sanctissimis fratri- bus nostris, archiepiscopis in regno Hluduwici regis Germani constitutis. Scelus, quod Hlutharius rex, si tamen rex veraciter dici possit, qui nullo salubri regimine corporis appetitus refrenat, sed lubrica enervacione magis ipsius illicitis motibus cedit, in duabus feminis, Theutpergad scihcet et Waltdruda, commisit, omnibus manifestum est. Sed et dudum episcopos Theutgaudum et Gundharium in tali facto eum habuisse tutores atque fautorese pene totus nobis orbis undique ad limina seu sedem confluens apostolicam referebat, absentibus quoque id ipsum nostro scribentibus apostolatui. Quod nos tanto credere rennuimus, quanto de episcopis tale quid audire nullatenus sperabamus ; donec ipsi Romam tempore concilii venientes coram nobis et sancta sinodo tales inventi sunt, quales fuerant a multis sepissime praedicati; ita ut scriptura, quam suis stipulaverant manibus quamque volebant, ut nostro roboraremus cyrographo, caperentur et, dum muscipulam innocentibus opponere satagerent, insidiis suis illa- queati sunt*" ipsi. Sicque conpletum est Deo auctore, quod in Proverbiis Prov. l, 17. legitur : Frustra iactaturS ante oculos rete pennatorutn. Siquidem ipsi obligati sunt et ceciderunt; nos vero, qui in hoc flagicium falso cecidisse dicebamur, favente11 Domino cum iusticiae propugnatoribus resurreximus et erecti sumus. Igitur decernente nobiscum sancta sinodo in praesentia depositi et ab offitio sacerdotali excommuni*cati atque a regimine episco- *p. 376. patus alienati indubitanter existunt. Unde vestra fraternitas canonum normam custodiens1 et decretorumk sanctiones observans caveat, ne hos, quos nos abiecimus, recipere in sacerdotum catalogo 1 praesumat. De- posicionis autem sententia m, quam in praedictos Theutgaudum et Guntha- rium protulimus, cum ceteris capitulis, quae sancto concilio nobiscum sanciente promulgavimus, inferius annexa monstrabitur : DE SINODO LN METTENSIUM URBE A THEUTGAUDO ET GUNT- HARIO ARCHIEPISCOPIS CONGREGATA PENITUS ABOLENDA. CAP. I. Sinodum, quae n nuper, id est sub piissimo imperatore Hludowico per indictionem0 undecimam mense Iunio, in Mettensium urbe ab epi- *) Omissis eis, quae sequuntur, usque ad fnem huius partis omnibus codices 1 et 2 (recensio prima ab auctore partis tertiae instituta) haec tantum exhibent: Scripturam autem utriusque partis quis- quis curiosus scire volueritP, in nonnullis Germaniae locis poterit invenirel. a) assercionibus 3. b) abhinc usque in finem anni omnia in uno codice 3 (et ejcemplaribus inde derivatis) contineutur. c) discernende 3. d) theuperga 3. e) auctores ati|ue factores Hincmarm. f) sicut 3; sint Hincm. g) iacitur Hincm. h) faciente //. i^ custodians 3. k) decretorem 8. 1) cathal. 3. m) sententiam 8. n) quo 3. 0) indiccionem 8. p) desiderat 2. q) hic in utroque codice continuo sequitur annus 864. 1) Eandem epistulam eodem tempore ad episcopos occidentalte regni missam Hincmarus in Ann. Bertin. exhibet. AUCTORE RUODOLFO. A. 863. 59 scopis, qui nostrum praevenerant iudicium, collecta est, quique apostoli- caea sedis instituta temere violarunt, ex tunc et nunc et in aeternum iudicamus esse cassatam et cum Epheseno latrocinio reputatam apostolica auctoritate in perpetuum esse sancimus^ damnandam nec vocari sinodum, sed tamquam adulteris faventemc prostibulum apellari decernimus. DEPOSITIO THEUTGAUDI ET GUNTHARII ARCHTEPISCOPO- KOM. CAP. H. Theutgaudum 4 Treverensem, primatem B^lgicaee provinciae, et Guntharium Agripinae Coloniaef episcopos nunc coram nobis et sancta sinodo sub gestorum insinuatione, quahter causam Hlotharii regis et dua- rum mulierum eius, Theutpergae £ scilicet et "Waltdrudae, recognoverinth et iudicaverint, scriptum super hoc propriis roboratum manibus ofterentes nihilque se plus vel minus aut aliter egisse ore proprio multis coram positis affirmantes et sententiam, quam a sede apostolica in Ingildrudem uxorem Bosonis sanctissimus frater noster Mediolanensis archiepiscopus Tado et ceteri coepiscopi nostri petierant emittendam et nos divino suc- censi zelo sub anathematis obtestatione canonice protuleramus, publice viva voce se violasse confitentes, in quibus omnibus invenimus eos apo- stolicas atque canonicas sanctiones1 in pluribus excessisse et aequitatisk normam nequiter temerasse, omni iudicamus sacerdocii officio permanere penitus alienos, Spiritus sancti iudicio et beati Petri per nos auctoritate omni episcopatus exutos regimine consistere diffinientes. Quod si iuxta praecedentem 1 consuetudinem tamquam episcopi ausi fuerint aliquid de sacro ministerio contingere, nullo modo liceat eis nec in alia sinodo re- stitutionis spem aut locum habere satisfactionis ; sed et communicantes eis omnes abici de ecclesia, et maxime si, postea quam didicerint m ad- versus memoratos prolatamn fuisse sententiam, eisdemo communicare temptaverint P . DE CETERIS EPISCOPIS. CAP. IH. Ceteri autem episcopi, qui complices horum, Theutgaudi scilicet et Gundharii, vel sectatores esse feruntur, si cum his coniuncti seditionem Q , coniurationes vel conspirationes fecerint, vel si a* capite, id est a sede beati Petri, illis haerendos dissenserint, pari cum eis damnatione tenean- tur astricti t . Quod si cum sede apostolica, unde eos principium episco- patus sumpsisse manifestum est, sapere de cetero per semet ipsos vel missis ad nos legatis cum scriptis suis professi « extiterint, noverint sibi a nobis veniam non negandam nec amissionem honorum suorum pro re- troaetis praesumptionibus aut subscriptionibus, quas in profanisv fecerunt gestis, per nos ullo modo formidandam. DE ENGLLDRUDEw CAP. IIH. Ingildrudem filiam quondam Mactifredi comitis, quae Bosone pro- prio viro relicto ecce iam per septem circiter annos hac atque illac vaga- bunda discurritx, nuper cum fautoribusy suis regulariter anathematizavi- a) apostolice 3. b) sanc. e. H. c) favente 3. d) Teutgaudnra 3. e) belgice 3. f) colobiae 3. g) theutpeiyi 3. h) se rec. 3. i) sanciones 3. k) equitatis 3. 1) preced. 3. m) didicerant H. n) prolata fuisset sententia 3. o) eidem 3. p) tempta- verunt H. q> seditiones H. r) deest 3. s) herendo 3. t) obstricti H. *u) se prof. //. v) tta //.; pro infanis 3. w) De Engildrudae 3. x) ita H; deest 3. y) fautaribus 3; factoribus //. 60 ANN. FULD. PARS II. (FULDENSIS) mus, sed propter contumaces eam ' iterato anathematis duximus vinculis innodandam. Sita igitur a Patre et Filio et Spi*ritu sancto, uno et vero *p. 377. Deo, et ab omnibus sanctis patribus et ab universa sancta Dei catholica et apostolica ecclesia et a nobis penitus anathema cum omnibus complici- bus, communicatoribus atque auxiliatoribus suis : ita ut, sicut iam decrevi- mus, si quis ei communicare vel favere in aliquo praesumpserit *> , si qui- dem clericus fuerit, inc eodem vinculo constrictus officium clericatus amittat, monachi vero et laici, si inobedientes decreto praesentib fuerint, similiter anathematizentur. Sane si eadem mulier ad virum suum reversa fuerit vel apostolicam beati Petri sedem Romam properans accesserit « , veniam ei post dignam satisfactionem procul dubio non negabimus e . Verumtamen*" sub priori vinculo anathematis, quo illam prius et nunc obligavimus, interim constricta permaneat. Si quis autem eidem Ingil- drudae S apostolicam beati Petri sedem Romam spetialiter properanti vel occurrenti nescius communicaverit aut sciens opem in veniendo praesti- terit, nullo pro hoc vinculo teneatur innexus11. DE SENTENCnS ATQUE INTERDICTIS SEDIS APOSTOLICAE. CAP. V. Si quis dogmata, mandata, interdicta, sanctiones vel decreta pro catholicai fide, pro ecclesiastica disciplina, pro correctione fidelium, pro emendatione sceleratorum vel interdictione inminentium vel futurorum malorum a sedis apostolicaek praesule^ salubriter promulgata contemj>serit, anathema sit. Episcopi vero supradicti, postquarn damnati sunt, haec rescripserunt 2 : CAP. I. Nicolao1 pontifici Grundharius atque Theotgaudus. Patres episcopi et fratres coepiscopi nostri ad te nos direxerunt et nos sponte ivimusm, consulere videlicet expletai generali legatione tuum magisterium super his specialiter c , quae» pariter, prout nobis visum fuit et adicientibus P notum esse potuit, iudicavimus, auctoritates rationesque, quas secuti fuimus, scriptis ostendentes, ut tua sapientia perscrutatis omni- bus, quid inde sentiresQ et quid velles, nobis paternoc demonstrares affectu * nosque fraterna caritate procurares ; et si melius illud tua sancti- tas inveniret, ut nos instrueres et doceres, subpliciters obsecravimus, parati, quicquid rectius et probabiliter insinuaresd, libentert amplecti. CAP. II. Sed nos per tres epdomadas tuum expectantes respon- sum, nil certitudinis nihilque doctrinaeu nobis expressistiv; tantumw quo- dam die in publico x dixisti nos excusabiles 7 apparere et innocentes iuxta nostri assertiones2 libelli. a) Fit 3. b) pres. 3. c) deest H. d) ita H.; deest 3. e) denegabimus H. f) Ve- runtamen 3. g) Ingildrude 3. h)- annexus H. i) catdolica 3. k) apostolice 3. 1) Nicalao 3. m) ibimus 3; venimus H. n) expl. g. leg. des. H. o) que 3. p) a. et approbantibus H. q) sentiret . . vellet . . demonstraret H. r) aff. — procur. des. H. s) doc. hoc, humiliter postulamus H. t) una cura confratribus nostris sanis adquiescere documentis H. u) doctrine 3. v) expresisti 8. w) sed tantum H. x) bublico 3. y) excausabiles 3. z) adsertionem H. 1) Nicolaum contumaciam scribi voluisse apparet; sed cum etiam Hincmari codex 1 (Bertinianus) contumaces eam ecchibeat, hoc mendum in ipsa epi- stula ridetur fuisse. 2) Eandem fere epistulam praefatione auctam paucte mutatis ad episcopos regni Lotharii miserunt; quam Hincmarus totam recepit. AUCTORE RUODOLFO. A. 863. 61 CAP. III. Ad ultiraum autema nos evocati ad tuam praesentiam deducti sumus nihil adversitatis suspicantes; ibique obseratis ostiis facta more latrocinali conspiratione'» ex clericis et laicis turba collecta et per- mixta, nos violenter inter tantos obprimerec studuisti, longad scihcet intercapedine e a nostris et clericis et laicis separatos; atque sine sinodo et canonico examine, nullo accusante, nullo testificante nullaque disputa- cionis discrecione dirimente vel auctoritatum probatione convincente, absque nostri oris confessione, absentibus aliis metropolitanis et diocesa- neis coepiscopis et confratribus nostris, extra omnium omnino consensum tuo solius arbitrio et tyrannico furore nosmet damnare f voluisti, subito 8 quadam tibi cartula et inprovise porrecta, lectoris officium assumens, assi- stente lateri tuo Anastasio, olim presbytero ambitus damnato et deposito et anathematizato", cuius scelerato magisterio tuus praecipitatur furor. CAP. LHI. Ergo tuam pravam sententiami a zelo rectitudinis alienamk, iniustam et inrationabilem, canonicis legibus contrariaml ne- quaquam recipimus, immom cum omni cetu fraterno quasi nefas atquen maledictum frustra prolatum contemnimus atque abicimus; tibique ana- thematizatorum « et religionis sacrae P abiectorum et contemptorum fautori et communicatori revera communicare nolumusq, contenti totius ecclesiae *communione et fraterna societate, quam tu arroganter te superexaltans despicis teque ab ea elationis tumore indignum faciens segregas1". CAP. V. Igitur ex tuaes levitatis temeritate propria tibimet sen- tentia anathematis plagam 4 inflixisti exclamans : 'Qui apostolica praecepta non servat, anathema sit'; quae tu multipliciter violare et violasse dino- sceris divinas leges simul et sacros canones calcansu et, quantum in te est, evacuans, praedecessorum tuorum pontificum Romanorum vestigia sequi nolens. CAP. VI. Nunc ergo, quiav fraudulentiam et calliditatem tuamw experti sumus, indignationem x quoque tumidumque potentatum agnosci- mus, nihil tibi tuaeque superbiae y cedimus, qua nos ad vota z nostrorum, quibus faves, inimicorum obruere festinabas; sciesque nos non tuos esse, ut te iactas et extollis, clericos, quos ut fratres et coepiscopos regnoscere, si elatioa permitteret, debueras. Et haec tibi nostri ordinis non inscii, nimirum1' tua inprobitate conpulsi respondemus, non quasi ad illatam nobis contumeliam provocatic, sed contra tuam iniquitatem ecclesiastico d zelo accensi, nec nostrae vilitatis e personam attendentes, sed omnem nostri ordinis universitatem, cui vim inferre conaris, prae oculis habentes' \ Huc usque Euodolfusf. a) deest H. b) consp. m. latr. f. et H. c) oppr. inter t. viol. H. d) longa — sepa- ratos des. H. e) inter campedine 3. f) d. nosmet H. g) subito — furor des. H. h) anathemato 3. i) Sed tuam maledictam sent. //. k) a paterna benignitate al., a fraterna karitate extraneain H. 1) adversum nos iniuste et inrationabiliter contra leges canonicas prolatam //. m) ymmo 3. n) nef. a. des. H. o) anathematorum 3. p) sacre 3. q) Te ipsum quoque dampnatis et anathematizatis sacramque religionem abicientibus ac contempnentibus faventem et communicantem in nostram communioncm nostrumque consortium recipere nolumas H. r) sequestras H. s) tue 3. t) pestem //. u) calc. et des. H. v) ita //.; qui 3. w) ita //.; deest 3. x) ind. — conpulsi re- spondemus des. H. y) tueque superbie 3. z) nota 3. a) sine latio 3. b) nimium tuam 3. c) prov. sumus H. d) ecles. 3 ; deest H. e) utilitatis 3. f) verba H. u. R. in codice 1 ad finem a. 863. maryine adscripti des. 2. 3. 1) In epistula ad episcopos directa archiepiscopi depositi omissis verbis in- dignationem — conpulsi respondemus septimum caput adkcerunt, in quo, 'quid suae specialis propositimis summa fuerit, in paucis replicant'. 62 ANN. FULD. PARS III. (MOGONT.) AXNALIUM FULDENSIUM PAES TERTIA (MOOONTIACENSIS) (AUCTOEE MEGINHAEDO) A. 864—887. 864. Aug. DCCCLXIIIL* Hludowicus rex mense Augusto ultra Danubium cum manu valida profectus Eastizenb in quadam civitate, quae lingua gentis illius Dowina *• x dicitnr, ob- sedit. At ille, cum regis exercitibus0 congredi non auderet atque loca sibi effugiendi denegata cerneret, obsides, quales et quantos rex praecepitd, necessitate coactus dedit; in- super cum universis optimatibus suis fidem se cunctis die- bus regi servaturum esse iuramento firmavit, licet illud minime servaverit. Hludowicus et Karoluse reges et fratres apud Dusia- <865.Febr.);camf villam 2 mense Septembriog convenientes foedus in- eunt et, quicquid inter eos levitate humana vel suggestione militum perperam gestum fuerat, sibi mutuo dimittunt, cuncta retro oblivionih tradenda censentes. Huius autem foederis pactum inviolabiliter omni tempore conservandum testes et admonitores idonei ex utraque parte statuuntur. Nam Hludowicus ex parte Karoli Hincmarum Remensem1 episcopum et Engilraminuni k comitem3, Karolus vero ex parte Hludowici Liutbertum arcliiepiscopum et Altfridum antitistem elegit, ut, si forte ab aliquo eiusdem pacti iura laederentur ' , his admonentibus et gesta priora ad memo- *) . i . puella add. 3 supra lineam manu prima, a) hoc loco inseruntur in cod. 3 verba Gundharius — consecutus est apud nos sub finem anni in sinistra parte posita. b) rasticen 1. c) copiis 2. 3. d) precepit 1. e) caro- lus 3. f) dusicam 3. g) octobrio 2 ; septembre 3. h) in oblivioni 1. i) reu . ense erasa una littera 1. k) engilramnum 2. 1) lederentur 1. 3. 1) Vicus Deben (hodie Theben) in canfinibus Austriae et Hungariae, cuius ab occidente rupes alta et praerupta Danubii et Marahae confluentem super- eminet. Anno 1821. turriculas Danubio impositas fere inaccessibiles et in summo montis cacumine murorum et turrium ruinas lustrari et firmissimum ncrtura locum miratus sum. P. Dummler II, p. 86, n. 4. de loco dubitat. 2) Tusei/ in diocesi Tullensi mense Februario a. 865; Dilmmler II, p.lll. 3) Flandriae, camerarium Karoli; Dihnmler II, p. 112 et 392. (AUCTORE MEGINHARDO). A. 864. 865. APPENDICES PARTIS SECUNDAE. DCCCLXIIIL Gundha- rius" Coloniaeb civitatis epi- scopus poenitentia0 ductus, quod contra domnuni apo- stolicum iniustae d rationis contentionem inchoaverat, reconciliationise suaeetemen- dationis gratiaf Romain pro- fectuss in praesentiam apo- stolici viri Nicolai venit1, sed veniam minime consecu- tus est. riam revocantibus facilius in pristinum statum reformari possent. G-untharius h Coloniae ' civitatis episcopus poeniten- tia ductus, quod ministerium sacerdotale ab apostolico sibi interdictum contingere prae- sumpserat, Romam profectus est * , sed restitutionis vel satisfactionis locuin minime invenit. Ernustk-2 obiit. 86; DCCCLXV. Ruodolfus1 Fuldensis m coenobii n pres- byter et monachus, qui apud totius pene Germaniae0 par- tes doctor egregius p et in- signis floruit historiographus q 79. et poeta atque om*nium ar- tium * nobilissimus auctor habebatur, VIII. Id. Mart. diem ultimum feliciter clau- sit. Decessit autem eodem anno Ernustus comes 2. Et Arsenius episcopus 3, Nicolai papae s Romanae * urbis legatus, ob pacenl et concordiam inter Hludowi- cum et Karolum fratrem DCCCLXV." Werinha- rius comes4, unus ex primo- ribus Francorum, apud Hlu- dowicum regem accusatus, quasi Rastizen suis hortatio- nibus adversus eumv incitas- set, publicis privatus est ho- noribus. Arsenius episcopus 3, Nico- Mart. 8. lai pontificis Romani lega- tus, ob pacem et concordiam inter Hludowicum regem et(xov.ii). nepotes eius , Hludowicum videlicet Italiae imperatorem et Hlothariumw fratrem eius, (renovandam) x missus est in Franciam v . Qui mense Iunio iun. a) Gnndh. — consecutus est 3 ad initium anni exhibet; codicibus 1 et 2 haec desunt. b) colonie 3. c) penitentia 3. d) iniuste 3. e) reconciliacionis sue 3. f) gratiam 3. g) profectus est 3. h) Gundharius — invenit etiam in codice 3 exstant, sed de/eta eodem i) eoUale 3. k) E. o. des. 2. 3. 1) Ruodolfus — revertitur Komam des. 1. 2; in codice 3 haec eis, qttae apud nos in dextra parte posita sunt, praemittimtur. m) flundensis 3. n) ceuobii 3. o) germanie 3. p) egreius 3. q) historiograuus 3. r) anium 3. s) pape 3. t) romane 3. u) DCCCLXVl. 3. v) eos 1. w) hludhar. 3. x) deest 2. 3. v) frantiam 2. 1) Ad synodum a papa in Kalendas Nov, convocatam; Diimmler II, p. 100 sq. 2) Marchio a. 861. depositus; Diimmler II, p. 21. 3) Ortensis. 4) Mar- chio Pannoniae; de qi«> cf. Diimmkr II, p. 118, 'siidostl. Marken d. frdnk. !;• foW p. 34. 39. M AXN. FULD. PARS III. (MOGONT.) eius necnon Hludharium ne- potem eorum renovandam atque constituendam missus (iun.). est in Franciama. Qui apud villam regiam Franconofurt * a Hludowico rege honorifice susceptus et muneribus ma- gnificis honoratus condicto- que inter eos placito de supradicta conventione apud (Aug.a). Agrippinamb Coloniam ha- bendoc ad Karolum regem in Galliamd pergit2. Illic quoque mirifice a rege suscep- tus regalibusque donis subli- matus propter condictum pla- (Oct). citum Agrippinam, ut dixi- mus, Coloniam venit ibique obviam ei duo fratres, Hlu- dowicus videlicet atque Karo- lus, absente Hludharioe ne- pote eorum ad condictum placitum convenerunt 3 ; mul- tisque ibidem causis bene dispositis cum pace reverti- tur Eomam. veniens apud Franconofurt * a Hludowico rege honorifice susceptus est; a quo abso- lutus in Galliam perrexit2 et Theotpergamf reginam a Hlothariog dudum dimissam, sicut ei ab apostolico iniunc- tum fuerat, eidem regih re- stituens Waldratam' concu- binam illiusk in Italiam duci praecepit et, ut Hlotharius* Theotpergam quemadmodum rex legitime sibi coniunctam deinceps tractaret reginam, duodecim ex optimatibus (Hlotharii) [eiusdem regis] l iuramento firmare coegit. Deinde in regnum Karoli prof ectus 4 multisque ibi, quo- rum gratia illuc venerat, bene dispositis Romam re- versus est. DCCCLXVI.h Hludowicus Hludowici regis filius gra- viter ferens, quod rex quaedam beneficia illi subtrahens Carlmanno"1 fratri suo reddidit, patri molestus efficitur. Nam nuntiis per universam Thuringiam11 et Saxoniam mis- sis, quoscumque0 potuit, ad se traxit et contra regem re- bellare disposuit; Werinharium quoque, Utonem et Beren- a) frantiam 3. b) agripinam 3. c) habituro 3. d) galiam 3. e) ludhario 3. f) theotpirgam 2. g) hludhar. 3. h) deest 3. i) vnldradam 2 ; uualdradam 3. k) eius 3. 1) hlotharii 1; eiusdem regia 2. 3. m) karlm. 3. n) thuringam 3. o) quosque 3. 1) Ubi rex paulo antea futuram regni mi inter filios divisionem testamento constituerat ; cf. Diimmler II, p. 119 et infra a. 871. 2) Unde Theot- pergam reginam Attiniaci a Karolo acceptam in regnum Lotharii reduxit; Diimmler II, p. 131 — 134. 3) Regum conventus mense Octobri Colvniae factus est; num Arsenius quoque eo venerit, Dummler II, p. 135 dubitat* 4) Mense Augusto iterum Attiniacum venit; Ditmmler II, p. 134. (AUCTORE MEGINHARDO). A. 865-867. 65 garium comites a patre suo depositos suis adhibens consiliis pristinam eis dignitatem se restituturum esse promisit. Sed et Heimricuma principem militiaeb suae * ad Eastizen de- stinavit. obnixe postulans, ut eiusdem conspirationis fautor fore non recusaret. Quo comperto rex Carlmannumc ad tuitionem Baioariaed [ de]relinquens e concitus venit in Fran- ciamf et a suis undique confluentibus apud Franconof urt (A«g.). honorifice susceptus est et conspirationem exortam facile restinxitg-2. Tanta etenini multitudo fidelium suorum cum eo tunc aderat, ut pars adversa, nisi timor filii [eius]h ad- fuisset ' , ligari procul dubio k potuisset. Interea Gruntbol- dus1 quidam de satellitibus m Carlmanni11 contra dominum suum dimicare volens amisso exercitu vix vivus evasit. Hludowicus vero mediante Liutberto archiepiscopo aliisque pacis amatoribus mense Novembrio apud Wormatiam patrixov. suo reconciliatur. Ea tempestate apud Hogontiacuni quidam de homini- bus Liutberti archiepiscopi orta seditione0 interfecti sunt; quorum mors graviter in auctores seditionis vindicata est. Quidam enim in ligno suspensi, alii manuum et pedum summitatibus amputatis etiamp lumine oculorum privantur; nonnulli omnia sua relinquentes et mortem evadere cupien- tes exules effecti sunt. Legatiq Vulgarum Eadesbonam3 ad regem venerunt, dicentes regem illorum cum populo non modico ad Chri- stum esse conversum simulque petentes, ut rex idoneos praedicatores christianae religionis ad eos mittere non differret. JLno. *867. DCCCLXVII. Eexr Hludowicus Vulgarum petitioni- buss annuens Ermenriehum1 episcopum4 cum presbyteris ac diaconibus ad propagandam fidem catholicam praefataeu genti destinavit. Sed cum illuc pervenissent, episcopi a pontifice Eomano missi 5 totam illam terram praedicando a) heinricnm 1. b) milieiae 2. c) calmannum 2; karlni. 3. d) baiarie. 1; baioarie 3. ■) relinqneus 1. f) frantiam 2. g) restrinxit 2. h) deest 1. i) affuisset 2. k) pro- dubio 3. 1) gundboldus 3. m) uflHtibiu 1. n) karlm. 3. o) sedicione 2. p) et ttiam 3. q) Legati — differret de«. 2. r) Rex — in sua des, 2. s) peticionibus 3. I) ennenricum 3. u) praefate 3. 1) Comitem Franeiae, qui a. 886. « Xonnawtis occisus est. 2) Circa mensem Augustum ; DQmmlor II, p. 152 sq. 3) Bex illic mensibus Itinio et Auyusto conversatus est ante expeditionem contra filium susceptam; Miihl- bacher nr. 1418 sq. De conversione Bulgarorum cf. Dummler II, p. 187 — 192. 4) Pataviensem. 5) Formosus Portuensis et Paulus Populonimsis. 5 66 ANN. FULD. PARS III. (MOGONT.) et baptizando iam tunc repleverunt ; quapropter isti accepta a rege licentia redierunt in sua. Hlothariusa rex promissionem suam, quam super Theotperga regina legato pollicitus est apostolico, irritam ducens atque iuramentum optimatum suorum flocci pendens (8G5). iterum Waldrataeb ab Italia revocatae se clanculo socia- (86C). vit l. Unde Nicolaus apostolicus divino zelo commotus per diversas christianaec religionis (partes) [provincias] d , Ita- liaee videlicetf, Germaniae, Neustriae atque Galliae, regi- bus et episcopis destinavit epistolas, in quibus eam cum universis complicibus et communicatoribus e fautoribusque suis a consortio sanctae aecclesiae11 usque ad poenitentiae j satisfactionem sequestravit 2. Misit praeterea epistolam filiis Hludowici regis de honore parentum servando. (866). Ruotbertus k Karoli regis comes 3 apud Ligurim l flu- vium contra Nordmannos fortiter dimicans occiditur, alter quodammodo nostris temporibus Machabeus; cuius proelia™, quae cum Brittonibus11 et Nordmannis gessit, si per omnia scripta fuissent, Machabei gestis aequiperari0 potuissent. Terrae motus per plurima loca factus est VII. Id. oct.9. Octobris. 868. (867.oct.30). DCCCLXVIII." Nicolaus pontifex Eomanus episcopis Germaniae duas destinavit epistolas, unam quidem de fac- tionibus Grecorum * • 4, alteram vero de Theotgaudir et Guntharii s episcoporum depositione 5, in qua ref ert eos septem capitalia crimina commisisse, et ob hoc pristinae a) hludhar. 3. b) uualdradae 2. 3. c) christiane 3. d) partes 1; prov. 2. 3. e) italie 3. f) fidelicet 3. g) comnicatoribus 3. h) eccl. 3. i) jjgnitentig 1. k) Ruotb. — VU. Id. Octobris des. 2 ; Ruothbertus 3. 1) ligurim corr. ligirim 1 ; ligerim 3. m) praelia 1. n) britonibus 1. o) aequiparari 3. p) in codice 2 numerns DCCCLXVIII, qui primo scriptus erat, ab ipso scriptore in DCCCLXVII. correctus; ita anni sequentes 868. 869. 870. etc. signati: Lambecius vero aut modernorum alius, singulis et inde ab a. 874. binis lineolis adiectis, numeros 868. 869. etc. et 8"76. 877. etc. restituere conatus est. P. q) grae- corum 2. r) thiotgaudi 3. s) gundharii 3. 1) Quae iam sub finem a. 865. ad Lotharium reversa est; Diimmler II, p. 138. 2) Excommunicatio Romae a. 866. Febr. 2. facta statim in omni- bus terris lyromulgata est; alteram de eadem re epistulam eodem anno Iun. 13. arcliiepiscopis et episcopis per Italiam, Grermaniam, Neustriam et Gallias constitutis misit (Mansi, 'Conciliorum collectio' XV, col. 380 — 382,), quam Regino a. 866. magna ex parte recepit. 3) Andegavensis ; de quo cf. v. Kalckstein, 'Robert d. Tapfere' ; Dummler I, p. 450. Occisus est cum Ramnulfo duce Aquitanme a Normannorum turba, quae devastato urbe le Mans ad Ligerim redibat, ad locum, qui dicitur Brieserta (Brissarihe) ; cf. Hincmar. 866, Regin. 867, Dummler II, p. 150. 4) 867. Oct. 30. datam (v. Pflugk-Harttung, acta ined. II, p. 34; Jaffi nr. 2883,); cf. Dummler II, p. 203. 5) Datam eodem die (Floss, 'Dfc Papstwahl unter den Ottonen', dipl. p. 37—58; Jaffe nr. 2886; cf. Diimmler II, p. 170. (AUCTORE MEGINHARDO). A. 867—869. 67 dignitatis restitutionem nequaquam eos in sempiternum re- cipere posse commemorat. Synodus apud Wormatiama mense Maio habita estM&t. praesente Hludowico rege, ubi episcopi nonnulla capitula de utilitate aecclesiasticab conscribentes Grecorumc ineptiis congrua ediderunt responsa ,K Hlotharius (1 rex Romam prof ectus ■ summo studio (869). nisus est Waldratame cum consensu et favore Nicolai pontificis matrimonio sibi coniungere; sed eum iam de- functum reperiensf in Beneventum ad fratrem suum Hlu- dowicum3 perrexit et huius copulae fautorem illum fore postulavit apud Adrianum*, qui Nicolaog in pontificatu successit; sed petitionish effectum minime consecutus est. Eodem1 anno stella cometes per aliquot noctes appa- ruit 4 ; f ontes quoque et flumina propter nimiam imbrium inundationem crescendo intumuerunt et per diversa loca in frugibus et aedificiis damnum fecere non modicum. Hanc plagam fames etiam magna cum ingenti perniciek humani generis per totam Germaniam et Gralliam secuta est. 869. DCCCLXVIIII.1 Sclavi, qui vocantur Behemi, ter- minos Baioariorum crebris incursionibus infestant et quas- dam villas incendio tradentes mulieres inde duxere captivas. Contra quos Hludowicus rex tutores partium111 illarum in- terim misit, donec ipse oportuno tempore suorum vindica- turus iniurias in desertores arma corriperet. Carlmannus11 exercitibus Rastizi0 bis numero congressus victor extitit, praedamp inde capiens non modicam, sicut ipse litteris ad patrem suum destinatis retulit. Sorabi et Siusli 5 iunctis *p. 38i. "sibi Behemisq et ceteris circumcirca vicinis antiquos ter- minos Thuringiorum transgredientes plurima loca devastant et quosdam sibi incaute congredientes interficiunt. Gun- *) II. supra lineam add. man. s. XII. in cod. 3. a) Vuormaciam 3. b) aecl. 1 ; eccl. 3. c) grecorum 2. d) hlutharius 3. e) uuald- radam 3. f) repperiens 3. g) nicalao 3. h) peticionis 2. i) Eodem — secuta eat de*. 2. k) pernicie 1; pernitie 3. 1) DCCCLXVIII. sine rasura 2; addita tamen una li,*-fi a recentiore quodam numerus correctus est (cf. a. 868/ m) parcium 3. n) Carl- manus 3. o) rastici 3. p) predam 3. q) beheimis 3. 1) Edidit Neugart, 'Episcopatus Constantmisis' I, p. 520; cf. Dummler II, p. 204 sqq. 2) A. 869. demum mense Iunio Lotharius profectus est, Nicolao iam a. 867. Nov. 13. mortuo; cf. Dummler II, p. 237. 3) Qui in finibus Beneventanorum cum Sarracenis pugnabat. 4) Mensibus lan. et Fel/r.; cf, Dtimmler II, p. 231. 5) Inter Muldam inferiorem et Albim kabikmtet; ef, BOttger, 'Dtdotaan* n. Gaugrenzen' IV. 5* 68 ANN. FULD. PARS III. (MOGONT.) dacara vassallus Carlmanni, qui multis periuriis et dolosis machinationibus Hludowico regi eiusque filiis1 saepenumerob extitit infidelis et proprium dominum [de]relinquensc ad Ra- stizend defecerat, contra patriam [more Catilino]e dimicare volens occisus est. Hic Carlmanni ducibus ad locum certa- minis propinquantibus dixisse fertur ad eos, quibus a Rastizo erat praelatusf: 'Pugnate fortiter vestram patriam tuentes; ego enim in hoc certamine vobis proficuus non ero, quo- niam sanctus Emmerammus ceterique sancti, in quorum reliquiis Hludowico* regi filiisque illius fidem me serva- turum [esse]h iuravi, [meum clipeum1 et hastam tenenteslk mea brachia iusum * ■ 2 (premunt) [deprimunt] m et me undi- que constrictum quasi loris ligatum retinent, ita ut nec manum quidem ad os mittere praevaleam'. Dum haec in- felix loqueretur, nostris supervenientibus occubuit11, Domino illi infidelitatis suae condignam mercedem retribuente. Quod cum regi relatum fuisset, omnes in commune Deum0 lau- dare signis etiam cunctarum in Eeganesburgp aecclesiarumq concrepantibus pro interitu hostis extincti praecepit. Hlotharius r rex infecto negotio, propter quod Romam venerat, in regnum suum redire volens apud Plasentiam8 1g™; Italiae urbem mense Iulio diem obiit 3, plurimique de opti- matibus illius in eodem itinere consumpti sunt. A«g. Mense vero Augusto rex Hludowicus1 collectis copiis in tres partes divisit exercitum: namu aequivocum suum cum Thuringiisv et Saxonibus ad comprimendam Sorabum audaciamw destinavit, Baioarios vero Carlmanno* in adiu- torium fore praecepit contra Zuentibaldum y nepotem Ra- stiziz dimicare volentia, ipse autem Francos et Alamannos secum retinuit adversumb Rastizenc pugnaturus. Cumque iam proficiscendum esset, aegrotare coepit; unde necessi- tate conpulsus Karolum filiorum suorum ultimum eidem a) Cundacar 3. b) sepenumero 1. c) relinquens 1. d) rasticen 3. e) more Cat. des. 1. f) hic clauditur quintus codicis 3 quaternio, post quem sextus et septimus exciderunt usque ad verba Mogontiacum fugerunt in a. 881. pertinentes. g) ludovvico 3«. h) deest 1. i) clypeum 3c. e. F. k) meum — teneutes des. 1. 1) deest 1; uisum 2. 3e; et visum F. m) premunt 1 ; deprimunt 2. 3c. d. e. F. u) incubuit 1. o) laud. Denm 3c. d. e ; 1. Domi- num F. p) reganesburc 1. q) jcl. 1. r) Hlntharius 3c.d. F; Luth. 3«. s) bla- sentiam 2 ; placentiam 3c. d. e. F. t) liludovicus 3d ; ludouuicus 3e. u) deest 3d. F. v) thuringis 3c. F. w) audatiam 2. 3d. x) Karlmanno 3c. d. F; karlomanno 3e. y) zuendibaldum 1; znentiboldum 3d. z) Rastici 3c. a) volentem codd. b) ad- versus 2. F. c) rasticen 3c. 1) Hinc sequi videtur eum non solum Karlmanno a. 863, sed etiam Lwlo- wico a. 866. contra patrem seditionem paranti fidem fefellisse; Dttmmhr II, p. 153. 2) iusum est Italorum giuso, Gallorum ius, i. e. deorsum. P. 3) Cum Hadriano papa Kal. Iul. in monte Cassino reconciliatus domtim rediens Placentiae Aug. 8. mortuus est; cf. Dummler II, p. 238 — 246. (AUCTORE MEGINHARDO). A. 869. 69 exercitui praefecit Doniino exitum rei commendans. Qui cuma exercitu sibi commisso in illam ineffabileni Eastizib munitionem et omnibus antiquissimis dissimilem * venisset, Dei auxilio fretus omnia moenia regionis illius cremavit incendio et abscondita quaequec in silvis vel defossa in agris reperiensd cum suis diripuit omnesque sibi congre- dientes fugere compulite vel interfecit. Necf minus Carl- manniis g regnum Zuentibaldi nepotis Eastizih igne et gladio depopula(ba)tur ! ; vastataque omni regione Karolus et Carlmannusk fratres convenerunt, de victoria sibi caeli- tus ! data gratulantes. Interea Hludowicus m frater illorum cum Sorabis nianum conserens primo quidem quibusdam occisis liostes terga vertere coegit ; deinde vero non modica ex eis multitudine prostrata et Beheniis", qui a Sorabis mercede conducti fuerant, partim occisis partim turpiter ad sua redeuntibus ceteros in deditionem0 accepit. Dum haec in diversis locis gerebantur, Hludowicusm rex apud Eadesbonam1' Baioariae civitatem gravi detine- batur infirmitate, ita ut medici illum sanitatemq recuperare posse desperarent. Quapropter omne aurum et argentum, quod in thesauris illius invenirir potuit, per diversa mona- steriorum loca distribuit et pauperibus erogavit; unde et a caelesti medico, cui se suaque omnia commendavit, curari promeruit. Karolus vero rex comperta Hludowici"1 fratris sui infirmitate regnum Hlothariis invasit et secun- dum libitum suum disposuit • atque ad se l de eodem regno venire nolentes publicis privatisque rebus privavit; qui etiam pravorum usus consilio in urbe Mettensi u diadema a) Qui dum cum 3c. d. e. F. b) rastici 3c. d. F. c) quequg 1. d) repperiens 3c. d. e. e) conp. 2. 3rf. f) Nec 2. g) karlm. 3c. h) Rastici 3c. i) depopulabatur 1; de- populatur 2. 3c. d. e. F. k) Karlm. 3c. d. e. 1) celitus 1. m) ludow. 3e. n) beheimis 3c. 0) dedicionem 3c. e. p) radasbonam 3c. d. e. F. q) sanitate 1. r) invenire 1. 3e. a) hluth. 3c.rf. F; luth. 3e. t) sedem 3c.e. u) metensi 3e. 1) V. Cl. Fr. Xav. Richter bibliothecarius Olomucensis in litteris ad me rtatis munitiomm hanc pro Dowina hubet, cui propterea assentiri nequeo, quod Doioina in rupe constructa et muris lapideis munita non ineffabilis et omnibus antiquissimis dissimilis dici potuit nec moenia eius incendio cremari. Locum igitur peramplum, arbor.m congerie t>el dumetis munitum fuisse cre- diderim. P. Tamen ego Richtero assentiendum esse censeo, siquidem auctor de urbe Rastizi, quam hic et infra ad a. 871. dicit, hunc in modutn loqui vix potuit, nisi nomen eius iam antea commemoravisset. Cur Dowina urbs, etiamsi Theben fuerit, omnibus antiquissimis dissimilis dici non possit, mihi non liquet; moenia autem eius tunc incendio cremata esse auctor minime contendit; cf. DUmmler II, j). 278. Accedit, quod de situ urbis non constat. 2) Mense Augusto exeunte profectus Karolus Adventio episcopo invitante Sept. 5. ad urbem Mettensem venit; DUmmler II, p. 282 sq. 70 ANN. FULD. PARS m. (MOGONT.) capiti suo ab illius civitatis episcopo imponia et se impera- torem et augustum quasi duo regna possessurusb appel- larec praecepit. Omnes autem Hludowici'1 *regis filii in diversis locis*p.38*. rebus prospere gestis sine damnoe militum suomm cum triumpho regressi sunt. Behemi dextras sibi a Carlmannof dari petunt et accipiunt. 870. DCCCLXX.* Hludowicus11 rex de infirmitate sua Febr.2. convalescens mense Februario in purificatione sanctae Mariae ad Franconofurt villam regni sui pervenit ibique plurimos de optimatibus Hlotharii1 diu illum opperientesk in suum suscepit dominium et beneficium illis a Karolo sublatum restituit. Nonnulli etiam, qui prius cum Karolo fuerant, eum deserentes ad Hludowicumh venerunt. Liut- bertus Mogontinae1 sedis111 archiepiscopus cum quibusdam aan. 7). suff raganeis suis Coloniamn profectus Willibertum pres- byterum0 iussu Hludowici h regis et totiusp cleri et populi electione etiam Karoloq nolente in locum G-untharii ordi- navit episcopum1. Zuentibaldr nepos Eastizis propriis utilitatibus con- sulens se Carlmanno* una cum regno, quod tenebat, tra- didit. Unde Bastiz vehementer iratus nepoti occulte ponit insidias et eum in convivio nihil11 mali suspicantem iugu- lare disponit; sed gratia Dei a periculo mortis liberatus est. Nam antequam illi, qui eum necaturi erant, domum intrarent, surrexit de loco convivii annuente sibi quodam eiusdem fraudis conscio et quasi cum falconibusv lud[um exerc]ensw praeparatas* devitavit insidias. Eastiz autem videns denudatum consilium suum nepotem cum militibus quasi comprehensurus insequitur; sed iusto iudicio Dei captus est laqueo, quem tetendit: nam ab eodem nepote suo comprehenditur, ligatur et Karlmannoy praesentatur z ; a quo sub militibus illum, ne laberetur, observantibus in Baioariam missus usque ad praesentiam regis servandus in ergastulum retruditur. Karlmannusa vero regnum illius a) inp. 2. b) possurus 2. c) appellari 2. d) ludow. 3e. e) dampno 2. 3d.e. f) karlm. 3c. g) deest 1 ; DCCCLXVIIII. 2. h) Ludow. 1. 3e. i) hluth. corr. hloth. 1 ; hluth. 3c. d. F; luth. 3e. k) operientes 2. 3c. e. 1) moguntine 3e. m) sedis 1. n) deest 1. 0) episcopum 1. p) tocius Sc.d.e. q) karlo Sc.d.e. r) zuentibalt 3«. s) rastici Se. t) karhn. Zc.d. u) nichil 2. 3c.d. e. v) flaconibus 2. 3rf. w) Iudens 1. x) preparatas 1. y) carlm. 2. F. z) pres. 1. a) carlm. 2. F. 1) Cf. Ann. Xant. 871. et Regin. chron. 869; Diimmler II, p. 290—293. (AUCTORE MEGIXHARDO). A. 869. 870. 71 nullo resistente ingressus cunctas civitates et castella in deditionenia accepit; et ordinato regno atque per suos dis- posito ditatusque gaza regia revertitur. Rex autem Hludowicusb dies letaniarumc et pente- mhi. i— i costes in villa Bisestat x prope Worniatiani11 celebravite. mhi.h. Inde a Karolof ad colloquium invitatus mense Iunio6-2 ad iun. occidentem profectus est; sed inh itinere3 in quodam solario positus ruente aedificio et ipse pariter corruit gravem pa- tiens1 membrorumk collisionem. Tamen simulata sanitate cum Karolo colloquium habuit4 et diviso inter se Hlot- (Aug. 8). harii1 regno, Aquisgrani reversus est; ibique per plures dies iacuit aegrotus. Apud Mogontiacum111 per aliquot noctes aer totus rubore quasi sanguine perfusus enituit ; alia etiam prodigia (hisdem diebus)" visa sunt in caelo0. Nam nubes varii coloris per tres conti- quaedam ab aquilone qua- nuas noctes ab aquilone ascen- dam nocte ascendit, altera ab debant, aliae ab oriente et oriente et meridie e contra meridie econtra veniebant, venit v , spicula ignea invicem sine intermissione mittentes ; tandem- que in summitate caeli'1 coeuntes et se quasi exercitus in proelio1' confundentes non modicum timorem simul et ad- mirationem cernentibus ingerebant; omnes tamen rogabant in bonum monstra converti. Ipsa quoque civitas * terrae motu bis numeroh concussa est; nonnulli etiam in pago Worma- censes messem colligentes, propter solis calorem solito gravio- rem extincti referuntur ; plurimi quoque in Eheno l flumiue suffocati perierunt. Sed et mulier quaedamu in f estivitate Aug. io. sancti Laurentii ceteris ad aecclesiamv properantibus panes coxit venales ; quae a vicinis suis admonita, ut tantae diei w honorem tribueret [et aecclesiamv peteret]x, noluit omittere, *) Moguntina alio atramento add. Se. a) dedicionem 2. 3c. b) ludowicus 3e. c) laetaniarum 1. 3d. d) wormaciam 1; wormacense Sc.d.e. F. e) cglebravit 2. f) karlo 3e. g) iunii 2. h) deext 2. i) paciens 2. 3rf. e. k) menbrorum 3rf. e. 1) hlutharii 3c. d. F; luth. 3e. m) mogon- ciacum 3r; Mongout. 3<7; mogunt 8e n) h. d. des. 2. Sc.d.e. F. o) coelo 2. :; . .. P) varii — veniebant 1 ; quaedam — venit 2. 3c. d. e. F. q) coeli 2. 3c. d. e. r) prelio 1. s) uuormaciense 1. t) hreno 2; reno 3d.e. u) quedam 1. v) eccl. 3c. F. w) deJ 2. x) et aeccl. peteret den. 1. 1) Burstadt inter Wormatiam et Laureshaim. 2) Invitatus fortasse Iunio, profectus autem Iulio demum est; cf. Muhlbacher I, p. 571. 3) In villa Flamersheim prope Euskirchen. 4) Prope Marsanam (Meersen) ad Mosam Aug. 8; cuius diei acta cum opud Hkiemorum tum separatim servata ex- stant LL. I, p. 517. Diimmler II, p. 297—300. 72 ANN. FULD. PARS III. (MOGONT.) quin opus coeptuma quaestus1* causa expleret. Sed cum reverentiae sanctorum praeposuisset lucrum terrenum et ex eadem massa farinae, de qua prius nitidos fecerat panes, postea formatos misisset in fornacem, subito eosdem atramento repperit nigriores. Igitur confusa foras cucurrit0 et peccatum, quod commisit in transgressione tantae sol- lemnitatis(1, et damnume, quod de interitu panum per"pessa*/>.383. est, palam omnibus, qui aderant, indicavit. Boum quoque pestilentia in nonnullis Franciae locis inmanissime gras- sando multis inrecuperabile f intulit damnumg. Habita est autem et synodush in civitate Colonia iussu sept^G.Hludowici1 regis VI. die Kalendarumk Octobrium, praesi- dentibus1 metropolitanis episcopis provinciarum Liutberto Mogontiensium m, Bertulfo" Trevirorum0. Williberto Agrip- pinensiump cum ceteris Saxoniae episcopis. Ubi cum plu- rima ad (aecclesiasticam) utilitatem [ecclesiasticainj 4 per- tinentiar ventilassent, etiam domum sancti Petri eatenus minime consecratam dedicaverunt. Feruntur s etiam in eadem nocte, quando basilica mane erat consecranda, voces malignorum spirituum audiri inter se loquentium et valde dolentium, se ab obsessis diutissime sedibus expelli debere. Morante autem Hludowico* rege in Aquense" palatio venerunt ad eum legati Hludowici* imperatoris de Italia simulque Adriani papae, quos ille suscipiens absolvit. Et (Oct.). post paululum inde transiens circa Kalendas Novembris l in Baioariam profectus est ; ibique 2 cum suis colloquium ha- bens Rastizenv gravi catena ligatum sibi praesentari1 iussit eumque Francorum iudicio et Baioariorum necnon Sclavo- rum, qui de diversis provinciisw regi munera deferentes aderant, morte damnatumx luminibus tantum oculorum privari praecepity. 871. DCCCLXXL* Hludowicus1 et Karolus Hludowici* regis filii dure accipientes, quod quandam partem regni a) ceptum 1; deest 3c.d.e. b) questus 1.3«. c) cucurit 1. d) sollempnitatis 2. 3c. d. «. e) dampnum 2. 3c. d. e. f) deest 2. g) dampnum 3rf. e. h) sinodus 1. i) ludow. 3«. k) Calend. 3d; Cal. Octob. F. 1) pres. 1. m) mogonciensium 1; mogontiaceusium Sc. F; Mogontiaccensum 3d ; moguntiacensium 3e. n) berhtulfo 3c. e ; berthulfo 3d. F. o) tre- uerorum Zc.d.e. F. p) agripin. 2; agryppin. 3r. q) aeccl. util. 1 ; util. eccl. 2. 3c. d. «. F. r) pertinencia 1. 3e. s) Feruntur — debere des. 2, sed atite vocem Morante nota . h) graec. 2. Sc.e. F. i) Ludow. 3d.e. F. k) nida-ibonam 3b.d. e. F; radisb. 3c. 1) cetera 2. 3b. m) exenia 1. n) prec. 36. d. v) optulerunt 3b.d. p) parti .... tione erasin circiter quattuor litteris 1; partione 2. q) Ibique 1; Ibi etiam 2. 3b.c.d.e. F. r) ludow. 3e. s) fllius 2. Sb.c.d.e. t) toetu 2. Sc. e. u) o. t. v. i. des. 1. v) thnringos i inter g et o eraso 1 ; thuringos 2. F; thu- ringios 3b.c.e; thurigios corr. thurigos 3d. 1) Wirzburgensem. 2) Limitis Bohemici; Diimmler II, p. 336. 3) Ipsius Zuentibolchi nuptias fuisse Palacky, 'Gesch. v. BUhmen' I, p. 132, n. 5. haud inconvenienter suspicatus est. 76 ANN. FULD. PARS III. (MOGONT.) bant et inter se concordes esse nolebant, idcirco (terga verterunt) hostibus [terga verterunt]a et plurimis suorum amissis turpiter redierunt; ita ut quidam comites in illa expeditione" fugientes a mulierculis illius regionis verbe- rati et de equis in terram fustibus deiecti referantur. Iterum * quidam de Franciac mittuntur Karlmannod in auxilium contra Sclavos supradictos ; alii destinantur contra Behemos. Qui [Dei adiutorio freti]e duces quinque (his nominibus) [quorum ista sunt nomina]f: Zuentislan», Witi- slan, Herimanh, Spoitimar1, Moyslank, (Goriwei,)1- 2 cum (magna) [maxima]111 multitudine sibi11 "rebellare nitentes (Dei auxilio freti)0 in fugam verterunt et alios quidem occide- runt, alios vero (vulneraverunt. Quidam etiam)p in fluvio Fuldahaq-3 submerserunt ; qui autem evadere potuerunt, in (civitatibus) [civitates] r defecerunt. Deindes parte non modica illius provinciae depopulata incolumes x reversi sunt. In hac expeditione11 Liutbertus archiepiscopus primatum tenuit. Hi vero, qui Karlmannov missi sunt in auxilium, id est Arnw episcopus et Sigihartusx abbas Fuldensis monasterii, quamvis fortiter hostes premendo pugnassent, plurimis tamen suorum amissis cum magna difficultate re- gressi sunt. Sed dumv Karlmannus caedesz et incendia in Marahensibus exercuisset, Zuentibald misso clam exer- citu copioso Baioarios, qui ad tuendas naves in litorea Histri fluminis relicti fuerant, occupavit et alios occidit, alios necavit in flumine, alios vero (captivos) duxit [capti- vos]b; nullusque inde nisi Embrichoc Radesbonaed civitatis episcopus cum paucis evasit. Omne tempus aestivum grandinibus variisque tempe- statibus pernoxium extitit; nam grando plurima loca fru- gibus devastavit; (horrida) [horrenda]e etiam tonitrua et fulmina pene cotidief mortalibus interitum minabantur, a) t. vert. host. 1 ; host. t. vert. 2. 36. c. d. e. F. b) expedicione 2. 36. c. e. c) frantia 2. Sd. d) carlni. 2. F; Kalm. Sd. e) D. a. fr. des. 1. f) his nom. 1 ; qu. i. s. n. 2. 36. c. d. e. F. g) Zuentisla 1 ; zuuentislan 2. 3e. d. e. F. h) hcrman 3e. i) spoitamar 1 ; spoimar 3«. k) myslan 36. d; nyslan 3c; mislan 3e. 1) deest 2. Sb.c.d.e. F. m) magna 1; maxima 2. 36. c. d. e. F. n) hoc verbo finitur 36. o) D. a. fr. des. 2. Sc. d. e. F. p) vuln. Qu. et dex. 2. Sc.d.e. F. q) vvaldaha 2; fludaha Sd; Fludaha in marg. al Fuldaha F. r) in civitatibus 1; in civitates 2. Sc.d.e. F. s) et deinde 2. t) incolomes 1. Sc. n) expedi- cione 2. 3e. v) carlm. 2. F. w) aran Sc.d.e. F. x) sigehardus 1; sigihardus Sc.e; sigahardus 3. h) venieutibus Sc.d.e. F. i) favente Sc.d.e. F. k) mali- cia 2. Sc.d.e. 1) cunam Sd.e. m) pres. 1. u) diab. inc. Sc.d.e. F. o) quatiims 2. Sc.d.e. p) dominuni Sc.e. q) minatur 2. r) adversum Sc.d.e. F. s) nolusti 1. t; uu-hil 2. Sc.d.e. u) deest 1. 1) Quam a Samuele detmtm epwcopo (•}- 856) restauratam fuisse Ann. Xant. memoriae produnt. 2) De his rebus etiam Hincm. et Ann. Xant. pariter refertmt; ef, Diimmler II, p. 352 — 354. 78 ANN. FULD. PARS m. (MOGONT.) Ego etiam, quantum in me est, tibi indulgentiam tribuo'. Idem vero Karolus post sedatam inf estationem a diaboli viva voce multis audientibus retulit se totiensb adversae potestati traditum, quotiens contra regem conspirationem inisset. Karolus Galliae tyrannusc paterna miseratione de- posita Karlmannum filium suum in diaconatus officio posi- tum1 excaecare11 praecepite. Exactis autem diebus quadragesimae et ebdomada Apr. paschali 2 finita rex de Franco*nofurt f transiens in villa ' Bisestate prope Wormatiamh placitum habuit filiosque suos, Hludowicum1 videlicet etk Karolum, ad audiendum singu- lorum causas constituit; et quicquid illi per se terminare non possent, patris iudicio reservarent. Unde accidit, ut undique venientium1 querimoniis legitime terminatis unus- quisque cum gaudio rediret in sua. Venerunt quoque illucm Sigifridi Danorum regis legati pacis faciendae gratia11 in terminis0 inter illos et Saxones positis et ut negotiatores utriusque regni invicem transeuntes et mercimonia defe- rentes emerent et venderent pacifice; quae omnia rex ex suap parte rata fore promisit0-. Quidam etiam (Alamannus) [de Alamannia]1' nomine Berelitrammus 8 , qui superiore* anno in Marahensibus Sclavis fuerat comprehensus, a Zuenti- baldo11 dimissus venit ad regem et legationem sibi ab eo- dem duce iniunctam retulit, sicut prius iuramento con- strictus se facturum esse pollicitus est. Mai.i. Inde rex circa Kalendas Maiiv Mogontiacumw veniens per alveum Rhenix fluminis navigio vectus Aquense pala- (iuno.tium petiit3; ibique cum suis secretum habuit colloquium et Eorichum y per obsides ad se venientem in suum suscepit dominium. Aug. Deinde mense Augusto cum apud urbem Mediomatri- corum generalem conventum habuisset, Halbdeni z frater Sigifridi regis etiam suos ad eum nuntios misit eadem a) infestacionem 3c. d. b) tociens 2. 3c.d. c) tirannus 2. d) excecare 2. Sc.d.e. e) prec. 1. f) franconofort 3c. g) biestat 3c. h) uuormaciam 1. 3e. i) ludow. 3e. k) ac 2. 1) conven. 3c. d. e. F. m) illuc corr. illic 1. n) gracia 1. o) in term. des. Zc.d.e. F. p) sua ex parte 2. q) permisit Hc.d.e. F. r) alamannus 1; de Ala- mannia 2. 3e. d. e. F. a) berchtrammus corr. berthr. 2; bertr. 3e; berhtr. Sd; berhtramus 3e; Berthrammus F. t) superiori 3c. d. e. F. u) zuendib. 1. v) mai 2. 3. o) eqnin. 1. p) decidena 2. q) renus 3c. r) glatiali 2. 3d. s) preb. 1. t) soraphi 3rf. u) siusili 1. v) Uchulf. 1. 3e. e; thaculf. Sd. F. w) audatiam 2. $d. x) lntbertus 3c; lutpertus 3d. e. y) ianuarii 2. z) predis 1. a) redigerunt 1. b) serr. red. Sc. d. e. F. c) ludow. 3e. 1) Kal. Sept. Ann. necrol. Fuld., nisi numerus excidit. 2) Seligemtadt. 82 ANN. FULD. PARS III. (MOGOXT.) secretum habuit colloquiuru, quod regem de Baioaria traxit Febr.in Franciam. Venit enim circa Kalendas Februar.1 ad Franconofurt a ibique de concordia et statu regnib cum fidelibus suis consiliatus est. Diebus autem quadrageshnae, cum negotiis secularium rerum depositisc orationi vacaret, vidit quadamd nocte in somnis genitorem suum Hludowi- cume imperatorem in angustiis constitutum, qui eum hoc modo latino affatus est eloquiof: 'Adiuro te per dominum nostrum Iesum Christum et per trinam maiestatem, ut me eripias ab his tormentis, in quibus detineor, ut tandem aliquando vitam possim habere aeternam'. Hac ergo visione perterritus epistolas per cuncta regni sui monasteria desti- navit, obnixe postulans, ut animae in tormentis positae suis apud Dominum precibus intervenirent. Unde datur intellegig, quod, quamvis memoratus imperator multa lau- dabilia et Deo placita f ecis*set, plurima tamen legi Dei *P. contraria in regno suo fieri permisit. Si enim, ut ceterah omittam, haeresi* Nicolaitarum viriliter restitisset et mo- nita Gabrielisk archangeli, quae Einhartus1 [abbas]m duo- decim capitulis comprehensa ei obtulitn legenda et facienda2, observare curasset, forsitan talia non pateretur. Sed quia Deus, ut scriptum est, nullum peccatum impunitum di- ,i,32.mittet° et iuxta apostolum non solum, qui ea faciunt, sed qui consentiunt facientibus, digni sunt niorte, merito poenas luere iussusp est, qui, dum potuit, sibi commissorum errata vel admonitus corrigere noluit. APr. Kex autem Hludowicuse in ebdomada paschali3 Ful- dense monasterium (causa orationis) petiit [causa oratio- nis] q et inde reversus generalem habuit conventum in villa Triburer. Inde in Italiam per Alpes Noricas trans- iens cum Hludowicoe nepote suo et Iohanne Eomano pontifice hauds procul ab urbe Yerona colloquium habuit. Indeque rediens cum Karlmanno1 et Hludowicoe filiis suis in villa Forahheim11 locutus est ibique legatos Zuentibaldi pacem petentesv et fidelitatem promittentesw suscepit. a) franconofort 3c. b) regni sui 2. c) dispositis 3c d. e. d) quada 1. e) ludow. 3e. f) sermone 3c. d. e. F. g) intelligi 2. h) cetera 2. 3rf. c. i) heresi 1. 3rf. k) gabri- helis 1. 3c. e. 1) einhardus 3c. d. F. m) deest 1. n) optulit 2. o) demittet 1 in rasura; dimittit 3c.d.e. F. p) uisus 3c.d.e. F. q) c. o. p. 1; p. c. or. 2. Zc.d.e. F. r) tribuere 3rf. s) haut 2. 3e. t) carlm. 2. u) foraheim 3c. d. e. F. v) petentes corr. peteuti.s 1. w) promittentes corr. -tis 1. 1) Exstant singula diplomata Febr. 2. Augsburgii et Febr. 26. Francojio- furti data (Miihlbacher nr. 1457 et 1458>; Dummler II, p. 272. 2) A. 828; cf. Translat. Marc. et Petri III, c. 13 (SS. XV, p. 252;. 3) Apr. 11—18. 4) Qui 872. Dec. 14. Hadriano successerat. (AUCTORE MEGINHARDO). A. 874. 875. 83 Cuius legationis princeps erat Iohannes presbyter de Vene- tiisa, qui etiani, ut ei rex onini ambiguitate remota cre- deret, quicquid verbis dicebat, sacramento firmabat, vide- licet ut Zuentibald regi fidelis permaneret cunctis diebus vitae suae et censum a rege constitutum per annos singu- los solveret, si ei tantummodo quiete agere et pacifice vivereb concederetur. Behemorum quoque nuntia rex audivit et absolvit et post haec in Baioariam se recepit. Mense autem Iulioc de Baioaria'1 venit ad JTrancono- im. furtc et inde post paululum transiens apud villam Biburg l conscensis navibus ad Aquisgranif palatium perrexit; ex- actoque ibi tempore non modico tandem mense Decenibreg Dec. cum fratre suo Karolo habita collocutione apud sanctum Lantbertum2 rediit in Franciam venitque Mogontiacum XIII. Kal. Ianuar. et inde ad Franconof urt h ibique nata-Dcc.20. lem1 Doinini celebravitk. Hoc anno fame et pestilentia per universam Galliam et Germaniam grassantibus pene tercia pars humani generis consumpta est. Hemma quoque regina morbo paralisi cor- repta usum loquendi amisit. 875. DCCCLXXV.1 Rex Hludowicusm hiemavit in Fran- conofurt et post pascha perrexitn in Baioariam invisere re- APr. ginam. Inde rediens circa Kalendas Iunii3 venit ad Tri- (.\iai.). bure° ibique generale placitum habuit. Tunc inter Francos et Saxones seditiop non modica exorta est, et nisi Hludo- wicus1" iunior citiusq cum suis intervenisset, iam districtis gladiis mutua se caeder truncassent. Stella cometes VIII. Id. Iunii in aquilonali parteiun.e. prima hora noctis apparuit plus solito scintillans comasque spargens, rem stupendam, immo lugendam, quae cito se- cuta est, sua apparitione8 praemonstrans * , quamvis adhuc peccatis nostris exigentibus graviora significare timeatur4. a) ueneciis 1. $c; Venetus 3d. b) qu. et pac. a rege viv. 3c.d.e. F. c) iunio Se. d) se — Baioaria dea. 3rf. e) franconofrrt, unde post 3c. f) Aquasgrani 3l. e. f. h) franconofort 3c. i) natalo 1. 3: frisones 1 ; frisones 3c. b) nortm. 3e. c) et festis 3«;. d. e. F. d) con- tempnens 3c. e. e) grecas 2. Zc.e. F. f) prec. 1. g) ludow. 3e. h) vel den. 2. i) reno 3e. k) ludow. 3c.e. 1) pacem petiit Zc.d. m) nuncii 1. n) sepius 1. 3d. 0) egrotare cepit 1. p) cottidie 1. 3e . e ; quotidie F. q) cuius — sepelivit des. 3c. d. e. r) reperta 3c. d. e. g) hlutharii 3c. d. F; luth. 3e. t) tirann. 2. 3d. e. u) optinere 3d. e. v) hreni 1. 1) Carisiaci, unde etiam Sept. 4. diploma datum est (Bohmer nr. 1802>; DUmmkr II, p. 411. (AUCTORE MEGIXHARDO). A. 876. 87 Mogontiama, Wormatiam et Nemetum*, filiosqueb fratris per potentiam opprimere, ita ut nullus ei resistere vel contradicere auderet. Primum igitur Aquense palatium petiit et inde cum omni exercitu suo profectus in Colonia Agripinensic consedit'1, missis etiam prius legatis ad opti- mates Hludowicie, ut proprium dominum desererent et ad se venirent, venientibus quidem plurima beneficia ac dona promittens, aliter vero f acientibus rerum secularium f priva- tionem vel exterminium minitans. Cui Hludowicuse, qui patri in illis locis haeres suc- cessitgl, cum paucis occurrit et in aquilonali ripaRheni11 fluminis2 castra sua posuit1 suorum operiensk adventum. Misitque1 interea nuntios ad Karolum dicens: 'Cur ascen- disti ad bellandum contra me? quandoquidem nec exteris gentibus bellum est [antiquo populo penitus] m inf erre prae- D?o-2i2°' ceptum", nisi pacem oblatam respuerint. Revertere, quaeso0, pacifice in regnum tuum et esto contentus gloriae tuae et noli regnum nobis a genitore nostro iure haereditariop de- relictum more tyrannico invadere et iura propinquitatis, quae inter nos naturaliter existunt, huiuscemodi factioni- bus violare. Memento etiam sacramentorum [tuorum]fl, quae patri meo non semel neque bis praestitisti r ; simulque considera periculum christianae plebis8, si in hac pertina- cia1 inrevocabiliter persistere volueris. Esto, forsitan con- fidis in multitudine exercitus tui, quem de diversis locis conduxisti, et ideo teu bella movere delectat. Quare ergo non cogitas, quia apud Deum impossihile non est liberare mi.Macc.s.i muJtis et in pancis? Refrena igitur animum tuum ab huiuscemodi appetitu, quoniam ea, quae te peragere arbi- traris, qualem exitum habeant, penitus ignoras'. Sed cum ille his et aliis similibus rationabiliter con- ventus (assensum stimulante avaritia) nullo modo [assen- suni praeberev [stimulante avaritia]w voluisset, Hludowicuse *) . i . Spiram supra lineam add. 3e. a) Magontiam Zd; moguntiam 3e. b) filiosqug 2. c) agryppinensi 3c; agripien-i M, d) concedit Zd. F. e) lndow. 3e. f) gfc. 1. g) successerat 3c 2. ceperat, Hludowicof reddiditgl. Hludowicus'1 rex a *diebus quadragesimae usque ad menseni Maium moratus est in villa regia, quae vocatur Salz1, et inde transiens apudiiai. Franconofurt generalem habuit conventum; missisque nun- tiisk ad fratrem suum Karolum partem regni Hlotharii1, quam a Carlmanno"1 acceperat, cum eo dividit. Lantbertus 2 Witonis filius et Adalbertus"3 Bonifacii0 filius Romam cum manu valida ingressi sunt et Iohanne oiai -u. Romano pontifice sub custodia retento optimates Romano- rum fidelitatem Carlmannop [sacramento] firmare (iura- mento)q coegerunt. Quibus inde discedentibus idem ponti- fex domum sancti Petri ingressus omnes thesauros, quoS(APr.). ibi repperit, ad Lateranisr transtulit et altare sancti Petri cilicio cooperuit et cuncta hostia8 eiusdem aecclesiae clausit nullumque ibi officium ad Dei cultum pertinens per plures dies caelebratum* est; et, quod dictu nefas est, omnibus (undique)" illuc causa orationis venientibus negabatur introi- tus erantque ibi omnia confusa. Memoratus autem ponti- oiai.). fex conscensis navibus per mare Tyrrenumv regnum Karoli introivit ibique per totum penew moratus est annum4. Tandem assumpto Buosonex comite, qui propria uxore veneno extincta filiam Hludowicif imperatoris5 de Italia per vim (rapuit) [rapuerat]y, cum magna ambitione in Ita-(Xov.>. liam rediit et cum eo machinari studuit, quomodo regnum a) DCCCLXXVI. 2 (cf. a. 868>. b) aquisgrani 3c. c) karlm. 3c. d. e. F. d) hluth. 1. 3c. d. W.\ luth. 3e. e) priori Zc.d.e. F. f) hludouui 1; ludow. 3e. g) tradidit 3c. d.e. h) ludow. 3e. i) sale 3c. k) nunciis 1. 3c. e. 1) hlutharii 3c. d. e. F. m) karlm. 8c. e; Ka!m. Sd. n) albertus 3(7. o) Bonif. corr. Bonef. M. p) karlm. Sc. d; karlom. 3e. q) firm. iuram. 1 ; sacram. fimi. 2. 8e. d. e. F. r) lataranis 1 ; lateranas 2 ; latranis 3e. s) ostia Sc.d.e. F. t) celebr. 3c. F. u) deest 1. v) tirreuum 2. w) pene 1. x) bosone Sc.d.e. F. y) rapuit 1; rapuerat 2. 'dc.d.e. F. 1) Ximirum nt Italiam sohis retineret. 2) Dux Spoleti c. 858 — 871 et 875 — 879/ Dummier III, p. 19. 73 — 75. 3) Marchio Tusciae, abavus comitum Estensium ; Dummler III, p. 16. 4) Roma tnense Februario aut Martic a Lantberto et Adalberto occupata Iohannes, quem illi per triginta dies ob- sederant, mense Maio in regnum occidentale profectus est; ubi cum ad si/no- dum Trecensem mensibus Augusto et Septembri habitam reges et episcopos regnorum orientalium arressere frustra contendisset, assentiente Ludotcico Balbo cttm Bosone comite Viennensi coniunctus Novembri in Italiam recenit, cttius dominatum a Carhnanno ad Bosonem deferre nequiquam studnit. DSmmlet III, p. 73 — 91. 5) Ermingardam. 92 ANN. FULD. PARS DJ. (MOGONT.) Italicum de potestate Carlniannia auferret et ei tnendum committere potuisset. oct. Rex Hludowicusb ad Aquasc in mense Octobre per- rexit et cum aequivocod suo, Karolie regis filio, haudf (Nov. i). procul inde colloquium habuit1. oct.15. Eclipsis lunae facta est in Idibus eiusdem mensis, oct. 29. ultima hora noctis ; sol quoque in IIII. Kal. Novembris post horam nonam ita obscuratus est per dimidiam horam, ut stellae in caelog apparerent et omnesh sibi noctem immi- nere putarent. Boum pestilentia in1 Germania immanis- simek grassata est, maxime circa Rhenum; quam cladem non mediocris hominum mortalitas secuta est. Villa quae- dam1 in Wormacense haudf procul a palatio Ingalenheim sita • est, nomine Walahesheimm-2, ubi res miranda contigit : nam dum animalia mortua cotidie11 de domibus traheren- tur in agros, canes, qui in eadem villa erant, iuxta morem suum eadem cadavera laniando0 comedebant; quadam vero die pene universi in unum locum congregati inde discesse- runt, ita ut nullus eorum postea neque vivens neque mor- tuus inveniri potuisset. 879. DCCCLXXVIIII.p Hludowicusi rex natale Domini caelebravit1 in Forahheim8; inde in* Baioariam profectus est invisere Carlmannumu, qui gravi detinebatur infirmi- tate; nam paralisiv morbo correptus usum loquendi amisit. Ibique optimates eiusdem regionis ad se venientes suscepit, ea< videlicet ratione, ut post obitum Carlmanniu nullum alium super se regem susciperent vel regnare consentirent ; Apr.12. inde transiens pascha caelebravitw in Franconofurt*. APr. ii (io). Hludowicus y Karoli z. regis filius III. Idus Aprilis ■ apud Compendium obiit palatium ibique sepultus est. Quod cum rex comperisset, cum magno exercitu in Galliam per- a) Karlra. 3c. tf; carlmani 3e. b) ludow. 3«. c) Aquas corr. Aquis 3d. d) equivoco 1. e) Karolo 2. f) haut 2. 3e. g) celo 1. h) et pene omnes 2. i) imm. in germ. 2. k) inman. 1. 1) quedam 1. m) walaheim 3e. n) cottidie 1. 3c e ; quotidie F. 0) laniendo 2. p) DCCCLVII. (eic) 2 (cf. a. 868,). q) Ludow. 3«. r) celebr. 1. 3c. d. K s) foraheheim 3c. t) deest 1. u) karlm. 3c. d. v) paralysi 3c. F. w) celebr. 1. 3c. F. x) francofurt 1 ; Franconefurt 3c. y) Ludow. 3d. e. F. z) caroli 3e. F. 1) Furonis (Fouron) inter Aquas et Leodium Nov. 1; Dummler III, p. 93. 2) Hunc locum usque in saec. XIII. Walsheim dici, nunc autem aut inter- iisse aut vicum Heidenfahrt prope Heidesheim inter urbes Mainz et Bingen situm esse FaJk, 'Neues Archiv' VI, p. 198 exponit. 3) TTTT. Idus Aprilis Hincmar. (AUCTORE MEGINHARDO). A. 878. 879. 93 rexit venitque usque Viridunum. Exercitus auteni, qui (regem) [eum]a sequebatur, quoniam a civibus illis sibi victui necessaria iusto precio emere non potuisset, versus est ad praedam et pene universam depopulatus est civi- tatem. Eex vero missis quibusdam fidelibus suis ultra Masamb fluvium ad optimates regionis illius * reversus est in Franciam venitque Mogontiacum0 et inde ad Francono- furtd; ibique Erambertume comitem2 de Baioariaf aliosque nonnullos ad se venientes suscepit, quos Arnolts propter quandam dissensionem inter Carlmannum h patrem suum et eos factam publicis privavit honoribus et de regno ex- pulit. Horum causa rex in Baioariam profectus dissidentes aliquo modo ad concordiam revocavit et eis pristinam re- •P. 393. stituit dignitatem ; *quod quorundam offendit animos, quasi rex iuramenti sui3 praevaricator existeret. Quod aliter in- tellegunt ' , qui eiusdem iuramenti sunt conscii : nam Carl- mannush, qui priork natu erat, primus inter fratres1 se iuramento constrinxit et omnia, quae in illo continentur sacramento, se servaturum esse promisit; deinde Hludowi- cusm eodem tenore iuravit, ea tamen ratione, ut, si Carl- mannush ea, quae promisit, inviolata servaret, ipse eadem ex sua parte rata custodiret. Sed quoniam Carlmannush in divisione regni Longobardorum " iuramentum suum irri- tum duxit, Hludowicumm procul dubio a suo iuramento reddidit immunem0; et idcirco crimine periurii non tenetur obnoxius. Carlmannush autem tandem Hludowicum ,M ad se accersivit et, quoniam loqui non poterat, ei se ipsum et uxorem et filium universumque regnum scripto commen- davit; cui rex episcopatus et abbatias et comitatus ad ser- vitiump delegavit et disposita, prout voluit, regione rediit in Franciam11. Interea Hugo Hlothariir ex Waldrata8 filius tyranni- dem* in Galliau exercebat, contra quem rex quosdam fideles suos destinavit, ut eum inde expellerent. Qui venientes nonnullos ex hominibus illius in quodam castello iuxta Viridunum obsederunt et castello potiti alios quidem occi- a) regem 1 ; eum 2. 3c. d. e. F. b) mosam 3c. d. e. F. c) mogunciacura 3c ; moguut. 3«. d) francofurt 2. e) erembertum 2. f) de baioariam 2. g) arnolf 2. h) Karhn. te, ■>. i) intelligunt Se. F. k) maior 2. 1) fr. suos 2. m) ludow. 3«. n) langob. 3c. e. 0) inm. 2. p) gerricium 3d.e. q) frantiam 2. r) hlutbarii 2. 3c. F; hluUrii 3d; iutharil 3e. ») uualdrada 2. 3c.e. F. t) tirann. 1. u) in Galliam 3r. 1) Fortasse ut regni Lotharii partem, qiuxe ad regnum occulentale spectabat, tum Ludowico concessam acciperent; Dilmmler III, p, 118 sq. 2) Pagi Isangau. 3) A. 876. in pago Retiensi praestiti. 94 ANN. FULD. PARS IU. (MOGONT.) derunt, alios vero in exiliuni misemnt, aliosa etiam capillis et cute detracta cum magna confusione inde expulerunt et castellum destruxerunt. 880. DCCCLXXX.b Hiemsc aspera et solito prolixior; nam Ehenusd et Moenus fluvii glaciali rigore constricti longo tempore se calcabiles praebuerunt. Eex Hludowicus0 natale Domini caelebravitf in Fran- conofurt; postea in Galliam profectus1 filios Hludowicie (Febr.). ad se venientes suscepit totumque regnum Hlothariig suae ditioni11 subiugavit. Inde ad1 expugnandos Nordmannosk, qui in Scalta2 fluvio longo tempore residebant1, convertit exercitum initoque certamine plus quam quinque milia ex eis prostravit; in quo proeliom Hugo filius regis occubuit. (Febr.2). In Saxonia cum Nordmannis11 infeliciter dimicatum est3; nam Nordmanni" superiores existentes0 duos episco- pos, quorum ista sunt nomina: Thiotrihp-4 et Marcwartq5, et duodecim comites his nominibus appellatos : Brun ducem et fratrem reginae6, Wigniannum r , Bardonem, alterum Bardonem et tertiums Bardonem, Thiotherium * , G-erri- chumu, Liutolfumv, Folcwartumw, Avan, Thiotricum*, Liuthariumv, cum omnibus, qui eos sequebantur, occide- runt. Praeterea2 XVIII satellites regios cum suis homini- bus prostraverunt , quoruma ista sunt nomina: Aderam, Alfwini, Addasta, Aida, alterb Aida, Dudo, Bodoc, Wald, Haulfe, Hildiwartf, Euodtag, Hitti, item Wal, Eatheri, Adalwini, Werinharib, Thiotrihs, Ailwart, exceptis innume- rabilibus, quos in captivitatem duxerunt. Apr.s. Eexh vero de Gallia rediens in Franciam1 pascha cae- lebravitk in Franconofurt. Sclavi, qui vocantur Dalmatii, a) aliosque 2. b) DCCCLXXIIII. 1 ; DCCCLXXVIII. 2 (cf. a. 868>. c) hiemps 3c. e. d) renus 3c. e) ludow. 3e. f) celebr. 1 (in rasura). Zc.d. F. g) hluth. 2. 3<\rf. F\ luth. 3e. h) dicioni Sd. e. i) deest 1 spatio relicto. k) nortni. 3c ; norm. Zd. 1) re- .sideruut 3c. e ; resederunt 3d. F. m) plio 1. u) nortm. Sc. o) ex sist. 1 ta duabii). lineis. p) thiotrith 2; thiothri 3c. q) marquart 3e. r) wicmannum 2. s) iterum 3c.d.e. t) thiothericum 1; theotherium 3c; thothericum 3e. u) gerricum Bc.d.e. F. v) luuitolfum 3c; liuutolfum 3rf; luttolfum 3e. w) folcwardum 3c. e. x) thiothericum 1; thiothricum 3c; theothr. 3e. y) deest 3e. z) pret. 1. 3e. a) quorum — ailwart des. 3c. d. e. b) Alcer F. c) boto 2. d) Walh 2 ; Wal — item des. F. e) Aulf 2. f) Hiltiwart 2. g) thietrih 1 ; thiotrich F. h) Rex — frauconofurt des. 3c. d. e. i) frantiam 2. k) celebr. 1. F. 1) Cf. Dilmmler III, p. 130—134. 2) Schelde; de pugna prope Thimiun (Thimion) facta cf. Regin. chron. 879. 3) Cuius proelii locus non con- stat; diem Thietmarus II, 23 (15) ex Necrologio Mersehunjexsi, ut ridetur, memoriae prodit; cf. Dummler III, p. 135 — 137. 4) Mindensis. 5) Hil- desheimensis. 6) Liutgardis. (AUCTORE MEGINHARDO). A. 879. 880. 95 et Behemi atque Sorabi caeterique a circumcirca vicini audientes stragem Saxonum a Nordmannisb factam pariter conglobatic Thuringios invadere nituntur et in Sclavis circa Salam fluvium Thuringiis fidelibus praedas et incendia ex- ercent. Quibus Boppo(l comes etc dux Sorabici limitis1 (cum Thuringiis)f occurrit et Dei auxilio fretus itag eos prostravit, uth nullus de tanta multitudine remaneret. Carlmannus1 frater Hludowicik et Karoli XI. Kal. April. obiit2. Mart.22. •p.394. "Hludowicus1 mediante mense Augusto3 apud Wor-Aug. matiam cum suis colloquium habuit et quosdam ex fideli- bus suis obviam legatis nepotum suorum ad villam Gun- dolfi4 transmisit, quosdam etiam contra Hugonem inm Gallia11 tjrannidem exercentem destinavit. Heimricus0 vero et Adalhartus p • 5 et caeteri*1, qui cum eis erant, cum Thiotbaldo r • c principe militiaes Hugonis, qui robur exer- citus secum tenuit, iniere certamen, et ceciderunt multi ex utraque parte vulnerati. In quo conflictu Heimricus1 cruentam obtinuit" victoriam. Cumque illi, qui de villa Gundolfi, et illi, qui de proeliov reversi fuerant, in unum convenissent, pari intentione cum filiis Hludowicik contra Buosonemw in Galliam pugnaturi perrexerunt et Madasco- nam urbem expugnantes Bernhardumx, qui in ea princi- patum tenebat, in deditionemv accipiunt. Buoso vero fugiens ultra Ehodanum2 fluvium in urbe Vienna se tuta- tus est. a) ceterique 1. b) nortm. 3c. c) congloberati 1. d) popo 3c; poppo 3d.e. F. e) et — UmitU des. 3c.d.e. F. f) cum thur. des. 2. Zc.d.e. F. g) deest Zc.d.e. F. h) ut — reman. des. 3c. d. e. i) karlm. 1. 3c. d. k) ludow. 3e. 1) Ludow. 3e. m) tyr. in G. exerc. 2 ; tyr. ex. In G. 3c. d. e. F. n) in Gtalliam F. o) heimr. corr. heinr. 1 ; heinr. 3' . e. F; henr. corr. heimr. 8d. p) adalbertus 3e. F. q) ceteri 1. 3e. r) thietbaldo 1 ; thiothaldo 8«. s) miliciae 2. 3d. e. t) heimr. corr. heinr. 1 ; heinr. 3c. e. F. u) opti- nuit 2. Ac.d.e. v) plio 1. w) b . osonem 3d erasa una littera; Bosonein F; busenem 3e. x) Bernardum 3d. F. y) dedicionem 2. 8c. e. z) ruodanum 3c; rodanum M.e. F. 1) Swxessor Ratolfi a. 874. commemorati, frater Heinrici comitis. 2) Ita etiam Ann. necrol. Prum. et Necrologia S. Emmerammi, similiter Regino (VLT. Nonas Apr. corrupte); magis tamen eis fontibus credendum esse, qui Carlmannum Sept. 22. mortuum esse tradunt, Dummler III, p. 138 pro/u/t, qui falsum mortis nuntium iam ante mortem ortum et pervulgatioit mm suspicatur. 3) Aliter Hincmarus : Filii autem Hludowici quondam regis (occidentalis regni) . . . mediante Iunio apud Gundulfi villam obviam suis sobrinis venerunt. Ad quod placitum Hludowicus infirmitate detentus venire non potuit, sed pro se missos suos direxit ; Karolus autem a Lango- bardia rediens, illuc venit. 4) Gondreville. 5) Comea MlttmBie, obboa Epternocensis 876 — 890; DUmmhr III, p. 144, n. 2. (ii lhi /<«/><■/>«/. 96 ANN. FULD. PAKS III. (MOGONT.) Nordmannia in Gallia praedasb et incendia exercent et inter plurima loca et monasteria, quae depopulati sunt, etiam Biorzunacl, ubi pars maxima Frisionumd habita- [ba]te, incendio concremarunt ; et inde revertentes Novioma- gum vallo firmissimo et muris circumdantes hiemandi sibi locum in palatio regis paraverunt. Quibus rex Hludowi- , cus f cum manu valida occurrit et propter hiemis asperi- tatem et loci firmitatem rebus parum prospere gestis re- versus est. Hoc anno in Wormacense et in Nitense et in pluri- mis locis regni Hludowicif sterilitas frugum et omnium rerum penuria Germanicum populum non mediocriter afflixit. 881. DCCCLXXXI.S Hibernum tempus valde prolixumh et animalibus diversi generis pernoxium. Nam tellus verno tempore glaciali rigore constricta animalibus solita negavit pascua, et illa fame et frigore maxima ex parte perierunt, etiam propter sterilitatem anni prioris. Apr.23. Eex post pascha in Galliam profectus Hugonem Hlotharii1 ex Waldratak filium ad se venientem in suum suscepit dominium et [ei] abbatias et comitatus (ei)1 in beneficiuni dedit, ut ei fidem servaret. Sed ille pravorum usus consilio fidem mentitus regi molestus efficitur; qua- propter regis exercitus illum persecutus in Burgundiam fugere compulit. Eex cum suo nepote Hludowico111 apud villam Gun- dolfi congruum habuit colloquium; inde transiens omne tempus aestivum" in Baioaria0 moratus est. Nepos vero (Aug.3).illius cum Nordmannisa 2 dimicans nobiliter triumphavit; nam novem milia equitum ex eis occidisse perhibetur. At illi instaurato exercitu et amplificato numero equitum plurima loca in regionep regis nostri vastaverunt, hoc est Cameracum3, Traiectum et pagum Haspanicumq-4 totam- a) nortiti. 3c. b) predas 1. e) baiorzuna Sd. F. d) frisonum Sc; fresonum 3«. e) habitat 1. f) ludow. 3e. g) DCCCLXXVIIII. 2 (cf. a. 868;. h) proL fuit 3rf. F. i) hluth. 2. 3c. d. F; Iuth. 3«. k) uualdrada 2. te. e. 1) abb. et com. ei 1 ; ei abb. et com. 2. Zc.d.e. F. m) Hludwico 3rf; ludow. 3e. n) est. 1. o) baioariam 3c. p) regno 2. q) hasbanicum Zd.e. F. 1) Birten. 2) Prope Saucourt Aug. S; cf. DUmmler III, p. 153—156. 3) Cameracus (Kammerich, Cambray) iam a. 880. vastata est; Dummler III, p. 149. 157. 4) Pagus maior Hasbanicus, Haspen- seu Hespengau, ad sinistram Mosae circa Leodium. P. (AUCTORE MEGIXHARDO). A. 880-882. 97 que Ripuariam, praecipuaa etiani0 monasteria, id est Pru- miam1, Indam -\ Stabulaus3, Malmundarium0-4 et Aquense palatium'1, ubi in capella regis equis suis stabulum fecerunt. Praetereae Agrippinani1 Coloniam et Bunnam civitates cum aecclesiis" et (caeteris)11 aedificiis incenderunt. Qui autem inde evadere potuerunt, sive canonici sive sanctimoniales, Mogontiacum1 fugerunt, thesaurosk aecclesiarum et sancto- rum corpora secum portantes. Rex apud Franconofurt gravi infirmitate laborabat et, quia ipse1 non potuit, ex- ercitum suum contra Nordmannos destinavit. Tertio Kal. Ianuar. ante galli cantum Mogontiaci doc 30. terrae motus factus est niagnus, ita ut aedificiis1" conquas- satis vasa fictilia, sicut compositores luti fatebantur, in- vicem se conlidentes frangerentur. *882. DCCCLXXXII." Stella cometes XV. Kal. Febr. i.u,. is. prima hora noctis apparuit comas suas supra modum spar- gens et rem infaustam, quae0 cito secuta est, sua appari- tione" praemonstrans. Nam ffludowicus invalescente morbo XIII. Kal. Febr.'1 diem ultimum clausit5; cuius corpus un.20. translatum etr in monasterio sancti Nazarii, quod dicitur Lauresham, iuxta patris sui tumulum sepultums est. Quod audiens exercitus, qui contra Nordmannos1 fuerat missus, ab expugnatione hostium desistens infecto negotio rediit. Quorum Nordmanni inde transeuntium vestigia secuti cae- tera, quae prius dimiserant, incendio cremaverunt usque ad Confluentem castellum, ubi Mosella Ehenum ingreditur. Murus Mogontiae civitatis11 restaurariv coeptusw et fossa murum ambiens extra civitatem factax. (FINIS PRIMAE RECENSIONIS). Nordmanni de sua munitioney egressi, Trevirensem urbem invaserunt et habitatoribus civitatis partim expulsis partim occisis totam in Nonis April. incenderunt. Quibus APr.5. a) precip. 1. b) et. in els uion. Sc.d.e. F. c) niarauldarium 1. d) palariuni 3'/.«. e) pret. 1. 0 agripiuam 2. 3rf. g) eclis 1. h) deest 2. 3c. < < < I.W.V -1 frf. „. mSj. o) que 3. p) apparicione 5J. q) uttudmi mensis 2; decet) 3. r) deent 1. s) sepultus 3. t) nordraannus 3. u) nrliis 2. ▼) restauriri 3. w) cgptus 1. x) hic finitur cod. 1. y) munkione 3. 1) 1'rfhn. 2) 8t. Corneli n.--- MBtwter /»•<>/»■ Aqma$fixm4. P. 3) Stlo. i) WOmdy. 5) Cf. DOmmlm- IIJ, p, Hiisq. 7 98 ANN. FULD. PARS HI. (MOGONT.) (Apr.io). Walah Mettensisa episcopus incaute cum paucis occurrens1 occisus estb. Karolus imperator audito fratris sui obitu de Italia perrexit in Baioariam 2 et optimates, qui fuerant fratris sui, (Maij. ad se venientes in suum suscepit dominium. Deinde Wor- matiam veniens cum suis undique venientibus consiliatus est, quomodo Nordmannos de suo regno expelleret. Sta- tuto itaque et condicto inter eos tempore convenerunt de diversis provintiis viri innumerabiles et omnibus hostibus formidandi, si ducem habuissent idoneum sibique consen- tientem, hoc est Franci, Norici, Alamanni, Thuringii atque Saxones; parique intentione profecti sunt contra Nord- mannos pugnare cupientes. Quo cum *pervenissent, muni- *P. m. tionem illorum, quae vocatur Ascloha3, obsederunt. (iui.). Cumque iam expugnanda esset munitio et hi, qui intus erant, timore perculsi mortem se evadere posse de- sperassent, quidam ex consiliariis augusti nomine Liutwar- tusc pseudoepiscopus 4 caeteris consiliariis , qui patri im- peratoris assistere solebant, ignorantibus iuncto sibi Wig- bertod comite fraudulentissimo imperatorem adiit et ab expugnatione hostium pecunia corruptuse deduxit, atque Gotafridum ducem illorum imperatori praesentavit ; quem i.Reg.20, i. imperator more Achabico quasi amicum suscepit et cum eo pacem fecit, datis ex utraque parte obsidibus. Quod Nordmanni acceperunt pro omine; et ut pax ex illorum parte rata non dubitaretur, clipeum iuxta morem suum in sublime suspenderunt et portas munitionis aperueruntf. Nostrates autem calliditatis illorum expertes eandem muni- tionem ingressi sunt, alii quidem causa negotiandi, alii vero pro loci firmitate consideranda. At Nordmanni ad consuetam calliditatem conversi clipeum pacis deponunt, a) metensis 2. b) eodex 3 abhine pergit: Nordmanni ereptis, quas poterant, rebus (v. infra p. 107,); ea, quae sequuntur, usque ad a. 887. in uno codice 2 exstant. c) liutuuar- dum cod.; cf.p. 103 et 106. d) uuicberto cod.; cf.p.94, n. r. e) correptus cod. f) apparuerunt cod. 1) Cum Bertulfo archiepiscopo Treverensi et Adalhardo comite Mettensi Apr. 10. prope Remich ad Mosellam contra Nordmannos infelkiter pugna- vit; Diimmler III, p. 162. 2) Hue usque codex secundae recensionis autographus videtur pertinuisse, cum auctor continuationis Eatisbonensis eam descripsit; v. infra. 3) Aschloha, quatuordecim a Bheno millibus distans, ad Mosam in vicinia Leodii et Traiecti sita erat; inde Strurins Uasselt, chronicon Gottwicense Elsloo intelligit; forsan locus ad confluentes Aschae et Mosae infra Leodium quaerendus, loh enim siham significut. P. 4) Episcopus Vercellensis (AUCTORE MEGINHARDO). A. 882. 99 portas clauduut et ouines ex nostris intus inventos aut occiderunt aut catenis ferreis ligatos ad redimenduni ser- vaverunt. Sed imperator tantam contumeliam exercitui suo illa- tam flocci pendens praedictum Gotafridum de fonte baptis- matis levavit et, quem maximum inimicum et desertorem regni sui habuerat, consortem regni constituit. Nam comi- tatus et beneficia, quae Korich Nordmannus Francorum regibus fidelis in Kinnin1 tenuerat, eidem hosti suisque hominibus ad inhabitandum delegavit; et quod maioris est criminis, a quo obsides accipere et tributa exigere debuit, huic pravorum usus consilio contra consuetudinem paren- tum suorum, regum videlicet Franco*rum, tributa solvere non erubuit. Nam thesauros aecclesiarum , qui propter . metum hostium absconditi fuerant, abstulit et auri puris- simi atque argenti ad confusiqnem sui totiusque exercitus, qui illum sequebatur, libras II . CCCC . XII eisdem dedit inimicis. Praeterea, quisquis de suo exercitu in defensione sanctae aecclesiae zelo Dei commotus aliquem de Nord- mannis, qui castra invadere temptabant, occidit, aut eum iugulare aut ei oculos eruere praecepit. Unde exercitus valde contristatus dolebat super se talem- venisse princi- pem, qui hostibus favit et eis victoriam de hostibus sub- traxit; nimiumque confusi redierunt in sua. Nordmanni vero de thesauris et numero captivorum CC naves onustas miserunt in patriam; ipsi in loco tuto se continenta, iterum tempus oportunum praedandi opperientes. Imperator inde transiens Mogontiacum venit et inde ad villam Tribure ibique per plures moratus est dies. Qui etiam Wangioni placitum habuit et parum utilitatis de- crevit. Nordmanni portum, qui Frisiacab lingua Taven- teri 2 nominatur, ubi sanctus Liobomus 3 requiescit, plurimis (Xov.>. interfectis succenderunt. Iohannes 4 pontif ex Romanus decessit ; in cuius locum Marinus antea episcopus 5 contra statuta canonum subroga- tus est. Quidam Gregorius nomine, quem Romani super- (Dec m. istam vocitabant, dives valde, in paradiso sancti Petri a suo collega occisus est, et pavimentum aecclesiae, per quam trahebatur, totum sanguine illius infectum. a) continentes eod. b) frisiacam cod. 1) Kennemerland. 2) Derenier ad RJienum. 3) I. e. S. Liaftrinus. 4) VIII. 5) Caeremis. 100 ANN. FULD. PARS. III. (MOGONT.) * 883. *p. 398. (Apr.). DCCCLXXXIII.a Imperator Italiam petens apud urbem Veronam cum suis fidelibus de statu regni sui con- siliatus est. Boppo et Egino l comites et duces Thuringio- rumb inter se confligentes non paucas hominum strages dabant; in quo conflictu Boppo superatus vix cum paucis viris effugit caeteris omnibus occisis. Gotafrid Nordmannus, qui superiore anno fuerat baptizatus, cum Hugone Hlothariic filio foedus iniit eius- que sororem2 duxit in coniugium. Unde idem Hugo auda- cior(l effectus regnum patris sui suae dicioni subiugare studuit. Imperator omne tempus aestivum mansit in Italia animosque optimatum regionis illius contra se concitavit. (iuu.). Nam Witonem3 aliosque nonnullos exauctoravit et bene- ficia, quae illi et patres et avi et atavi illorum tenuerant, multo vilioribus dedit personis. Quod illi graviter ferentes pari intentione contra eum rebellare disponunt, multo etiam plura, quam ante habuerant, sibi vindicantes. Mons quidam in Italiae partibus de loco suo motus in Athesin fluvium cecidit eiusque meatum interclusit. Hi autem, qui apud Veronam et in contiguis locis eiusdem fluminis habitabant, tamdiu utilitate illius carebant, donec idem fluvius per eundem montem quasi cavernulas faciens ad suum alveum rediret. Nordmanni per alveum Rheni fluminis ascendentes plurima loca nuper restaurata succenderunt, praedam inde capientes non modicam. Quibus Liutbertus Mogontiensis archiepiscopus cum paucis occurrit; sed non paucos ex eis prostravit et praedam excussit. Agripina Colonia absque aecclesiis et monasteriis reaedificata et muri eius cum portis et vectibus et seris instaurati. * 884. *p. 399. DCCCLXXXIIII. e Nordmanni Saxones invadere temptaverunt, quibus Heimrih comes et Arn episcopus cum manu valida orientalium Francoruni occurrerunt. Con- sertoque proelio plurimi ex utraque parte ceciderunt; sed a) DCCCLXXXI. cod.; vide supra ad a. 868. b) thuringorum cod. c) hluth. cod. d) audatior cod. e) DCCCLXXXII. cod.; cf. a. 868. 1) Comes pagi Badanachgau ad Moenum siti; cf. Dummler III, p. 213. 2) Gislam; cf. Regino 882, Dummler III, p. 206. 3) Ducem SpoJeti, Lantberti fratrem; DUmmler III, p, 217. (AUCTORE MEGIXHARDO). A. 883. 884. 101 tamen adiuvante Doniino christiani optinuere rictoriam. In quo certamine tales viri de Nordinannis cecidisse refe- runtur, quales numquam antea in gente Francorum visi fuissent, in pulchritudine videlicet ac proceritate cor- porum. Imperator circa purificationem sanctae Mariae cuniFebr.a. suis colloquium habuit in Alsatiaa, in loco, qui vocatur Coloburg1, et inde episcopos, abbates atque comites de- stinavit contra Nordinannos ad tuendas regni sui partes. Nordnianni non semel neque bis cum Heimricho dimicantes superantur et, ubicumque praedatum ire volebant, fuga- bantur, interficiebantur, Domino illis reddente, quod merue- runt. Tandem christianis in unum congregatis et munitio- nem illorum2 expugnare cupientibus, illi timore j>erculsi noctu fuga lapsi sunt; quos Heimrich Eheno transito se- cutus et in quodam repertos loco centum duos ex eis absque detrimento suorum occidit. Imperator mense Maio mediante placitum habuitMai. Wormatiaeb et inde tutores partium suarum contra Nord- mannos destinavit. Venit etiam illuc filia Hlothariic-3, a Gotafrido, cui tradita fuerat in matrimonium, ad impera- torem transmissa ; quam imperator secum aliquanto retinuit tempore et ad maritum redire non permisit. Imperator in terminis Noricoruni et Sclavorum4 cum *paoo. Zuentibaldod colloquium ha*buit; inde in Italiam profectus cum Witone et caeteris, quorum animos anno priore offen- derat. pacificatur. Nordmanni cum Frisionibus in loco, qui vocatur (8». ian. o. Norditi 5, dimicantes superantur et plurimi ex eis occidun- tur. Super quo proelioe extat epistola Einberti episcopi eiusdem loci 6 ad Liutbertum Mogontiensem archiepiscopum destinata hunc modum continens 7 : Karolus iuvenis rex G-alliae in quadam venatione (dcc. 12). ictibus cuiusdam apri fertur occisus; re autem vera a suo >;itellite in eadem venatione non sponte vulneratus occu- buit8. Unde Nordmanni, qui regnum illius praedis et in- a) alisatia cod. b) wormaciae cod. c) hlutli. cod. d) zuuent. cod. e) plio cod. 1) Kolmar; DUmmler III, y. 221. 2) Duisburg, ubi ttkm hiematmwttt M&hlbocher nr. 1633rf. 3) CHsla. 4) Autumno anni ; cf. Contin. Ratisb. a. 884 (prope Tullinam Monte Comiano), Diimmhr III, p. 225. 5) Norden in Frisia orientali; pagum iaoic ad Bretnensem diooMJm />. 6) BrmmmtU. f) Eic . 4oi. DCCCLXXXV.b Idem Nordmanni pagum Haspani- cumc invadentes caeteros in circuitu vicinos occupaverunt atque fruges diversi generis congregantes sibi ad hiemandum et inhabitandum quasi nullo resistente disposuerunt, viris ac mulieribus, quos invenire potuerunt, ad suum servitium reservatis. Quibus Liutbertus archiepiscopus et Heimrih comes aliique nonnulli insperate supervenerunt et plurimis prostratis caeteros in quandam munitiunculam fugere com- pulerunt, frugibus, quas congregaverant, sublatis. Cumque diu obsessi et fame fatigati manum conserere non auderent, nocte quadam fuga lapsi sunt. Gotafridd *Nordmannus, qui christianus effectus fidein*P.4os. imperatori et christiano populo se servaturum esse sacra- mento firmavit, fidem mentitus exercitum non modicum de sua gente congregavit et per alveum Eheni fluminis ascen- dere et plurima loca suae dicioni subiugare disposuit ; quod Mai. dum mense Maio f acere instituisset, Deo renuente perficere non potuit. Nam ab Heimricho aliisque fidelibus impera- toris ad colloquium * invitatus et infidelitatis correptus, cum eos convitiis variisque ludibriis exacerbaret, occisus est et omnes, qui cum illo erant, Domino illi condignam infideli- tatis suae mercedem retribuente. Nordmanni autem ab eo invitati nescientes, quod factum erat, in Saxoniam praedatum ire pergebant; quibus cum pauci Saxones occurrissent et tantae multitudini re- bellare timuissent, terga verterunt. At illi longo spatio a suis navibus remoti, fugientes persecuti sunt, quasi eos essent comprehensuri. Interea Frisiones, qui vocantur De- starbenzon2, quasi a Domino destinati parvissimis e , ut eis est consuetudo, naviculis vecti supervenerunt et eos a tergo inpugnare coeperunt. Quod cum vidissent, Saxones, qui prius fugerant, reversi sunt et graviter eis repugnando in- a) audatiores cod. b) DCCCLXXXIII. cod. (cf. a. 868;. c) haspannicum cod. d) Goda- frid cod. e) pravissimis cod. X) In insula Batavorum; cf. Regin. chr. 885. 2) Incolae pagi Testerbant (Seeland) ad Bhenum et Fievum lacum siti. P. (AUCTORE MEGIXHARDO). A. 884. 885. 103 sistebant, integratumque a est proelium ex utraque parte contra Nordmannos. Tanta denique in eos christiani caede bachati sunt, ut pauci de tanta multitudine relinquerentur. Quibus gestis idem Frisiones eorum naves invaserunt tan- tumque thesaurum in auro et argento variaque suppellectile repererunt, ut omnes a minimo usque ad maximum divites efficerentur. Hugo Hlothariib regis filius, cuius sororem praedictus Gotafrid duxit uxorem, insimulatus est apud imperatorem, quod eiusdem conspirationis Gotafridi contra regnum im- peratoris f autor existeret. Quamobrem ad imperatorem * vocatus et noxa convictus lumine oculorum una cum avin- culoc suo privatus est et in monasterium sancti Bonifatii apud Fuldain ' retrusus finem suae habuit tyrannidis. Cae- teri vero, qui cum eo erant, equis et armis ac vestibus spoliati vix nudi evaserunt. Imperator cum suis apud Franconofurt colloquium habuit missisque Romam nuntiis Hadrianum pontificem in- vitavit in Franciam. Voluit enim, ut fama vulgabat, quos- dam episcopos inrationabiliter deponere et Bernhartum filium suum ex concubina haeredem regni post se consti- tuere; et hoc, quia per se posse fieri dubitavit, per ponti- ficem Eomanum quasi apostolica auctoritate perficere dis- posuit. Cuius fraudulenta consilia Dei nutu dissipata sunt; nam pontifex Eomanus ab urbe digressus et Heridano flumine transito3 vitam praesentem finivit sepultusque est in monasterio Nonantulas4. Quod cum imperator compe- risset, contristatus est valde, eo quod in tali negotio voti compos effici non potuit. Post paucos vero dies Mogon- tiacum venit et inde Wormatiam; ibique cum episcopis et comitibus Galliarum habita collocutione in Baioariam pro- fectus est ibique natalem Domini caelebravit. Dec.25. Eomani pontificis sui morte comperta Stephanum in locum eius constituerunt. Unde imperator iratus, quod eo inconsulto ullum(l ordinare praesumpserunt, misit Liutwar- a) ingratumque cod. b) hluth. cod. c) aiunculo cod. d) ita cotlex ; Uytndumnt illmn? l'. X) Ad Gundulfi villam Begino. 2) Reghio eum in monasterio sancti Galli mimum, inde postea in patriam revocatum, novissime temporibus Zuendi- bolchi regis in Prumia monasterio manu sua tonsum esse memoriae prodit; rf. DUmmltt 11/, ji. 241. 3) Biadrknwtf pHmtquam Padum attingeret, teste Vita Stephani super fluvium Scultinna (Panaro) in villa, quae Viul- zachara nuncupatur . 246. 4) lhual longe a Mutina. P. 104 AXN. FULD. PARS III. (MOGONT.) tum et quosdain Ronianae sedis episcopos, qui eum depo- nerent; quod perficere minime potuerunt: nam praedictus pontifex imperatori per legatos suos plus quam XXX epi- scoporum nomina et omnium presbyterorum et diaconorum cardinalium atque inferioris gradus personarum, necnon et laicorum principum regionis scripta destinavit, qui omnes unanimiter eum elegerunt et eius ordinationi subscripse- runt. *886. Febr. DCCCLXXXVLa Mense Februario exercitus orien- talium Francorum missus est contra Nordmannos in Gal- liam iuxta Parisios consistentes x ; qui in itinere propter imbrium inundationem et frigus imminens non modicum equorum suorum perpessi sunt damnum. Cum autem illuc pervenissent, Nordmanni rerum omnium habundantiam in munitionibus suis habentes manum cum eis conserere nec voluerunt nec ausi sunt. Igitur diebus quadragesimae et usque ad tempus rogationis 2 inani labore consumptis, ex- cepto quod Heimrih quosdam extra munitionem inveniens occidit, equis et bubus plurimis inde sublatis redierunt in sua. Interea Hugo et Gozilin, abbates et duces praecipui (Apr. 16). Galliae regionis , in quibus omnis spes Gallorum contra (Mai. i2). Nordmannos posita erat, defuncti sunt 3. Unde Nordmanni audacioresb effecti et de sua munitione egressi omnique re- gione potiti venationes et varios ludos nullo prohibente exercebant. Optima pars Mogontiae civitatis, ubi Frisiones habi- tabant, post mediam quadragesimam mense Martio confla- gravit incendio. Mense vero Maio, Iunio atque Iulio tanta vis imbrium diu noctuque sine intermissione caelitus lapsa est, ut nullus aevi praesentis tantam aquarum habundan- tiam se vidisse fateatur. Unde flumina in diversis locis intumescentia frugibus variis extitere pernoxia. Nam Rhe- nus alveum suum egressus cuncta loca sibi contigua ab ortu suo usque ad introitum maris omnibus frugibus et a) DCCCLXXXIIII. cod.; ef. a. 868. b) audatiores cod. 1) Qui a Novembri anni praeteriti urbem oppugnabant; cf. Dummler III, p. 259. 2) Dies rogationum eo anno Kal. Mai. coeperunt, sed ex rela- tionibus Abbonis et Annalium Vedust. Heinricum nonnullis diebus ante Gozlini martem reversum esse necesse est ; Dummler III, j>. 266. 3) Gozli- nus abbas S. Germani et episcopus Parisiorum, qui eatenus summa forti- tudine et prudentia urbem defenderat, Apr. 16. de rita decessit, Hugo Turo- nensis abbas non multo 2>ost iUum Mai. 12/ Dummhr p. 267. (AUCTORE MEGINHARDO). A. 885-887. 105 lino et foeno evacuavit. Padus quoque in Italia similia fecisse perhibetur. Mense Iulio imperator cum suis colloquium habuit in iui. urbe Mettensi et inde x contra Nordmannos prof ectus est. Ubi 2 dum aliquanto tempore moraretur, Heimrih comes a suis desertus et ab hostibus circumdatus occiditur. Interea (A»g. 28). Sigifrid cum magna multitudine Nordmannorum caeteris, qui ibi residebant, auxilium laturus venit ac christianis magnum intulit metum. Unde imperator perterritus qui- busdam per Burgundiam vagandi licentiam dedit, quibus- (Nov.). dam plurimam promisit pecuniam, si a regno eius statuto inter eos tempore discederent 3. Ipse vero inde concito gradu in Alsatiam se recepit ibique per plures dies iacuit aegrotus 4. *p. 404. * 887. DCCCLXXXVII.a Hiems aspera et solito prolixior; boum quoque et ovium pestilentia supra modum grassata est in Francia, ita ut pene nulla eiusdem generis animalia relinquerentur. Imperator cum suis colloquium habuit in Weibilin- (Apr.). gon5; qui priscis temporibus, id est ex quo rex in Ala- mannia constitutus est, quendam de suis ex infimo genere natum nomine Liutwartumb supra omnes, qui erant in regno suo, exaltavit, ita ut Aman, cuius mentio facta est in libro Hester, et nomine et dignitate praecelleret. Ille enim post regem Assuerum erat secundus, iste vero prior imperatori et plus quam imperator ab omnibus honorabatur et time- batur. Nam nobilissimorum filias in Alamannia et Italia nullo contradicente rapuit suisque propinquis nuptum dedit. Qui etiam ad tantam devolutus est stultitiam0, immo vesa- niam, ut monasterium puellarum in Brixia civitate situm invaderet et per quosdam amicos suos filiam Unruochi comitis'; propinquam imperatoris vi raperet suoque nepoti in coniugium daret. Sanctimoniales vero eiusdem loci ad a) DCCCLXXXV. cod.; cf. a. 8G8. b) liutuuardum cod.; cf. p. 103 et 106. c) stulti- clam cod. 1) Ab Odone comite Parisiorum rocatus, qui clatn ex urbe obsessa excvssrrat, ttt ab imperatore auxilium jyeteret. 2) Carisiaci, unde Heinricutn prae- misit; ipse Octobri detnum Parisios advenit. 3) Utrumque eisdetn con- cessum esse Ann. Vedast. et Abbo referunt. 4) Scletistat palacio <,r diplomatu a. 887. Ian. 15. data sutit ; Milhlhacher 1693—1696. 5) Waib- lingen; cf. Stalin, 'Wirtemb. Gesch.' I, p. 261, n. 6. 6) Fratri» Hrren- (l«rii (lnris; cf. infra Contin. Baioiv. 883. et 886, Ditmmler III, p. 276. 106 ANN. FULD. PARS III. A. 887. preces conversae orabant Dominum, nt contnmeliam loco sancto illatam vindicaret; qnarum preces ilico exauditae snnt. Nam is, qui puellam coniugii* more sibi sociare disposuit, eadem nocte Dei iudicio interiit, et puella mansit intacta. Quod cuidam sanctimoniali nomine . . . e supra- dicto monasterio revelatum est, et illa caeteris indicavit. Cum autem memoratus Liutwart talia in regno im- peratoris per plures annos actitaret, tandem cenodoxia inflatus et philargiria caecatus fidem catholicam perver- tere et redemptorib nostro detrahere laborabat, dicens eum unum esse unitate substantiae, non personae, cum sancta aecclesia credat et confiteatur eum in duabus sub- stantiis unam habere personam. Quod quicumque nega- Luc. 19, 10. verit, profecto blas*phemat eum, qui venit quaerere et sal-*p vare, quod perierat: nisi enim esset verus Deus, non afferret remedium ; nisi esset homo verus, non praeberet exemplum. Sed idem rex regum hoc anno concitavit animos impera- toris in blasphemum; qui habita cum suis conlocutione in (iun.). loco, qui vocatur Kirihheim l, eum deposuit, ne esset archi- cappellanus, multisque beneficiis ab eo sublatis ut hereti- cumc et omnibus odiosum cum dedecored de palatio ex- pulit. At ille in Baioariam ad Arnolfume se contulit et cum eo machinari studuit, qualiter imperatorem regno privaret; quod et factum est. Nam cum idem imperator in villa (Nov.). Tribure consedisset, suorum undique opperiens adventum, Arnolfus cum manu valida Noricorum et Sclavoruui super- venit et ei molestus efficitur. Nam omnes optimates Fran- corum, qui contra imperatorem conspiraverant, ad se ve- nientes in suum suscepit dominium; venire nolentes bene- ficiis privavit nichilque. imperatori nisi vilissimas ad ser- viendum reliquit personas. Cui imperator lignum sanctae crucis, in quo prius ei fidem se servaturum iuraverat, per Liutbertum archiepiscopum destinavit, ut sacramentorum suorum non immemor tam ferociter et barbare contra eum non faceret. Quo viso lacrimas fudisse perhibetur; tamen disposito, prout voluit, regno in Baioariam se recepit; im- perator vero cum paucis, qui secum erant, in Alamanniam repedavit. a) coniugi cod. b) redemptiori cod. c) hereticicum cod. d) decore cod. e) arnul- fum cod. 1) Kirchen in dextra ripa Rheni infra Basileam; de depositione liuticardi cf. Diimmler III, p. 280—284. AXX. FULD. CONT. RATISB. A. 882. 107 Nordmanni audita Francorum dissensione et impera- toris eorum abiectione plurima loca, quae prius minime tetigerant, vastaverunt. Ad Eemensem quoque urbem ve- nisse referuntur, sed Deus per merita sancti Eemigii et monasterium extra civitatem positum et ipsam civitatein nebula densissima per trium dieruin spatiaa circumdedit, ita ut neutrum invenire nec saltem videre potuissent. Unde mente consternati pariterque confusi discesseruntb. AXNALIUM FULDENSIUM CONTINUATIO EATISBONENSIS. A. 882—897. V.395. *882. Nordmanni ereptis, quas poterant, rebus omnibus ac, quam pessime et visui horribilior erat, quibusdam locis et ecclesiis dimissis, quibusdam concrematis, reversi sunt in suam munitionem, quae circumsepta constabat secus litus Mosae fluminis loco, qui dicitur Ascloha, de Hreno miliaria XIIII. Karolus quippe, cum audisset obitum fratris sui maioris, pm m. de Italia* per Baiowariam iter suum in Franciam direxit1, pla- citum generale ad Wormaciam tenuit, receptis primoribus >iai. exc regno fratris sui mense Maiarum. Post haec praepa- *j>. »e. ratis copiis ex omni suo regno, Longobardis, 'Alamannis Francisque secum assumptis ille ex occidentali parte contra Nordmannos, Baiowarii ex orientali Hreni fluminis usque ad Antrinachamd tandem se transmiserant. Ibi diviso ex- ercitu Baiowarii cum principe eorum Arnolfo, Franci cum Heimrico missi manu cum valida ante regem et exercitum, ut quasi incautos et inaestimatos quandam0 partem inimi- *) Manus saec. XII. in cod. 3 addit: iam imperator factus. a) spacia cod. b) in hac roce rlvtinit codex, pagina quidem absoluta, sed ultimis lineis plus solito condensatis, ita ut nihil deesse appareat. P. c) & 3. d) antriuacha 3. e) quedam 3. 1) Cf. supra partem tertiam. 108 ANXALIUM FULDEXSIUM corum insidiis extra munitionem invenirent et caperent, secundum illum nobilissimum poetae versum volentes: Quid moror, utrum armis contingat palma dolisve? et ita factum foret, ni nostri muneribus corrupti, ut fama refert, de parte Francorum proditores essent et inpedirent. Sed tamen paucis occisis reversi sunt ad regem. Redeunti- bus illis ilico rex arrepto itinere cum omni exercitu fines et munitionem Nordmannorum, ipsis cum eorum regibus, id est Sigifrido et Gotafrido, principibus Vurm, Hals intus inclusis occupavit; castra exercitus in circuitu prope civi- tatem fieri praecepit sicque per dies XII obsessam con- strinxit. Mira itaque res et stupenda obsidentibus et obsessis iui. 21. quadam die occurrit. Nam in XII. Kal. Aug. luce post- media tenebrosa subito caligo tota castra operuit, fulgure et tonitruo concrepente instans talis grando, ut nullus antea mortalium se tale quid videre profiteretur; non, ut solitum est lapides descendere, plana et equalia superficieb, sed cornuta et inequali et aspera f acie omnibus cernentibus insolitum et magnum spectaculum praebuit. Mirabile et incredibile dictu, ut vel vix vel non grossitudo0 eorum potuit pollice et medio circumdari. Nam et ita equi stupe- facti, ut efractis sudibus et habenis partim extra castra, partim in castris *errore et stupore versabantur. Civitatis quoque, quam obsederantd, propter impetum aeris magna pars corruit, ita ut una cohors coacervatim posset equi- tandoe ingredi, nisi vallo, quod circumierat, suspensa con- staret. Igitur per tot dies obsidens tam magnus exercitus, aestivo in tempore propter putredinem cadentium hominum aegritudine correptus ac pertesusf est. Nec minus inclusi simili molestia premebantur. Consultum est ex utraque parte, ut datis ex nostra parte obsidibus Sigifridus1 rex, qui manu validior erat, venit extra munitionem supra sex miliaria ad regem. Primum iuramento contestatus est ex illa hora et ultra usque, dum Karolus imperator viveret, numquam in suum regnum hostili praedatione iturus; de- hinc christianitatem professus ipsum imperatorem patreni in baptismate adquisivit. Duos ibi dies laeti insimul ver- sabant; tum remissis nostris obsidibus de munitione ipse e contrario cum maximis nmneribus remissus ad sua. Munera a) equale 3. b) superficif 3. c) crossitudo 3. d) obsiderant 3. e) aequitando 3. f) pertesum 3. 1) Immo Gotafridus; cf. p. 100 sq. CONTIN. RATISBON. A. 882. 883. 109 autem talia erant: in auro et argento duo mille libras et LXXX vel paulo plus; quam libraui XX solidos coinputa- mus expletam. Ita compositis rebus regrediens etiam rex in Confluente castello cuncto exercitui amabilem licentiam redeundia concessit. Civile bellum inter Saxonibus et Thuringis exoritur, machinantibus Poppone fratre Heimrici et Eginonebl co- mitibus; magna post clade Poppo cum Thuringis inferior extitit. In illis diebus redeuntibus Baiowariis domum magna et inmanis pestilentia in tota Baiowaria excrevit, ita ut sepe duo cadavera in unum tumulum sepelirentur. Eex autem morabatur in Germania et ante natalem Doinini txov.). placitum habuit ad Wormaciam; ibi multiformis nuntiis Maravorum aliarumque gentium receptis et auditis com- positisque rebus remeavit Alamanniam. Heimricus quippe missus est obviam Nordmannosc; ibi prospere, prout potuit, dispositis rebus, reversus est. *883. DCCCLXXXIII. Cesar in Alamannia natale Christi celebravit. Indetl paulatim iter suum ad Baiowariam diri- gens pascha Domini honorifice Eadaspona civitate mansit; Mart.3i. ibique habito conventu diversis rebus ab Italia auditis illuc reversus est. Igitur2 Eomae praesul apostolice sedis nomine Iohannes prius de propinquo suo veneno potatus, deinde, (882Dec.i5>. cum ab illo simulque aliis suae iniquitatis consortibus lon- gius victurus putatus est, quam eorum satisfactio esset cupiditati, quiac tam thesaurum suum quam culmen epi- scopatus rapere anhelabant, malleolo, dum usque in cerebro constabat, percussusf expiravit. Sed et etiam ipse con- structor male factionis concrepente turba stupefactus a nullo lesus nec vulneratus mortuus non mora apparuit. In cuius vice omni populo Eomano unanimiter confortante Marinus, qui in id tempus Eomana in urbe archidiaconus ■ tenebatur, ordinari compactum est. Imperator obviam pape15' pergit et illum loco nuncu- pante Nonantula prout merito honorifice suscepit. Ibi inter (iun.). a) redeunti 3. b) egino 3. c) nordmannis eon; nordmanuos 3. d) In die 3. e) Cupiditati qui 3. f) percussug eit 3. g) pape 3. 1) Comite \xigi Badenachgau ; DUmmlei- III, p. 213. 2) Haec nimirum ea sunt, qttae imperatori tum nuntiabantur. 3) Episcopum Caerensem tum fuisse alii tradunt; cf. supra Part. III. a. 882. et Dilmmler III, p. 124. 110 ANNALIUM FULDEXSIUM alia Wito comes Tuscianorum x reus maiestatis accusatur, quod ille profugus evasit. Sed tamen illa fuga totam Ita- licam terram timore concussit, quia statim manu cum valida gentilium de gente Mauritanorum federa firmiter pepigit. Perangarius vero consanguineus imperatoris2 mittitur ad expoliandum regnum Witonis; quod ille quadam parte peregit, ex quadam peregisset, ni per corruptionem morbi ac infirmitatem exercitus sui reverteret. Etiam per totam Italiam humanum genus ita invalescente morbo affligebatur, ut in curtem et inter militiam vel ipsum regem hec miseria perveniret. Iterum inter Popponem et Eginonem discordia cum crudeli bello concrepat; quorum Poppo, prout antea sole- bat, inferior extitit. Heim*ricus, frater Popponis scilicet, cum Nordmanno- rum manum validam Prumiam venire cognoscit, usque eos, ut dicunt, nullo evadente cum suisa ad internitionem de- levit; et ille vero vulneratus evasit. 884. DCCCLXXXIIII. Eeverso ad Alamanniam regeb (Febr.). habitum est in villa, quae dicitur Cholonpuruh0,3, gene- rale conventum. Inde edictum est Baiowarios ad Italiam contra Witonem belligera manu proficiscere. Quippe Pannonia magnum detrimentum patitur ; cuius rei unde exordium narratur assumpsisse, stilo enucleamus. Igitur cum duo fratres, Willihalmus et Engilscalchus, ter- minum regni Baiowariorum in oriente a rege, id est se- niore Hludowico, concessum contra Maravanosd tenuerunt multaque pro patria tuenda conflictando sudasse feruntur, (87i).tandem diem ultimum huius aeris in eadem voluntate fini- vere permanentes 4, non vero esset honor illorum filiis red- ditus, Arbo ine comitatum domno regeb concedente suc- cessit. Quod praedictorum virorum pueruli illorumque propinqui in contrarium accipientes vel vertentes5 dixerunt alterutrum fieri, vel Arbonem comitem, si non recederet a) inter suis et ad unum roeabuium erasum 3. b) regi 3. c) cholonpurun 3; rorr. Diimmler. d) marauonos 3. e) deest 3. 1) Dux Spoleti. 2) Berengarius marchio Fwoiulimsis, qui ex matre Gisela nepos Ludowfci Pii imperatoris erat. 3) Kolmar; Diimmler III, p. 221. 4) Cf. supra a. 871. 5) Verba vel vertentes roci accjpientes ab auctore superposita, et a scribis demum textui illata esse ridentur, ita et in sequentibus vel genitalia roci verenda etc. P. CONTIN. RATISBOX. A. 883. 884. 111 de coinitatu pareutuma suoruni, vel se ipsos ante faciem gladii morituros. Hoc experimento Arbo concussus ami- ciciam iniit cum Zuentibaldo duce Maravorum gentis fir- mataque1' inter illos foedera filium suum1 obsidem fieri non tardavit. Nec minus ipsi praedicti pueri consulunt quosdam primores Baiowarici gentis collatisque propinquis ac undique copiis fortior manus in id tempus illis adstabi- tur; comitem a rege constitutum inhonorifice expellebant comitatumque illis in usum usurpaverunt. Hoc ergo factum est post obitum regis Hluduwici natorumque eius Carl- manni et Hluduwici, quorum successor frater iilorum mim-(8U). *i».4oo. mus *in regno extitit. Qui mox, prout antea tenuit, Arboni praedictum comitatum reddidit; sed tamen ex hac re con- texta, ut praediximus, detrimentum Pannoniam sentire IIII versiculis prose intertextis ad suavitatem legentis, quonam modo hoc fieret, pandemus: Omne dicit Iesus fieri non stabile regnum luc.i In se dividuum et nil dissociabile firmum; Hinc dolus, anxietas tibi, formosissima tellus, Hinc labor exoritur, quondam Pannonia felix. Igitur eodem anno, quo illi pueri praedictum comitem, id est Arbonem, a rege commendatorum exortem fieri ho- norum impetraverunt, Zwentibaldus dux Maravorum, ple- num doli et astutiae cerebrum, non inmemor utriusque, quanta ab antecessoribus istorum puerorum cum gente sua, usque dum ad illos terminum Baiowariorum praetenderunt, passus sit mala, insuper etiam amicitie ac iuramenti, quae cum Arbone iniit pepigitque, ad hoc vindicare proficiscitur et perfecit. Nam de septentrionali parte Histri fluminis apprehenso Werinhario de pueris Engilscalchi , qui tres habuit, mediocri, Vezzilloni quoque comiti, qui illorum pro- pinquus erat, dexteram manum cum lingwa et — monstrum simile — verenda vel genitalia, ut nec signaculo desistente absciderunt; homines vero illorum quosdam2 sine dextra levaque reversi sunt. Exercitus scilicet iussu ducis igne devastat omnia ; insuper ultra Danubium missis speculatori- busc, ubicumque proprietao vel substantia praedictorum fit puerorum, igni tradita sine mora est. a) pareutoram 3. b) firmaqne 3. c) spicnlatoribus 3. 1) Iaanricum; cf. a. 898. 2) Accusatirus 2>ro nominativo; ef, a. 886: ut . . . alias sedes concederentur et ut flexuras . . . nullo modo prospk-i poterint, a. 890: quem . . . appellatur, c. 891: ut . . . alveum amnis «iccum appareret. 112 ANXALIUM FULDENSIUM Hoc scandahiin antefacti puerilis consilii spatio unius (883).anni sentitur; hinc equidem non confidentibus a rege pueris aliquid boni propter delictum, quod in Arbone* commisere, recesserunt statueruntque fieri liomines Arnolfi, Carlmanni regis filii, qui tunc Pannoniam tenuit. Quo audito Zwentibaldus dux misit nuntios ad eum, ait illi: 'Inimicos meos sustentas; si eos non dimiseris, nec me tecum pacificatum habebis'. Alteram etiam occasionem adversus eum protulit: Tui homines in vitam meam nec minus in regnum meum dolose cum Vulgaris conciliaverunt', qui priore anno suum regnum vastavere, 'hoc volo mihi cum iuramento verum non esse contestari' ; quorum neu- trum umquam se facturum Arnolfus renuntiavit. Itaque dux non diu collectis ex omni parte Sclavorum copiis magno cum exercitu invadit Pannoniam, inmaniter ac cruenter more lupi mactat, igne et ferro maximam partem devastat, deterit et consumit, ita ut non inmerito istam ad miseriam hic versus conponi: Hic patrie planctus simul et miserabile funus. Quo acto dolore per antefactum puerile consilium spatio unius anni dux cum exercitu suo non lesus remeavit in sua. 884. Ceterum vero in*stanti anno, quo ista conputamus, *p.4o iterum dux coagulata multitudine hostiliter in Pannoniam hostilem exercitum infert, ut, si quid antea remaneret, nunc quasi ore lupi per totum devorasset. Tanta enim multitudine in isto itinere pollebat, ut in uno loco ab ortu usque ad vesperum lucis exercitus eius preterire cernitur. Cum tanta enim multitudine in regno Arnolfi per XII dies exspoliandob versabatur, demum, prout voluit, prospere re- versus est, postea quoque missa quadame exercitus sui parte supra Danubium. Quod audientes filii Willihelmi et Engilscalchi, qui maiores natu erant, Megingoz et Papo, quibusdam Pannoniorum secum assumptis contra illos in- caute venerunt; sed tamen pugnam certaminis iniere non utile, nam ad illos victoria concessit. Isti fuge presidium querentes Megingoz et Papo in flumine, qui dicitur Hrapa, vitam finivere ; frater vero Berhtoldi comitis l cum aliis quamplurimis a Sclavanis tentus est. Attendant, iudicentd atque contendant detractores veri ; et quibus huius suasori- bus rei vel consilii primordia placuerint, placeant etiam subsequentia mala. Vituperavere autem pacem, qua con- a) arbore 3. b) expolitando 3. c) quedam 3. d) indicant 3. 1) Comitis palatii, de quo cf. DttnunUr III, p. 183. 294. 486. CONTIN. RATISBON. A. 884. 885. 113 servata Pannonia conservata est, qua vero viciata per spa- tium tantum isto continuatim tertio anno dimidio l instanti Pannonia de Hraba flumine ad orientem tota deleta est. Servi et ancillae cum parvulis suis consumpti sunt, pri- moribus quibusdam tentis, quibusdam occisis et, quod tur- pior erat, truncatis manu, lingwa, genitalibus remissisa. Haec enim omnia procul dubio geruntur sive per miseri- cordiam sive per iram Dei ; sed iram Dei iustam vindictam fieri appellamus, quae indubitanter non, nisi iusta sit, um- quam evenire creditur. Imperator per Baiowariam ad Orientem proficiscitur veniensque prope flumen Tullinam 2 Monte Comiano 3 collo- quium habuit. Ibi inter alia veniens Zwentibaldus dux cum principibus suis, homo, sicut mos est, per manus im- peratoris efficitur, contestatus illi fidelitatem iuramento et, usque dum Karolus vixisset, numquam in regnum suum hostili exercitu esset venturus. Postea veniente Brazlavoni duce, qui in id tempus regnum inter Dravo et Savo flumine tenuit suique miliciae subditus adiungitur, rex per Caren- tam4 in Italia perrexit; prospere Papia natalem Christi celebravit. 885. DCCCLXXXV. Proxima die sanctae epiphaniae ha- iau. 7. bito generali conventu Wito dux Spolitanorum, qui antea fuga ab imperatore lapsus est, cum iuramento excusavit se non esse reum maiestatis, ad fidelitatem regiam suscep- tus est. Post obitum Karolomanni regis, qui tunc Galliam rexerat5, cesar regnum ipsum adgreditur receptisque pri- (Mai.). moribus et dispositis ibi rebus, prout voluit, remeavit in Franciam ad edictum placitum Wormacense obviam apo- stolico6. Sed dum ipse papa* iam medio itineris spatio foret, correptus celeri infirmitate expiravit. (c.Aug.). *) In margine codicis 3 m. saec. XII. add.: Marinus papa 0. a) remis.si sunt 3. 1) Ab anno igitur a. 882. 2) Tuln. 3) Kaumberg mons in fine septentrionali saltus Vindobonensis ; cf. supra a. 891, Mtlhlbacher, 'Regesten' I, p. 118 sq. 4) Carinthia vel hodie Cdrenten audit. P. Karolum per montem, qui dici- tur Semmering, Italiam petiisse Muhlbacher nuper demonstravit ; cf. 'Mit- theilungen des Instituts fur Oesterreich. Geschichtsforsch.' X, p. 479, n. 1. 5) Karlmannus a. 884. Dec. 12. mortuus erat; imperatorem etiam Apr. 16. Papiae moratum esse charta (Muhlbacher 1651,) testatur. Cf. DUmmler III, p. 234 sq. 6) Hadriano III.; cf. partem III. 8 114 ANNALIUM FULDENSIUM Gotafridus rex accusatus, ut in regnum Francorum (Mai.). cum Nordmannis consuleret, ab ipsis *etiam accusatoribus occisus est. Hugo filius Hlotharii incaute in regno impera- toris agens oculorum luce orbatus est. Pax in Oriente inter Arnolfo et Zwentibaldo, prae- sentibus scilicet Baiowariorum principibus, iusiurando con- stare firmatur. *886. DCCCLXXXVI. Natalem Domini imperator Eadas- bona celebravit. Inde invitatus ab apostolico Italiam petiit, Liutwardum episcopum Romam misit. Ibi multimodis rebus, prout conplacuit, dispositis inter alia summus praesul a rege interrogatus decrevit, ut episcopis, quorum parrochias x de incendiis gentilium vastate penitus apparent, alias sedes x Mart.20. eis non occupataea concederentur. Die sancto palmarum seditio urbe Papia inter satellites regis et civibus infeliciter orta. Nam ex una parte multis occisis ex alia civium urbis multi vulnerati propter affinitatem imperatoris, qui tunc Mart.27. ad curtem Olonnam2 pascha mansit, timore in fugam lapsi in via vitam finivere. Post pascha habito generali Papia conventu imperator per Burgundiam obviam Nordmannos in Galliam, qui tunc (Aug. 28). Parisios erant, usque pervenit3. Occiso ibi Heimrico mar- chensi Francorum, qui in id tempus Niustriam tenuit, rex parum prospere actis rebus revertitur in sua. Discordia inter Perangarium cognatum regis, qui Foro Iuliense fruitur, et Liutwardum episcopum4 oritur. Prop- terea Perangarius mittens Vercellinam urbem expoliareb ibique veniens multis rebus episcopi abreptis, prout voluit, reversus est. Tempore autumni plus solitum inundationes aquarum excreverunt inestimate. Nam in Oriente erumpentibus per litus fluctibus villae inopinate circumdate subito feruntur, ita ut cum inhabitantibus viris, feminis, infantulis usque a) occupatis corr. occupatae 3. b) expolitare 3. 1) Accusativus pro nominativo positus; cf. a. 884.* homines . . . quosdam . . . reversi sunt et infra. 2) Vicus ad occidentem Mediolani. P. Nunc Corte Olona; cf. Dummler III, p. 249. 3) Imperator per Burgundiam in Alamanniam reversus mense Iunio in diocesi Strassburgensi, lulio in urbe Mettensi, Augusto Attiniaci et Silviaci (Servais), Septembri Carisiaci moratus est; Octobri tandem Pari-sios pervenit, quo Heinricum praemisit. Cf. supra partem III. 4) Cuius nepos neptem Berengarii rapuerat. CONTIN. RATISBON. A. 885—887. 115 m abyssum deletae cernuntur. Inter Alpes vero talis rapa- citas aquarum et collisio lapidum fuit, ut flexuras x et vesti- gia viarum per divexa montis latera nullo modo prospici poterint. *p. 404. * 887. DCCCLXXXVII. Imperator Elisacia magna infirmi- tate adgravatur. Postea parum convalescens ad Alaman- (ivbr.). niam proficiscitur, vergens curtem Podomam2 pro dolore capitis incisionem accepit. Transacto die sancto paschae APr. i6. habitum est placitum Weibilinga; ibi inter alia Berngarius ad fidelitatem caesaris pervenit magnisque muneribus con- tumeliam, quam in Liutwardo priori anno commiserat, componendo absolvit. Mortuo itaque Buosone 3 parvulus erat ei filius de filia Hludowici Italici regis; obviam quem imperator ada Hre- num villa Chirihheim 4 veniens honorifice ad hominem sibi (Mau. quasi adoptivum filium eum iniunxit. Alamanni contra Liutwardum episcopum dolose conspiravere, qui tunc maxi-(iun.). mus consiliator regis palatii fuit, et eum a presentia im- peratoris omni honore privatum abire conpellunt. Mox vero caesar gravissima infirmitate detentus est. Ab iilo ergo die male inito consilio Franci et more solito Saxones et .Duringi quibusdam Baiowariorum primoribus et Alamannorum ammixtis cogitaverunt deficere a fidelitate imperatoris nec minus perficere. Igitur veniente Karolo (Nov.). imperatore Franconofurt isti invitaverunt Arnolfum filium Karlmanni regis ipsumque ad seniorem eligerunt, sine mora statuerunt ad regem extolli. Karolus nitens bellum contra Arnolfum regem instaurare, sed non proficit; concussis timore Alamannis, quibus maxime negotium sui regni ha- bebat commissum, omnes penitus ab eo defecerunt, ut etiam ministri ab eo defecti sub celeri festinatione ad Arnolfum regem se iunxerunt. Karolus, dum se undique a suis desertum sentiret, nescius, quid sui causae consilium possit fieri, tandem mu- nera ad regem direxit, exposcens sua gratia vel pauca loca *p.405. in Alamannia sibi ad *usum usque in finem vitae suae largiri; quod rex ita fieri concessit. Sed tamen ne hoc 1) Accus. pro noni. 2) Bodmen seu Bodman prope Comtantiam, a qua lacus Bodamicus nomen accepit. P. 3) Ian. 11; filius eius ex Enningarda Ludowicus a. 890. imperator factus est. 4) Kirchen infra Basileam. 8* 116 ANNALIUM FULDENSIUM diu aput se retinuit; nam paucos dies locis a rege sibi concessis religiose morabatur, post Christi nativitate die .ian.13. Idus Ian. ultimum diem feliciter clausit. Et mirum in modum, usque dum honorifice Augensi ecclesia sepelitur, celum apertum multis cernentibus visum est, ut aperte monstraretur, qui spretus terrenae dignitatis ab hominibus exuitur, Deo dignus caelestis patriae vernula mereretur feliciter haberi. 888. DCCCLXXXVIII. Rex Arnolfus urbe Radasbona re- ceptis primoribus Baiowariorum, orientales Francos, Saxones, Duringos, Alamannos, magna parte Sclavanorum, natalem Domini et pascham ibidem honorifice celebravit. Illo diu Mart. 7. morante multi reguli in Europa vel regno Karoli sui pa- truelis excrevere. Nam Perngarius filius Ebarhardi in Ita- lia se regem facit; Ruodolfus vero filius Chuonradi supe- riorem Burgundiam apud se statuit regaliter retenere ; inde itaque Hludowicus filius Buosoni8, et Wito1 filius Lantberti Galliam Belgicam necnon Provinciam prout reges habere proposuerunt ; Odo filius Rodberti usque ad Ligerim fluvium vel Aquitanicam provinciam sibi in usum usurpavit; dein- ceps Ramnolfus2 se regem haberi statuit. His auditis rex Franciam peciit habitoque ad Fran- conofurt generali conventu disposuit adventare Wormaciam. (iun.). Quod vero Odo comperiens salubri utens consilio contestans se malle suum regnum gratia cum regis pacifice habere quam ulla iactantia contra eius fidelitatem superbire; ve- niensque humiliter ad regem3 et grataDter ibi recipitur. Rebus ab utraque parte, prout placuit, prospere dispositis unusquisque reversus est in sua. Rex contra Rodulfum Elisaciam progreditur; inde ad (Oct.). eum *misso Alamannico exercitu ipse per Franciam Baio- *p. i06. wariam reversus est. Rodolfus enim inito consilio cum primoribus Alamannorum sponte sua ad regem urbem Ra- dasbonam4 usque pervenit multaque inter illos convenienter adunata ipse a rege cum pace permissus, sicuti venit, ad sua remeavit. a) ita 3; cf. infra a. 890. 1) Wido II. dux Spoleti, filius Widonis I. et frater Lantberti I.; qui ex gente nobilissima Austrasiorum ortus tum regnum Galliae capessivit, sed, cum de Odonis electione audivisset, in Italiam rediit. Cf. Dummler III, p. 217, n. 2 et p. 313 sqq. 2) Dux Aquitaniae. 3) Iulio aut Augusto; DUmmler III, p. 321. 4) Vbi chartae Oct. 9. et Xov. 8. datae sunt (MUhU bacher 1755 et 1757>. CONTIN. RATISBON. A. 887—889. 117 Italiam equidem cum exercitu aggredi regi conplacuit, (Nov.j. sed Perangarius, qui parumper antea cum Witone dimi- cans J cruenter tyranno, hoc praecavens, ne Italicum regnum cum tam valida manu ingressuma perperam pateretur, missis ante se principibus suis, ipse vero oppido Tarentino2 regi se praesentavit. Ob id ergo et a rege est clementer sus- ceptus, nilque ei antequisiti regni abstrahitur; excipiuntur curtes Navum et Sagum3. Exercitui itaque non mora licitum erat domum redeundi. Rex autem paucis secum assumptis Forum Iuliense penetrans curtem Corontanam4 natale Domini celebravit. Tanta namque in isto itinere Dec. 26. consternatio equinorum cadaverum fit, ut vix umquam talis fieri memoria mortalibus traditum sit. 889. DCCCLXXXVIIII. Liutbertus Magontinae urbis nobilis archiepiscopus ab hac vita migravit. Cuius vivendi (Febr. n). ordo quali probitate maneret, per omnia longum est expli- care. Tamen licet pauca, in quibusdam versiculis 5 breviter expediatur : Largus erat multum, paciens humilisque, benignus, Omnibus exemplum in bonitate manens; Hister qua fluitat currit Hrenusque bicornis6, Litterulis doctis doctior ille fuit. Grave igitur tempus hoc anno incanduit. Nam Italica febris tussiendo perplurimos vexabat, inundationes aquarum plus solito excrevere, civilia bella circumquaque regiones conquassantur, pestilentia sparsim ac fames inopinata ultra modum incubuit. Grrandine vero contritis frugibus mortales a) igressum 8. 1) Pugna prope Brixiam circa tnensem Octobrem commissa; cf. Diimmler III, p. 324 sq. 2) /. e. Tridentino; nam Arnulfus tum in Baioaria morabatur. P. 3) Locus explicatu difficilis, cui nec editores nec lexico- graphi lucem affuderunt. Navum nonnunquam pro stragulo diebus festivis equo imposito usurpatur, Berengario igitur regnum ea conditione relictum esse existimem, ut Arnulfi se vassallum profiteretur. Vassallus enim fundos (curtes) a domino accipit eique se festivitatibus et placitis (navo) aeque ac militiae (sago) paratum exhibere debet. Eandem conditionem Odonem Galliae regem subiisse supra vidimus et anno 895. videbimus. P. Ego eis assen- tiendum esse existimo, qui Navum et Sagum nomina locorum fuisse censent; cf. DUmmler III, p. 325. 4) Duo Arnulfi diplomata extant data in Carentano die 26. Decembris huius anni (Miihlbacher 1759. 176Q>. V. Cl. Fr. Xav. Richtero in litteris ad me datis referente hodieque haud longe a Klagenfurto viculus Karnburg extat, proxime campum Zol- sive Saalfeld (Mariasaal). P. Cf. Dummler III, p. 329. 5) Quos edidit etiam Jafff (Biblioth. rer. Germ. III, p. 717;. 6) Cf. Aen. VIII, 727. 118 ANNALIUM FULDENSIUM inopiam frugum cum miseria patiuntur. Sed inter alia execrabile prodigium in regione Thuringorum3, visum est. Namque e celo aqua, non ut solet pluvia stillatim descen- dere, sed coacervatim quasi fluens torrens irruit, per tres villas uno momenti ictu evulsis aedificiis, ter centum cada- vera mortuorum inpulsione aquarum campo deiecta collige- bantur. Ma>. Exeunte mense Madio rex apud villam, quae dicitur Forahheim, generale conventum habuit; ibique disputans de statu regni sui consultum est, ut eodem tenore primores Francorum prout Baioarii iuramento confirmarent, ne se detraherent a principatu vel dominatu filiorum eius, Zwenti- bulchi quidem et Eatoldi, qui ei de concubinis erant nati. (iun.). Quod quidam Francorum ad tempus rennuentes, tandem regie satisfacientes voluntati dextram dare non recusabant, eo tamen modo, ut si de legali sua uxore heres ei non produceretur. Advenientibus etiam ibidem undique natio- num legatis, Nordmannorum scilicet ab aquilone, Sclava- norum, pacifica optantes; quos rex audivit et sine mora absolvit. Inde itaque edictum est in exercitum ire ad (iui.). Obodritos ; sed antea placitum curte regia Franconofurt * haberi cum Francis regi conplacuit. *Perventum igitur est, *p. (Sept.). sicuti antea dispositum erat, ad Obodritos cum maximo exercitu. Sed tamen ibi parumper rebus prospere gestis rex data exercitui licentia ad Franconofurt celeri festina- tione reversus est; inde per Alamanniam paulatim trans- grediens Baiowariam urbe Reginob2 honorifice natale Dec 25. Domini celebravit. 890. Mart. DCCCXC. Mediante vero quadragesima rex Panno- niam proficiscens generale conventum cum Zwentibaldo duce loco, quem3 vulgo appellatur Omuntesperch 4, habuit. Ibi inter alia pref atus dux ab apostolico *■ 5 rogatus regem enixe interpellabat, ut urbe Roma domum sancti Petri visi- taret et Italicum regnum a malis christianis et inminenti- *) Manu saec. XII. in cod. 3 additum est: Formoso. a) thuringiorum 3; cf. p. 109. 115. 116. 122. b) regione 3. 1) lbi diplomata Iul. 1. 6. 9. data sunt (Muhlb. 1771— 1774); cf. Dummler III t p. 335. 2) Regensburg. 3) Accus. pro nom. ; cf. a. 884. 4) Locus ignotus est; cf. Dilmmler III, p 338. 5) Stephano VI. CONTIN. RATISBON. A. 889—891. 119 bus paganis ereptum ad suum opus restringendo dignaretur tenere. Sed rex multimodis causis in suo regno excrescenti- bus praepeditus quamvis non libens postulata denegavit. Post pascha mense Madio villa, quae dicitur Forahheim, m*l cum suis conloquium habuit. Ibi ad eum filia Hludwici Italici regis1 vidua Bosoni tyranni magnis cum muneribus veniens honorifice suscepta ac ad propria remissa est2. Rex ibi rebus dispositis, prout placuit, causa orationis in Alamannia Augeam Constantiamque pervenit; inde regre- diens urbe Radasbonaa natale Christi celebravit. Dec.25. Salomon Constantiae episcopus, vir vitae probabilis, (889. Dec.23). obiit 3 ; cui equivocus eius, Salomon iunior, tercius siquidem tunc eiusdem nominis vocabulo in sedem episcopus suc- cessit. 891. DCCCXCI. Eex legatos suos pro renovanda pace ad Maravos transmisit. Embricho Regino urbe episcopus, Vir paciens, humilis, sobrius fidusque manebat, gravis etate feliciter diem ultimum clausit4. Ipsa veroam.it). civitas divina ultione mirum in modum subito incensa cum omnibus machinamentis, etiam ecclesiis IIII. Id. Aug. con-Aug.10. cremata est, exceptis domus sancti Emmerammi martiris et ecclesia sancti Cassiani media urbe constituta ab igne di- vinitus defense sunt. Nordmanni igitur fines occidentalium Francorum in- vadentes, quod ad defendendumb exercitus a Francia diri- gitur; ibi Sundaroldus Magonciacensis archiepiscopus in- caute illis occurrens 5 interf ectus est, in cuius locum Haddo (iun. 25). abbas Augensis cenobii, homo subtilis ingenii, antistes constituitur. Arnolfus ergo rex ob hoc ulciscendum inc Nordmannos cum Francis Alamannico exercitu inutile se- cum assumpto iter arripuit. Sed Alamanni quasi egrotantes a rege domum relapsi sunt; ipse cum Francis ad occiden- (SePg. tem prospere profectus est. Nordmanni devastata ex maxima parte Hlotharici regni regione prope fluvio Dyla loco, qui dicitur Lovonnium0, sepibus more eorum municione cepta a) radasPona corr. radasbona 3. b) defendum 3. c) ita 3. 1) Ermingarda. 2) Hoc anno priore, quo item mense Maio conventus habitus est, factum esse DUmmler III, p. 332 Muratorium secutus existimat. 3) A. 889. Dec. 23; Dummler III, p. 344. 4) Iul. 14; Dilmmler III, p. 482. 5) Ad torrentem Guliam (Geule) Iun. 25; cf. Regin. 891, DUmmler III, p. 348. 6) Loewen. 120 ANNALIUM FULDENSIUM (Nov.). securi consederunt. Ex inproviso enim rex et exercitus pervenere ad eundem locum. Transito igitur celeriter eodem fluvio nec mora meditatum est proelium applicari. Cunctanti namque regi, ne tam valida manus periclitaretur, quia interiacente palude ex parte una, ex altera circum- fluente ripa non donatur facultas equitibus aggredi, oculis, cogitatione, consilio huc illuc pervagabatur, quid consilii opus sit, quia Francis pedetemptim certare inusitatum est, anxie meditans, tandem heros primores Francorum advocans sic- alloquitur patienter: 'Viri, Deum recolentes et semper sub Dei gratia patriam tuendo fuistis invincibiles ; inspirate animis, si ab inimicis quandoquidem more paganissimo* furentibus pium sanguinem parentum *vestrorum effusum*i>. vindicari recolitis et sacra sub honore sanctorum creatoris vestri templa eversa iam in patria vestra cernitis, ministros eciam Dei summo gradu consistentes prostratos videtis. Nunc, milites, agite, ipsos sceleris factores ante oculos habentes, me primum equo descendentem , signa manu praeferentem sequimini; non nostram, sed eius, qui omnia potest, contumeliam vindicantes inimicos nostros in Dei nomine aggredimur ! ' His incitati dictis, omnibus, senis et iuvenibus, par voluntas et audatia pedestre bellum aggre- dere datur; prius regem flagitantes, ut equitando eos pro- curaret, ne quid eis pugnantibus a tergo insidiis inimico- rum timendum sit. Clamor a christianis in celum attolli- tur, nec minus pagani more suo clamantesb, signa horribilia per castra movebanturc. Evaginatis gladiis ex utraque parte, ut lapis ferro, in invicem ad invicem occursum est. Erat autem ibi gens fortissima inter Nordmannos Danorum, quae numquam antea in aliqua munitione vel capta vel superata auditur. Dure certatum est; sed non in diu1 subveniente gratia Dei victoria ad christianos concessit. Nordmanni fuge praesidium querentes, flumen, quod antea eis a tergo pro muro habebatur, pro morte occurrebat. Nam instantibus ex altera parte cede christianis coacti sunt in flumen praecipitari , coacervatim se per manus et colla cruribusque complectentes in profundum per centena vel milia numero mergebantur, ita ut cadaveribus interceptum alveum2 amnis siccum appareret. In eo proelio cesi sunt duo reges eorum, Sigifridus scilicet et Gotafridus; regia a) paganismo 3. b) suo succlamantes 8. c) movebuntur 3. 1) I. e. mox. P. 2) Aceusativus pro nominativo; cf. a. 884. CONTIN. RATISBON. A. 891. 892. 121 signa XVI ablata et in Baioaria in testimonium transmissa sunt. Eodem in loco die . . . Kal.a . . .x letanias rex celebrare praecipit; ipse cum omni exercitu laudes Deo canendo processit, qui talem victoriam suis tribuit, ut uno hoinineb tantum occiso de parte christianorum compertum est, tanta milia hominum ex altera parte perierunt. 892. DCCCXCII. Eex de Francia cum victoria in Ala- mannia, curte regia Ulma, honorifice natalem Domini cele- bravit. Inde Orientem proficiscitur, sperans sibi Zwenti- baldum ducem obvium habere; sed ille more solito ad regem venire rennuit, fidem et omnia ante promissa men- titus est. Inde rex irato animo in Hengistf eldon - cumcuart.). Brazlavone duce 3 colloquium habuit, ibi inter alia quaerens tempus et locum, quomodo possit terram Maravorum in- trare; consultum est enim, ut tribus exercitibus armatis regnum illud invaderet. Eex4 equidem assumptis secum Francis, Baioariis, Alamannis mense Iulio Maraviam0 venitjiui. ibi per IIII epdomadas cum tanta multitudine, Ungaris eciam ibidem ad se cum expeditione venientibus, omnem illam regionem incendio devastandam versabatur. Missos etiam suos inde ad Bulgarosd et regem eorum Laodomir ad renovandam pristinam pacem cum muneribus mense Septembrio transmisit et, ne coemptio salis indesept. Maravanis daretur, exposcit. Missi autem propter insidias Zwentibaldi ducis terrestre iter non valentes habere de regno Brazlavonis per fluvium Odagra 5 usque ad Grulpam 6, a) ante et posl kt spatium compluribus litteris racuum relictum 3. b) homini 3. c) mara- uam 3. d) bulgarios 3. 1) Kal. Octobribus rex Iraiecti (ad Mosam) morabatur. P. (Miihlbacher 1814,); item Oct. 9. iuxta Mosam fluvium (Miihlb. 1815,), ubi regetn ante pugnam castra statuisse Regino tradit. Ex reliqua parte anni unum diploma exstat Oct. 30. loco ignoto datum (Milhlb. 181 6). Mense Novembrio Nord- mannos ab ora ad hiemandum Lovoniam petiisse Ann. Vedast. referunt; quibus iniuste, ut videtur, diffisus Diimmler (III, p. 349^, qui etiam ante vocabulum Kal. lacunam esse ignorabat, pugnam in Kalendis Novembr. posuit. Ego eam paulo post Idus eiusdem mensis faetam esse crediderim. 2) Hoc non urbis aut vici, sed campi cuiusdam prope saltum Hengstberg in media provincia Steiermark siti (fortasse 'das Grazer Feld' in aquilo- nali parte montis) nomen fuisse A. Chroust, 'Neues Archiv' XV, p. 590 sq. comprobavit. 3) De quo cf. supra a. 884. 4) Quem Febr. 15. Ottingae, Apr. 3. Iuvavi, Apr. 25. Ratisbonae, Mai. 10. Forchheimii, ubi conventus habitus videtur esse, Iun. 30. iterum Ottingae. versatum esse chartis (Miihlb. 1818—1822; ostenditur; cf. Dummler III, p. 353 sq. 5) Odra. 6) Knipa. 122 ANNALIUM FULDENSIUM dein per fluenta Savia fluminis navigio in Bulgaria perducti. Ibi a rege honorifice suscepti eadem via, qua venerant, ;93. Ma.\ cum muneribus mense Maio reversi sunt. Poppo dux Thuringorum1 honoribus privatus est. 893. DCCCXCIII. Ante quadragesiinam rex per totam occidentalium Francorum provintiam monasteria, episcopa- tus causa orationis obibat. Engilscalchus 2 iuvenili audatia vir, qui post rapta de concubina regis filia ad tempus se Maravos exul contulit, post hec ad *gratiam regis non longum veniens marchensis in Oriente efectus est. Ibi audaciterb contra primores Baioarie in rebus sibi summissis agens iuditio eorum, Eadaspona urbe incaute palatium regis prolapsus nec regi presentatus, obcecatus est. Hinc etiam et Willihelmus filius patruelis eius 3 missos suos ad Zwenti- baldum ducem dirigens0 reus maiestatis habebatur, capite detruncatus est. Frater quoque eius 4 cum Maravanis exul delatiscens insidioso consilio ducis cum aliis quam plurimis interfectus est. (iui.). Arrepto itaque rex itinere5 iterum regnum Zwenti- baldi ducis ingreditur cum exercitu, maxima parte illius regionis expoliata propter insidias positas magna cum difi- cultate itineris in Baioaria ad reginam 6 curtem Otingam 7 reversus est. De qua ei non multum post filius nascebatur, quem Haddo Magonciacensis d archiepiscopus et Adalpero Augustae Vindelicaee episcopus sacro fonte baptismatis chrismantes nomine avi sui Hludawicum appellaverunt. Missi autem Formosi apostolici cum epistolis et primoribus Italici regni ad regem in Baioaria advenerunt, enixe de- precantes, ut Italicum regnum et res sancti Petri ad suas manus a malis christianis eruendum adventaret; quod tunc maxime a Widone tyranno affectatum est. Quos rex apud (Sept.). urbem Regino 8 honorifice recipiens et cum muneribus postu- lata annuens abire permisit. a) saue 3. b) audatiter 3. c) diriens 3. d) moconcianensis 3. e) videlicet S; eorr. Freher. 1) Quo auctore Arn Wirzburgensis episcopus eodem anno expeditionem contra Bohemos susceperat, in qua occisus est. 2) Filius Engilscalchi marchionis saepius commemorati ; cf. Dummler III, p. 362. 3) Willihelmi fratris Engilscalchi maioris. 4) Ruodpertus in Ann. Alamann. dicitur; Dummler III, p. 361, n. 1. 5) Iun. 23. Ratisbonae trium chartarum ultima data est (Milhlb. 1838,); post quam nulla exstat ante Aug. 21. data. 6) Otam. 7) Ouing. 8) Ubi Sept. 2. diploma datum est (MUhlb. 1840>. CONTIN. RATISBON. A. 892—894. 123 Hiemps aspera et plus solitum prolixa extenditur, ita nt mense Mart. nix in quibusdam locis per V dies mensura in profundo unuma pedem habere visereturb-*. 894. DCCCXCIIII. Sonitus tonitrui magni increpuit V. Kal. Febr. Ipse mox in itinere positus natalem Domini curte regia Eibilinga01 mansit; inde cum Alamannico exercitu Italiam intravit. Pergamum civitatem 2 primum cum comite (ian.). Widonis Ambrosio sibi rebellem sentit. Ob hoc rex mente commotus iussit castra exercitus ipse adequitans in ambitus supra montem usque ad murum civitatis promoveri. Con- serti sunt enim ita vesperascente iam die pugnantes, ut cetera pars noctis par obsidentibus et obsessis vigilandum erat. Aurora insurgente rex missarum solemnitate com- pleta urbem ad expugnandum exercitum per circuitum distribuitd; ipse super verticem montis ad auxiliandum aggredientibus murum cum signis constabat. Mirabilis vigor animi utrisque datur et expugnandis et expugnatori- bus; utriquee in acie ut murus inter eos constanter appli- cati sunt. In primo enim impetu pugnae talis sonitus ferientium per scuta lapidum datur sentiri, ut hominibus castra regis servantibus, quae ultra unum miliarium posita f erant, tonitruum simulabatur audire; maximis cum labo- ribus palatinis militibus3 coram rege certantibus tandem ad murum usque perventum est. Scuta super se in modum tecti conducta sustollunt, murum antiquitus fundatum per- fodere temptant, ut desuper miseri urbani lapidibus dolia plena incassum submittentes, lanceis periactatis ad ultimum propugnacula murorum conantes super eos proicere; omni nisu impulsu pectorum instantes Dei nutu murum usque ad fundamentum prolabi fecerunt. Fit a populo clarnor f orinsecus, perturbatio cum fuga intrinsecus ; ex omni parte *) Hic scriba Altahensis (man. prim.) in margine codicis 3 adiecit: Inde per Baiowariam maxima penuria vini facta, oves et apes perditae. a) uno 3. b) visetur 3. c) regi a eibilinga corr. m. saec. XII. regia weibil. 3. d) post hoc vocabulum in codice 3 quattuor folia exciderunt noni quaternionis interiora; ea, quae ibi desunt, e codicibus Sc.e suppleta sunt. e) uterque 3e. f) positg 3e. 1) Aibling. 2) Bergamo; cf. DUmmler III, p. 374 sq. 3) /. e. satelliti- bus regis; de quibus cf. Waitz, 'Verfg.' III, p. 546 sq., IV, p. 610. 124 ANNALIUM FULDENSIUM exercitus urbem invadendo ut turbo dispoliat. Ambrosius comes, auctor contentionis contra regem, quandama turrim fugaeb praesidium quaerens ascendit, sed non utile. Nam prae furore iudicio exercitus captus et1 mox patibulo sus- pensus est; uxor vero eius et filii cum magnoc tbesauro regi praesentati sunt. Episcopus etiam eiusdem civitatis nomine Adalbertus ibi comprehensus est et Haddoni* epi- scopo servanduse conceditur. Hinc tantus terror totam Italiam invasit, ut maximae urbes, Mediolanium scilicet et Papia, sponte ad regem venientes se subdideruntf. Primores itaque marcbenses, qui fuerunt Italici regni, Adalbertusg videlicet2 fraterque eius Bonifacius, Hildi- brandus quoque et Gerhardush, regi se praesentavere. Sed praesumptuose se inbeneficari ultra modum iactantes omnes capti sunt et in manus *principum dimissi ad custodiendum. *p. Sed non diu rex hoc sustinuit; nam misericordia motus permisit eis absolutionem , iuramento ei fidelitatem pro- mittere eis disposuit. Quorum duo, Adalbertuss et Boni- facius, fidem mentientes fuga a rege defecerunt. Rex propter nimiam longitudinem itineris languescente Mart. 3i. exercitu usque Placentiam veniens reversus est pascha prope castello Eboregia3. Quod tunc et firmissimas clausas* ob- seratas desuper posito lapideo castello comes Widonis nomine Ansger4 cum satellitibus Rodulfi regis de Burgun- dia ad hoc transmissis, ne via ibi redeunti regi daretur, obsessum defendebat. Rex namque per occupatam viam sine periculo suorum non posse expugnari sentiens, per viatores cum duro labore exercitus Alpes ascendens, propter magnitudinem exercitus per praeruptak saxi devians; cum magno periculo suorum mirum in modum cum1 equis per praecipitium rupis quasi per murum a summo deorsum transilientes passim per scopulosm, datis quibusdam gradi- bus quasi locus respirandi, in Augustam B vallem 5 tercio demum die prolapsi convenerunt. Rex ante se directo exercitu Eodulfum regem fugere compulit; ipse per supe- riorem Burgundiam in Alamannia curtem Chirihheim0, regina sibi occurrente, se recepit. a) quendam 3e. b) fuga 3c. e. c) maximo 3«. d) hatdoni 3e. e) sevandus 8e. f) subdidissent 3c. g) adelbertus 3e. h) gehardus 3e. i) clausa 3c; clusas Se. k) prerumpta 3e. 1) deest 3c. m) scopula 3e. n) angustam 3c. e. o) chiricheim 3e. 1) Iussu regis; Dttmmler III, p. 375. 2) Marchio Tusciae. 3) Ivrea. 4) De quo cf. Diimmler III, p. 379, n. 2. 5) Val oVAosta, cuius introi- tum Eporedia regi praeoluserat. P. CONTIN. RATISBON. A. 894. 895. 125 Wormaciaa habitum est generale conventum ! ; ibi(iuu.). inter alia Karolus puer indole iuventutis, Hludowicib Karoli de occidentali Francia regis filii filius, nepos regis, ad eum veniens, quem rex cum dilectione suscepit et ab- solvit. Alamanni cum manu valida super Bodulfum regem cum Zwentibaldoc filio regis de concubina transmittuntur. Ille se defendens obiectione Alpium, Alamanni devastata magna illius regionis parte revertuntur in sua. Wido Italici regni tjrannus morbo correptus obiit, cuius filiusd Lantbertus eodem modo regnum invadendo affectatus est. Zwentibaldus c , dux Maravorum et vagina totiusc per- fidiae, cum omnes regiones sibi affines dolo et astucia per- turbando humanum sanguinem siciens circumiret, ultimum hortando suos, ne pacis amatores, sed pocius inimici do- mesticis2 persisterent, diem ultimum clausit infeliciter. Avari, qui dicuntur Ungari, in his temporibus ultra Danubiumf peragrantes multa miserabilia perpetravere. Nam homines et vetulas matronas penitus occidendo, iuvenculas tantum ut iumenta pro libidine exercenda se- cum trahentes totam Pannoniam usque ad internetionemg deleverunt. Pax tempore autumni inter Baioarios et Maravos compacta est. Missus Leonis imperatoris Grecorumh ad regem urbe Radasbona ' ■ 3 Anastasius cum muneribus venit ; quem rex audivit et eodem die absolvit. 895. DCCCXC V. Fames valida per universam Baioariorum provinciam excrevit, ita ut per plurima loca inedia morte consumerentur. Engildiok marchensis Baioariorum4 honoribus privatus est; in cuius locum Liutpoldus1 nepos regis subrogatus est. Hildigardism filia Hludowicib Francorum regis contra fidelitatem regis agere accusata, inde publicis honoribus a) Vormacia 3c. e. b) ludowici 3e. c) zuentib. 3c. d) fllia 3c. e) tocius 3c. f) danuuium 3e. g) internicionem 3c. h) graec. 3c; grec. imp. 3e. i) radisbona 3c. k) engildieo 3c. 1) liutboldus 3c. m) Hiltigardis 3e. 1) Ubi diplomata Iun. 5. 6. 13. data stmt (MUhlb. 1847—1849;. 2) i. e. vkinis. 3) Ubi chartis testibus (Milhlb. 1851—1853; Aug. 26. et 895. Ian. 1. moratus est, 4) De quo cf. Dummler III, p. 393, n. 2. 126 ANNALIUM FULDENSIUM deposita in Baioaria quadam insula palude Chiemicse1 nominata inclusa est. (Mai.). Convenientibus itaque2 de toto Hlotharicoa regno, Saxonia, Baioaria et Alamannia in Francia XX et VI b episcopis, curte Triburia magnus synodus habebatur, prae- sidentibus scilicet metropolitanis, Haddone0 Magontinaed urbis archiepiscopo, Herimannoe Coloniae Agrippinaef urbis archiepiscopo , Eatbodo Treverensi archiepiscopo ; multa quidem pro utilitate christianae religionis tractantes ea- demque statutag memoria retinendum successoribus suis propriis capitulis scripta commendaverunt. (Mai.). Eegale equidem placitum Wormaciah habitum est3. Ibi Odo rex Galliae ad fidelitatem regis cum muneribus veniens ab eo honorifice susceptus et post paucos dies in sua, prout venerat, placabili licentia1 reversus est. Zwenti- baldusk ergo filius regis infulam regni a patre suscipiens in Burgundia et omni Hlotharico1 regno receptis eiusdem regni primoribus rex creatus est. *Per idem tempus magni terrae motus in plurimis m *p. ] locis occidentalium Francorum visi sunt. (iun). Legatos4 Obodritorum curte regia Salz munera secum deferentes, ad regem pacifica optantes pervenerunt; quos rex, ut audivit, sine mora postulata annuens et abire per- misit. Avari terminos Bulgarorum invadentes ab ipsis prae- venti sunt, et magna pars eorum exercitus interf ecta est 5. iui. Mediante mense Iulio habitum est urbe Eadasbona11 generale conventum; ibi de Sclavania omnes duces Boema- norum0, quos Zwentibaldus k dux a consortiop et potestate Baioaricaeq gentis per vim dudum divellendo detraxerat, quorum primores erant Spitignewo, Witizlar, ad regem venientes et honorifice ab eo recepti8 per manus, prout mos est, regiae* potestati reconciliatos se subdiderunt. Iterum rex a Formoso apostolico per epistolas et missos enixe Eomam venire invitatus est. Eex vero, cum a) hluth. 3e; luth. 3e. b) viginti et septcm 3c. c) addone 3r ; hatdone 3e. d) moguutine 3e. e) hermanno 3e. f) agriping 3e. g) statura 3e. h) vormacia 3e. i) licencia 3«. k) zuentib. 3e. 1) hluth. 3e ; loth. 3e. m) in pl. in 1. 3e. n) radisbona 3e ; radaspona 3«. 0) boemaniomm 3c. e. p) consorcio 3e. q) baioarie 3e. r) spiti gneuuo ui utizla 3e. s) receptis 3c. e. t) hoe verbo lacuna flnitur in codiee 3. 1) Monasterio FrauenwSrt in lacu Chiemsee. 2) Mense Maio; cf. Dummler III, p. 395—406. 3) Item mense Maio; Dummler III, p. 406—409. 4) Accus. pro nomin. ; cf. a. 884. 5) His verbis eadem pugna dici videtur, de qua infra ad a. 896. uberius narratur. COXTIN. RATISBON. A. 895. 896. 127 eonsilio episcoporuin suoruni peticionibus suis satisfacere * decreverit, mense Octobrio de Francia et Alamannia inoet Italia promovit exercitum. Venientes * quippe ultra Padum (Deo. ibi diviso exercitu Alamannos per Bolonniam ad Florenti- nam urbem ire permisit; ipse cum Francis per superiores partes Alpium2 curtem, quae dicitur Turris3, sic usque civitatem Lunam4 progreditur. Ibi natale Domini cele- ixh. 25. bravit. DCCCXCVI. Igitur propter nimiam tempestatem aeris et immoderatam effusionem imbrium et ultra modum inundationibus aquarum omnis exercitus per divexa mon- cium cacumina impediti sunt, passim errando laboriose pervagatusa. Unde etiam maxima pestilencia equorum et plus solitum propter difficultatem itineris aggravando ex- crevit, ita vero, ut totus pene exercitus supellectile suum inconsueto more per sellatos more equitum boves trabebant. Ad hec interim malus rumor regem necnon exercitum commovit, Perngarium scilicet nepotem eius a fidelitate sua defecisse et in Italiam iam pro boc reversum fuisse, Adalpertum, videlicet marchensem Tusciae, mutuis collo- quiis Perngarii b-5, ne aliquo modo ad regis fidelitatem intenderet. His et talibus auditis rex gravi molestia totusque exercitus maxima anxietate et penuria preoccupatus tan- dem urbem Romam advenerunt. Super hec omnia novum (itbr). genus anxietatis exercitui occurrit. Nam adventantibus illis Ageldrudis vidua Widonis portas in circuitu murorum omnes serrando preoccupavit, ut omnibus pariter ad domum sancti Petri introitus denegaretur. Quod rex moleste acci- piens in commune consilium cum omni exercitu ad eccle- siam beati Pancracii 6 convenit. Post solemnitate missarum celebrata rex exercitum unanimiter interrogavit, quid facto opus sit. Conveniunt omnes, cum lacrimis fidem promit- tentes, confessionem coram sacerdotibus puplice agentes; indicto unius diei ieiunio bello urbem expugnare in com- mune acclamatum est. ») .puagauatus 3. b) deeat in codicibus, a nobis auppletum. 1) Per Papiam et Placentiam. 2) Apennini montis. 3) Torre prope Berceio. 4) Luni prope Carraram ; cf. Diimmler III, p. 416. 5) Eius- modi verbum supplendum esse iam Rehdantz in versione thiudisca cognovit. 6) Ante portam S. Pancratii trans Tiberim sita est. P. 128 ANNALIUM FULDENSIUM (Febr.). Cunctantibus ergo cunctis redire in castra, rex murum prospiciendo circumibat; Dei nutua subito inter obsessis et obsidentibus insperate contentio exoritur, concursus ex omni parte plebis, omnes vociferantes urbem bello ex- pugnare, omnibus in pugna par voluntas. Nec mora, ad- venerunt murum, lapidibus defensores murorum depellunt, multitudo virorum portis se constipat; alii securibus et spadis portam et vectes ferratos incidunt, alii murum per- fodiunt, alii per scalam muros ascendunt. Sicque Dei pro- videntia firmissima et nobilissima urbs, nullo ex parte regis de tanto exercitu succumbente, iam vesperascente die nobiliter cum triumpho expugnata est, apostolico et urbe de inimicis liberato. Omnis namque senatus Eomanorum necnon Grecorum scola cum vexillis et crucibus ad pontem Malvium1 ve- nientes regem honorifice cum ymnis et laudibus suscipien- tes ad urbem perduxerunt 2. * Iam apostolicus paterno amore v diligendo regem ante paradisum loco, qui dicitur Gradibus sancti Petri, suscipiens et honeste ad basilicam beatorum principum apostolorum laetificando introduxit et secundum morem antecessorum suorum imperialem consecrationem coronam capiti sibi inponens cesarem augustum appellavit. Dispositis ibi multimodis rebus omnis Romanorum populus ad sanctum Paulum cum iuramento imperatori fidem pro- mittentes. Iuramentum vero illud, ne quem lateat, hic inserere proposuimus: 'Iuro per hec omnia Dei mysteria, quod salvo honore et lege mea atque fidelitate domni For- mosi papae fidelis sum et ero omnibus diebus vitae meae Arnolfo imperatori et numquam me ad illius infidelitatem cum aliquo homine sociabo; et Lantperto filio Agildrudae vel ipsi matri suae ad secularem honorem numquam adiu- torium prebebo et hanc civitatem Eomam ipsi Lantperto vel matri eius Agildrudae vel eorum hominibus per aliquod ingenium aut argumentum non tradam'. Post haec autem Constantinus et Stephanus, qui maiores inter senatum erant, rei maiestatisb esse accusati sunt, quia cum Agildrudec prius urbem capiendam conspi- ravere; quos rex sine mora comprehendi et secum in Baioaria transferri precepit. Urbem vero ad suas manus custodiendam Faroldo cuidam vassallo concessit; ipse XV. a) nuto 3. b) magestati 3. c) agildrudg 3. 1) Ponte Molle. 2) Altero post expugnationem die, fortasse Febr. 22; cf. Muhlbacher I, p. 698, DUmmler III, p. 420. > CONTIN. RATISBON. A. 896. 129 tandem die, postquam venerat, ab urbe digressus est, com-(Mart.). perta denique Agildruda in civitate Spoletana morare; quam ad expugnandum mox iter arripuit. Sed antequam ad locuin destinatum pervenisset, gravi infirmitate capitis detentus inperfectum reliquit et cum omni festinatione, parvulo filio suo nomine Ratolt, qui ei de concubina erat, ad fidem Italice gentis Mediolanium dimisso, per vallem Tridentinam mense Madio in Baioariam reversus est. Sed Mai. non multo post etiam filius eius, quem in Italia dereliquit, per lacum Cumensemal ad eum reversus est. Post mortem etenim Waltfredi Foroiulii marchensis, qui multum fideliter ad imperatorem Veronam contendendo retinuit, ilico Pern- garius regnum Italicum invasit et usque ad flumen Adduam quasi hereditario iure contra Lantbertum in participatio- nem recepit. Maginfredus comes Mediolanensis a Lant- perto filio Widonis capitali sententia interfectus est; filius eius atque gener oculorum lumine orbati sunt. At Eoma Formosus papa defunctus est die sanctoAPr.4. pasche; in cuius locum consecratur Bonifacius, qui poda- grico morbo correptus vix [XV dies]b supervixisse reperi- tur. In cuius sedem successit apostolicus n[ominec Ste- phanus, vir fama infamandus, qui2 antecessorem suum, Formosum videlicet, inaudito more de sepulchro eiectum bot. iau.). et per advocatum suae responsionis depositum foras extra solitum sepulturae apostolicis locum sepeliri precepit.] Pacem ergo Greci eodem anno 3 cum Avaris, qui di- cuntur Ungari, facientes; quod eorum concives Bulgarid in pravum vertentes hostili expeditione contra eos insurgunt et omnem regionem illorum usque portam Constantinopoli- tanam devastando insecuntur. Quod ad ulciscendum Greci astucia sua naves illorum contra Avaros mittunt ac eos in regnum Bulgarorum ultra Danuvium transponunt. Illi transpositi manu cum valida gentem Bulgarorum ingressi maximam partem cedendo necie tradiderunt. Hoc audientes positi in expedicione Bulgari cum omni festinatione patriam deliberare ab infesto hosti recurrunt consertoque ilico proelio a) cumense 3. b) XV dies in apatio antea relicto eadem manu pontmodum ncripta nunt 8. c) omine — precepit in una linea vacua et dextro margine innim jiriiiiiiirn atNHta xitut :t. d) pulgari 3. e) neti 3. 1) Lago di Como. 2) In synodo initio a. 897. habita; cf. D&mmUr III, p. 420 sq. 3) Ea, quae hic de pugnis inter Ungaros et BulfmrM r<>m- missis narrantur, minime eodem auno, sed inter annos 893. et 896. facta sunt; nuntius tantitm uberior a. 896. demutn per Lazarum epixcopum in Baiovariam videtur allatus esse. Cf. Diimmler III, p. 443 — 445. 451. 130 ANN. FULD. CONT. RATISB. A. 896. 897. victi sunt; iterum pari tenore recuperare nitentes secundo caruere victoria. Tandem miseri, inscii, quam consolationis causam vel remedii potuissent invenire, currunt omnes ad vestigia vetuli illorum regis Michaelis \ qui eos primum ad christianae religionis veritatem convertit, inquirentes, quid eis ab imminenti periculo evadendum consuleret. Qui in- dicto triduano ieiunio penitenciam de inlata christianis in- iuria agere, dein auxilium a Deo querendum esse premonuit. (895).*Quoa peracto durum iniere certamen; pugnantibus vero ^4, 10) ambabus acerrime partibus ad ultimum misericordia Dei victoria quamvis *cruenta christianis concessa est. Quis *p. 41 enim gentilium Avarorum strages tantis congressionibusb enumerando possit exponere? cum Bulgarorum, ad quos victoria concessit, numero XX milia equitum cesa inveniun- tur2. Stipantibus denique isdem in partibus inter se con- 896. flictibus imperator Pannoniam cum urbe Paludarum 3 tuen- dam Brazlavoni duci suo in id tempus commendavit. Leo vero imperator Grecorum Lazarum quendam vocatum epi- scopum ad cesarem augustum cum muneribus transmisit; (Nov.). quem ille apud urbem Radasbonam4 gratanter accipiens paucos eum dies secum retinuit, tandem honoribus dita- tum remisit in sua. 897. DCCCXCVII. Cesar vero curte regia Otinga natalem Domini celebravit, advenientibus ibidem ad eum Maravo- rum missis, qui pro pace constituenda, ne exules eorum profugi reciperentur, ab imperatore flagitant; quos rex, ut audivit, absolvit et sine mora abire permisit. Ipse vero (ian.). habito generali conventu urbe Regino 5 propter gravitudi- nem corporis in Baioaria secretis locis hiemare disposuit. Fames valida per universam regionem Baiowariorum incu- buit, ita ut multi inedia consumerentur. Mai. Exeunte autem mense Madio habitum est placitum urbe Wormacia. Ibi inter alia Zuentibaldus filius impera- toris ad eum veniens ; quem ille benigne suscipiens quibus- dam primoribus suis, qui priori anno ab eo honoribus pri- a) hinc decimus codicis 3 incipit quaternio; cuius, ut libri autographi continuationum Alta- hensium, folia in margine notamus, capitida stellulis signantes. b) congessionibus 3. 1) Sive Bogwis. 2) Haec eadem pugna videtur fuisse, de gua supra ad a. 895. ex incertiore nuntio relatum est. 3) 7. e. Mosaburg (= Moozburg). 4) Unde diplomu Nov. 20. (Muhlb. 1874,) datum est. 5) Cf. diplonmta Ian. 28. et 30. inde data (Muhlb. 1875—1877;. ANN. FULD. CONT. ALT. A. 897. 898. 131 vati sunt1, cum eo pacificatis ceterisque negotiis, prout potuit, ibidem inter se dispositis placabilem licentiam in sua redeundi donavit. ANNALIUM FULDENSIUM CONTINUATIONES ALTAHENSES. A. 897-901. 897. Curte a • 2 vero Tripuria habito generali conventu 3 (iui.). Fuldense cenobium causa orationis petiit. Quo peracto ad curtem, quae dicitur Salz, pervenit, advenientibusb ibi ad eum cum muneribus Soraborum missis, quos, ut audivit, absolvit et abire permisit. *His ita expletis contigit, ut gentis Behemitarum duces ad imperatorem Arnulfum, qui tunc temporis civi- tate Radaspona moratus est, devenerunt, offerentes ei mu- nera regia et sua suorumque fidelium suffragia contra eorum inimicos, Marahabitas [scilicet] c , postulantes, a quibus saepe, ut ipsi testificati sunt, durissime conprimebantur. ■44'. *Quosd ergo duces rex imperator gratuito suscipiens, verba- que consolationis eorum pectoribus habundantius inseruit et laetabundos donoque honoratos patriam in suam abire permisit; totumque illius anni tempus autumnale finitimis in locis aquilonalibus Danubii Ymbrisque4 fluminis sese sustentavit, hac etiam in ratione, ut, si supradictae genti necessitas auxilii sui immineret, paratus cum suis fidelibus existeret. 898. *Postea vero anno incarnationis Domini DCCCXCVTII. inter duos fratres gentis Marahensium, Moymirum videlicet a) hinc manun secunda incipit 8. b) abhinc atramento atriore scriptum 3. c) inter lineas manu prima additum 3. d) pagina verttus 28 «ine lineis scriptos perhibet. 1) Quorum nomina Regino a. 897. irraebet. 2) Abhinc codex 3 archef//j>i auctoritate fruitur; quam ob rem et foliorum eiua numeros in margine notavi et, ubi auctor a linea nova incipiat, stellis indicavi. 3) Mense lulio; cf. chartam inde Iul. 14. datam (Milhlb. 1882,), Diimmler III, p. 457. 4) Regen. 9* 132 ANNALIUM FULDENSIUM ac Zentobolchum, eorumque populum disseusio atque dis- cordia gravissinia exorta est; ita etiam, ut, si uterque alterum suis viribus insequi atque conprehendere valeret, capitalem subiret sententiam. *Tunc vero rex imperator ista sciens marchiones suos, Liutbaldum scilicet et Arbonem comitem, una cum ceteris fidelibus suis parti, quae ad se spem ac confugium habuit, auxilium ad eorum liberationem protectionemque Bawarios suos primates transmisit. Atilli in ore gladii igneque, prout poterant, inimicos suos humi- liaverunt et devastando necaveruat. *Istius ergo dissen- sionis et disruptae pacis inter supranominatos fratres Arbo comes Isanrico filio suo instigante instructor delatorque atque proditor esse convincitur et ob hanc causam prae- fectura sua caruit ad tempus; quam non multo post accepit. **Dein*cepsa autem quidam, qui erat quondam princeps*^'4^*; cum ceteris primoribus gentis Bawariorum, nomine Erim- pertus1, qui postea rebellis regi suisque extitit, a Priz- nolawo quodam Sclavo duce, qui et ipse imperatori fidus probatur, conprehensus dinoscitur et a Liutbaldo strenuo comite catena aliisque vinculis illigatus regi ad Eantes- Dec.25.dorf 2 est presentatus, Christi domini natale anni instantis finiente. 899. *Iterum autem expeditione ordinata tempore hiemali Bawariorum principes cum suis fines Marahabitarum forti- ter atque hostiliter invaserunt et manu valida loca illorum desertantes predamque colligentes domumque revertentes, habentes ea. »Tum vero multis temporibus inauditum scelus et, quod non oportuit, facinus de regina Uotab divulgatum est, id est ut corpus suum inlecebroso ac iniquo manciparet iun. coniugio. Quod ipsum Radaspona urbe mense Iunio iuxta primorum presentium iudicium LXXII iurantibus difini- tum comprobatur. *Ipsoc quoque tempore eiusdem magni et communis'1 civitate Regia placiti rex paralisye solutus infirmatus est; *secundum autem ut3 regi nocuum quoddam a viris ac feminis daretur, ut inde paraliticus efficeretur. *Quorum a) in hac paffina 26 versus sunt in lineis atramento atriore scripti 3. b) ota 3. c) ab- hinc atramentum lucidius. d) littera s humore exstincta 3. e) ita 3. 1) Cf. a. 879. 2) Ranshofen ad Oenum. 3) Loco factum est autem eo quod. P. COXTIN. ALTAH. A. 898—900. 133 unus vocabatur Graman, qui reus maiestatis convictus et ideo Otinga decollatus est, » alter vero fuga lapsus in Italia *f.45'. latuit; *eta alia quoque femina nomine Euodpurcb, quae eiusdem sceleris auctrix deprehensa certa examinatione in- veniebatur, Eipilinga1 in patibulo suspensa interiitc. «■Denique non post multum temporis Bawarii terminos Maraborum confidenter iterato intrantes et, quaecumque poterant, diripiendo populati sunt et Zentobolchum puerum, filium antiqui ducis Zuentobolchi suumque populum de ergastulo civitatis, in quo inclusi morabantur, eripuerunt ipsamque civitatem igni succenderunt atque in fines patriae suae pro misericordia secum abduxerunt. • Interim autem Isanricus tyrannidem suam sine ces- satione contra regem exercens. Quod vehementer rex acci- piens decrevit navigio, quia iam tunc infirmus corpore f atigaretur, civitatem Mutarensem 2, in qua ipse Isanricus intus erat, aggredi; quod et factum est. Illo vero resi- stente, rege quoque et suis fortiter viriliterque superanti- bus atque civitatem obpugnantibus, demum ipse Isanricus vi conpulsus cum uxore et his, quae ad se pertinebant, exivit et imperatori sese presentavit. Tunc rex custodibus illum custodiendum commendavit, quatinus Eadasponam produceretur. At ille timens, ne puniretur, fugam iniit et *f.4G. ad Marehenses usque confugitd. **Quorume3 itaque ad- iutorio suffultus, ut prius, partem regni subripuit, eandem totum secum retinendo obtinuit. Engilmarus Pataviensis episcopus obiit, in cuius locum (iun. 12). Wihingus quidam Alamannus contra instituta patrum, prius Marahavensis ab apostolico destinatus episcopus, rege con- cedente successit. Sed non multo post a Deotmaro archi- episcopo4 ceterisque suffraganeis suis contra voluntatem regis canonicali iudicio abiectus ac Eihharius ad eandem sedem episcopus in id ipsum tempus ordinatus est. 900. DCCCC. Imperator urbe Eadaspona diem ultimum (899. Dec. 8). clausit et honorifice in domo sancti Emmerammi martyris a) 26 lineae, quarum uUimae duae vacuae 3. b) rSdpurc 3. c) poxt interiit nonnullae litterae exstinctae gunt. d) post hoc verbum duae lineae vacuae manserunt 3. e) abhinc tertia manus atramento atriore 3. 1) Aibling. 2) Mutaren Nibelungorum, hodie Mautem ad Danubium prope Gottwicum. P. Cf. Dummler III, p. 464. 3) Hinc alius scriptor annales continuavit. 4) Salzburgensi. 134 ANNALIUM FULDENSIUM (Febr.4). Christi* a suis sepelitur. Luduwicus filius eius, qui unicus tunc parvulus de legali uxore natus illi erat, in regnum successit. *Cuius frater de concubina Zuentipoldus nomine *p. m. Gallicanuma regnum secum retinens, res ecclesiarum crude- litate sua inmoderate affectans, maxime crimen eo, quod Eatpodo Treverensi archiepiscopo contra sacerdotalem hono- rem baculo suo in capite percutiens intulit, a suis tam episcopis quam comitibus omnibus desertatus est. Ipse yero recuperare nitens cum paucis contra eos incaute di- (Aug.i3). micansb vitam cum regno finivit1. Baiowarii per Boemanniam ipsis secum assumptis regnum Marahavorum cuncta incendio per tres ebdomadas devastantes inruperunt; tandem cum omni prosperitate domum reversi sunt. *Interim vero Avari, qui dicuntur Ungari, tota deva- 9.sePt.24). stata Italia, ita ut occisis episcopis quamplurimis Italici contra eos depellare 2 molientes in uno prelio una die ceci- 900. derunt XX milia. * Ipsi namque eadem via, qua intrave- runt, Pannoniam ex maxima parte devastantes regressi sunt. Missos illorum *sub dolo ad Baworios pacem obtando*f.«'. regionem illam ad explorandum transmiserunt. Quod, pro dolor! primum malum et cunctis retro transactis diebus invisum damnum Baiowarici regni contulit. Igitur ex in- proviso cum manu valida et maximo exercitu ultra Ane- sum3 fluvium regnum Baiowaricum ostiliter invaserunt, ita ut per quinquaginta miliaria in longum et in transversum igne et gladio cuncta caedendo et devastando in una die prostraverint. Quod ut comperentes ulteriores Baiowarii, dolore compulsi econtra f estinare disponunt ; * sed hoc Un- gari precognoscentes cum his, quae depredaverunt, redie- runt, unde venerant, ad sua in Pannoniam. Interim vero quaedam pars de exercitu illorum de aquilonali parte Danuvii fluminis partem illam devastando prorupere. Quod ut Liutpoldo comiti compertum foret, moleste hoc patiendum ferens, contractis secum quibusdam primoribus Baiowariorum, uno tantum Pataviensisc sedis *) atque pontificis add. 3c. a) call. 3. b) dimicas 3. c) pattav. 3. 1) De interitu eius cf. Dummler III, p. 501 sq. 2) /. e. debellare; de hoc proelio cf. DUmmler III, p. 507. 3) Enns. CONTIN. ALTAH. A. 900. 901. 135 episcopo comitante ultra Danuvium eos insequendum se transposuit. Consertoque ilico cum illis prelio nobiliter dimicatum est, sed nobilius triumphatum. Nam in prima congressione belli tanta Dei gratia christianis occurrit, ut mille CC gentilium inter occisos et, qui se in Danuvio (Nov. 20 merserant, perempti invenirentur l. Vix tantum unum de christianis occisum in apparatu belli inveniunt. [Ina eo- dem loco post victoriam illis celitus datam congressi cla- more magno] in celo inde Deo gratias clamantes ferebant, qui non in multitudine hominum, sed misericordiarum suarum pietate liberat sperantes in se. Tandem laeti post tantam victoriamb ad socios, unde venerant, regressi sunt et citissime in id ipsum tempus pro tuitionec illorum regni validissimam urbem - in littore Anesi fluminis muro ob- posuerunt. Quo peracto unusquisque redierunt in sua. 901. DCCCCL Generale placitum Eadasponad civitate ~imo librario usque in tertium cyclum productos esse, ita ut hi omnibus ceteris in Germania scriptis vetustate antecellant. Fraeterea tabidarum ratio nequaquam omnino eadem est, siquidem prima et secunda paginae octo versus cycJorum cum inscriptionibus rubris exhibent, tertia quintum verstm, i. e. cyclum lunarum omittit, quarta et quinta titutis rubris et lineis carent et, quo latior margo adnotationibus historicis vacet, cyclorum versibus artiorem locum concedunt, sexta nihil nisi annorum incarnationis numeros et dies paschales continet. 1) 'Forschungen z. Deutschen Gesch.' IV. p. 454 — 461. 2) Totus codex est quattuor foliotmm, quorum fol. V annos 741 — 759, f. 2 a. 760 — 778, f. 2' a. 779—797, f. 3 a. 798—816, f. 3' a. 817—835, f. 4 a. 836—854. continet, prima et ultima wginae (f. 1 et 4t') vacuae sunt. ANNALES FULDENSES ANTIQUISSIMI. 137 Accedit, quod, ubi unius Jineae spatium adnotationi non suffi- ciebat, reliqua verba non in ea, quae sequitur, sed in ea, quae antecedit, linea scriptu sunt, rtimirum ne rebus posteriore anno adnotandis locus praeriperetur. Itaque quin codex archetypus sit, dubitari non potest ; et, si integer servatus esset, alium profecto non desideraremus. Sed quoniam sttnmo studio maximaque diligentia adhibitis ipse Sickcl nigrurum quidem litterarum vix vicesimam partem vere 86 ridisse fatetur, Gentilottii quoque exemplar meliore tempore transcriptum ceteriquc codices in auxilium vocanda sunt. Illud, quod item Vindobonae servatur, V. CJ. TangJ benigne mihi de- ecripffit, qui etiam codicem denuo examinavit; Ratisbonensis codicis novam coJJationem V. III. S. Biezter debeo. Maximam igitur fuJrm ca ridcutur habere, quae Sichet (S) et Tangt (T) ipsi legerunt, minorem ea, quae Pertz (P), cum cetera subsidia ignorabat, perspicere sibi visus est1; sequitur Gentilottii (G) auctoritm, qui plurima eorum, quae nunc paene funditus ex- stincta sunt, integra vidit, sed non ea diligentia, quae nunc postulatur, minima quaeque curavit; ultimum accedit codicum Casselani (C) et Monacensis (M) testimonium. DCCXLIL fa Karolus duxb Francorum. 742(7«). DCCXLIIIL initium0 monasterii Fuldaed. 744. DCCLIIII. passioe beati Bonifacii martirisf. 754. DCCLXIIII. hic^ hiemps dura. 764. DCCLXVIII. fh Pippinus1 rex obit. 768. DCCLXXII. f1 Karlmannusm. 772(771). DCCLXXIIII." depositio Desiderii regis Langobar- 774. dorum. DCCLXXVI. conversio Saxonum0. 776. DCCLXXVIIII. obit" Sturmi abbas*. 779. DCCLXXXV. Lul episcopusi obitr. Hartrat8 et.ss. ceteri exiliantur1. *) et presbyter add. M. a) deest C. M; t Karolus | d . x legerunt S. 1. b) rex C. M. G. c) initi . . . legerunt S. 2. d) Fulde G. e) passio beati des. M (abscisa); bonif . . . pas . . . legit P, passio b . a|. . bonif S, passio bea j ti bonif . cii 7. f) bonifatii inar G. g) deeM M; h. h. d. des. G; d . r leg. S, dur T. h) deest C. M; f pip legit T. i) Pipinus C. M. k) obiit C. G. P; r. o. cle*. M; rex obit leg. S. 2. 1) deest C. M. G; f ka legit S. m) Karlomannus M. n) DCCLXXV. C. M. G; langobardorum desideriu legit P ad a. 774; depositio desiderii rc; inter lineas annorum 774. et 775, gis langobardorum supra illa scripta fuisse S (p. 469) dicit, desiderii r liardoru lnjit 2. o) saxorum M; saxonu letjerttitt I'. 7 . p) obitus sturmi abbatis C; obit abscisum M; sturm legit P, obit stur|.i aBb T. q) deest M; Lul[ ] ob. G. r) obiit C. M. G; obit legit S, . . . s otj h . . T. s) hic hartrat M; Harnat G. t) eri§til ad a. 784. leyit P, ... eri exil . . S. T; exiliati sunt C; exili 9$ttrt» tthsrisis M. 1) Ea, quae Pertz, Sickel, Tangl legerunt, in apparatu cuncta adnotavi. / 138 ANNALES FULDENSES ANTIQUISSIMI. 790(788). DCCXC. depositioa Desilonib ducis. 791. DCCXCI.0 initium ecclesiae'1 sanctie Bonifaciif; obits Engilhramnush \ quando Karolus1 fuit in Avarorum gentek-2. 793(792). DCCXCIII. ! malum3 Pippini"1 et sociorum eiusn. 794. DCCXCIIII. IIII. Idus Augusti obit0 Fastrata regina. 795. DCCXCV. quando1' Karolusq rexsedebat r adEresburg8. 799. DCCXCVIIII. Leo papa* fuit in Francia. 8oi. DCCCI. Karolusu rex a Eomanis est appellatus augustus. 802. DCCCII. Eatger* electus est abbasv. 804. DCCCIIII. iterumw Leo papa fuitx in Francia. 8H. DCCCXIIII. Karolusy imperator bonus z obita. 8i6. DCCCXVI. Baugolfus abbas0 obitc. 8i8. DCCCXVIII. Egilu abbase. 8i9. DCCCXVIIII. dedicatiof ecclesiaeg sanctih Bonifacii. 82i. DCCCXXI. * dedicatio ecclesiae k Michilinstat l in Odtonwald. 822. DCCCXXII. Egilm obit. Hraban abbas**. *) mira concordia . . . fratrum add. C. **) In codice M adduntur: DCCCXXXn. Hlu . . uui . . . adu ad f . . . DCCCXXXIHI. Gregorius papa fuit in Francia, et depositus est Hludowicus imperator. Item in codice C: DCCCXXXVHI. Pipinus rex Aequitaniae, filius Hludowici imperatoris, obiit. a) d. d. d. manu prima ad a. 788., posteriore etiam ad a. 790. adscripta M; dep . . . o . . | . . lo . . ducis legit T, lo . . . ducis P ad a. 789. b) dessiloni M 790 ; Defiloni G. c) DCCXCII. In. eccl. s. bon. qu. k. f. in av. g. obitus engilramni episcopi C; DCCXCI. . . . engilhramni. In. ecct fu DCCXCII. K. f. in av. ge . . . M; DCCXCII. Qu. K. f. Eng. In. eccl. s. B. G; ad a. 791. in avaros legit P, . n avaror . . T; ad a. 792. in sinodo .... Engilb . . . legit P, ini... eccl(??) et infra ea engi.ha legit T. d) ecclesie G. e) fu . . . ceteris abscisis M f) bonifatii C. g) obitus C, abscisum M; deest G. h) engilramni episcopi C; engil- hramni M ; engilhanam G ; engi . ha T. i) Karlus M. G. k) nte abscisum M; in Av. g. des. G. 1) tottts annus deest G. m) pipini C. n) rum eius abscisa M. o) obitus Fastrade reginae C; exitus Fastrate regine G; ob Fastrat ceteris abscisis M. p) deest C. M. q) Karlus M; qu. red. ad E. r. K. G. r) sedit C; redibat G. s) aeresb. C; apud e ceteris absc. M. t) deest G; adivit in Fr. P. u) Karlus aug. app. est M. v) R. m. conc. est fr. el. ad abbatem C; R. abbas electus G. w) item C. x) p. f. des. M. y) Karlus M. z) deest C. M; Karolus imperator bonus obiit legit P, bonus obit T. a) obiit C. M. G. P; hic desinit C. b) abba M; . . . g . . . m abbas obiit P. c) obiit M. G. P. d) Eigil M. P; Egil ab legit T. e) abscisum M. f) dedi....b ceteris omnibus abscisis M. g) ecclesie G. _ h) dedicatio sci bonif legit P, sci bonif T. i) totns annus deest G. k) abscisum M. 1) dedic .... michi ceteris abscisis M; dedicatio eccl . . . Michi .... Odton .... legit P, qui cetera supplevit. m) Eigil a . . . hraba . . ceteris abscisis M; Egil ob G ; Eigil obiit abbas legit P, Egil ob h T. 1) Episcopus Mettensis; quem in ipsa expeditione contra Avaros facta mor- tuum esse Annales Laureshamenses (SS. I) memoriae produnt. 2) Pritna forsitan verba initium eccl. s. Bon. scripta fuerint, deinde cetera, ubicumque aliquantulum spatii vacabat, adiecta; qua re factum videtur, ut in exemplis ordo verborum plane confunderetur. 3) /. e. coniuratio; haec nescio an ad a. 793. propterea relata fuerint, quod in supe>'iore nihil spatii relictum erat. INDEX NOMINUM Abodriti v. Obodriti. Achabico more 98. Adalbertus episcopus Pergami civi- tatis (894) 124. Adalbertus comes Mettensis (f 841) 29. 30. 32. Adalbertus I. Bonifacii filius marchio Tusciae (878) 91; filii: Adalber- tus II., Bonifacius II. Adalbertus, Adalpertus II. marchen- sis Tusciae (894) 124. 127; frater: Bonifacius II. Adalgisus dux Beneventanus (871) 74. Adalhartus abbas Sancti Bertini (858) 49. Adalhartus comes Mettensis (880) 95. Adalpero Augustae Vindelicae epi- scopus (887—910) 122. Adalwini satelles regius (f 880) 94. Addasta satelles regius (f 880) 94. Addua (Adda) flumen 129. Aderam satelles regius (f 880) 94. Adrianus //. papa (867—872) 67. 72. Hadrianus III. pontifex Romanus (884-885) 103. (113). Agadora (Eider) fluvius 79 ; cf. Egi- dora. Agathon archiepiscopus, Basilii Gre- corum imperatoris legatus (873)81. Ageldrudis vidua Widonis //. (896) 127; Agildrudis 128; Agildruda 128. 129; filius: Lantbertus II. Agrippina Colonia (Koln) 57. 64. 88. 97. 100. 126; Agripinensis Colonia 87; Agrippinenses 72; cf. Colonia. Aida duo satellites regii (f 880) 94. Aihvart satelles regius (f 880) 94 Alamanni 2. 31. 68. 78. 98. 107. 115. ,116. 119. 121. 125. 127. 133; Ala- mannicus exercitus 116. 119. 123. Alamannia 30. 32. 36. 48. 78. 105. 106. 108. 110. 115. 118. 119. 121. 124. 126. 127. 135. Albanus sanctus Mogontiacensis 37; Albani sancti martyris aecclesia 48. Albdagi comitatus (873) in pago Ostergo 80. [Albrih abbas (f 856) 46]. Alcedronensis (Auxerre) regio 32. Alfwini satelles regius (f 880) 94. Ahsatia (Elsass) 50; Alsatia 79. 101. 105; Elisacia 115. 116. Alpes 85. 115. 124. 125. 127; Alpes Noricae 82. Altfridus episcopus Hildesheimensis (847—874) 48. 62. Aman 105. Ambrosius comes Widonis Perga- menus (f 894) 123. 124. Anastasius missus Leonis imperatoris Grecorum (894) 125. Andwerpa (Antwerpen) civitas 27. Anesus (Enns) fluvius 134. 135. Angri (Engern) 43. Ansger comes Widonis Eporediensis (894) 124. Anternacum (Andemach) castellum 53. 88; Antrinacha 107. Aquis palatium (Aachen) 25; de Aquis 91: ad Aquas 92; Aquas- 1) Et in hoc indice et in glossario ea, quae scriptores ab auctoribus suis ad verbum transtulerunt, plane neglexi, ea autem, quae in ttdtUtammttis librariorum inveniuntur, uncis quadratis inclusi; numeris paginae huius editionis significantur. 140 INDEX NOMINUM. grani 33; Aquisgrani 30. 71. 83. 89; Aquense palatium 26. 27. 32. 72. 74. 87. 90. 97. Aquitania 30. 34. 36. 41. 44; Aqui- tanica provincia 116; reges: Pippinus /., Pippinus II. Aquitanii 29. 30. 43. Arbo comes orientalis marchiae (871 — c. 909) 110—112. 132, marchio 132; filius: Isanricus. Arelatensis dux (Folcratus) 35. Argentoratum urbs, quae nunc Straz- burgus dicitur, 33. 79; cf. Straz- burgus. Arn episcopus Wilrzburgensis (855 — 892) 45. 75. 76. 100. Arnulfi sancti confessoris basilica Arnolt 93; Arnolfus 106. 107, Carl- manni regis filius 112, rex (887 — 899) 114—128, imperator (896— 899) 128—130, Arnulfus imperator 131—133; coniux: Uota, filii: Zwentibaldus , Ratoldus , Hludo- wicus IV. Arsenius episcopus Ortensis (865) 63. 64. Ascrichus monachus monasterii Ful- densis (844) 35. Ascloha (Elsloo) 98. 107. 108. Asgabrunno (Eschborn) villa 84. Assuerus rex 105. Athesis (Etsch) fluvius 100. Augea (Reichenau) 119; Augensis ecclesia 116; Augense cenobium 119. Augusta Vindelica (Augsburg) 26. 122. Augusta (Aosta) valhs 124. Aurelianensis (Orleans) comes 27; [Aurehanenses 3]. Ava comes (f 880) 94. Avari 138. Avari, qui dicuntur Ungari 125. 126. 129. 130. 134. Baioaria (Baiern) 29. 31. 32. 42. 65. 69. 72—75. 79. 82-85. 90. 92. 93. 96. 98. 103. 106. 121. 122. 126. 128—130, Baiowaria 108. 113. 118. [123.] 135. Baioarii 67. 68. 74. 76. 77. 118. 121. 125, Baiowarii 107. 108. 110. 111. 114. 115. 130. 134, Bawarii 132. 133, Baworh 134; Baioariorum provincia 3; gens Baiowarica 111, Baioarica 126; Baiowaricum re- gnum 134; cf. Xorici. Barcenonensis dux (Bernhartus) 34. Bardo comes (f 856) 47. Bardo tres comites (f 880) 94. Basala (Basel) 53. Basilius Grecorum imperator (867 — 886) 75. 81; filius: Leo. Baugolf Fuldensis monasterii mona- chus 10; Baugolfus, Bougulfus abbas Fuldensis coenobh (779 — 802) 15. 138. Behemi v. Boemani. Belgica G-allia 57. 116. Beneventum 34. 67; Beneventanus dux (Adalgisus) 74. Berehtrammus Alamannus (873) 78. ! Berhtoldus comes (884) 112. Bertulfus Trevirorum metropolitanus (870—883) 72. Berengarius comes (861) 55. 64; fratres: Uto, "Waldo. Perangarius marchio, qui Foro Iuliense fruitur, rex Italiae (888 — 924) 110. 114. 117, Berngarius 115, Perngarius 116. 127. Bernhardus comes Barcenonensis (f 844) 34. Bernhardus comes Madasconae urbis (880) 95. Bernhartus filius (Karoh III.) im- peratoris ex concubina (885) 103. Bert- v. Bereht-. Biburg (Biberich) villa 83. Biorzuna (Birten) 96. Bisestat (Burstadt) villa 71. 78. Bodo satehes regius (f 880) 94. Boemani (Bohmen) 35—39. 47. 126; bellum Boemanicum 39; Behemi 67. 69. 70. 74—76. 83. 95; Behe- mitae 131. Bolonnia (Bologna) 127. Bonifacius beatus martir (-}• 754) 137; [Bonefacius sanctus 4;] Boni- facii sancti martyris basilica Ful- densis 44, ecclesia 138, Bonifath sancti monasterium 103. Bonifacius VI. papa (896) 129. Bonifacii /. comitis Tusciae filius (Adalbertus I.) 91. Bonifacius II. marchensis Italici regni (894) 124; frater: Adalbertus i7. Boppo v. Poppo. Brazlavo dux, qui regnum inter INDEX NOMINUM. 141 Dravo et Savo flumine tenuit (884. 892. 896) 113. 121. 130. Briacus (Brienne le Chdteau) 50. Briganticus lacus (Bodensee) 30. 36. 53. Brittones 35. 66. Brixia (Brescia) civitas 105 ; Brixien- sis pagus 80. Brun dux Saxoniae (f 880) 94. Bulgari 25. 35. 42. 56. 121. 126. 129. 130, Vulgares 65, Vulgari 112; reges: Michael, Laodomir. Bulgaria 122. Bunna (Botm) civitas 97. Buoso comes, rex Burgundiae (879 —887) 91. 95. 115. 116, Boso tyrannus 119; vidua: (Ermin- garda), filius: Hludowicus III. imperator. Burgundia 96. 105. 114. 116. 124. 126; reges: Buoso, Hludowi- cus III., Ruodolfus. Cameracus (Kammerich, Cambray) 96. Caput-montium villa (Kempten), quam vulgus corrupte Capmunti nomi- nare solet 51. 52. Carantani 55 — 57. Carinthia (Kdrnten) 56; Carenta 113; Caruntanum 135. Carlmannus v. Karlmannus. Carlus v. Karlus. Cassiani sancti ecclesia Ratisbonensis 119. Catilino more 68. Chiemicse insula (Chiemsee) 126; [Chiemsinum 5]. Chirihheim v. Kirihheim. Chuonradus v. Cuonratus. Coloburg (Kolmar) 101; Cholon- puruh villa 110. Colonia (Koln) 42. 48. 63. 70. 72, Agrippina 57. 64. 88. 97. 100. 126, Agripinensis 87, civitas 63. 72. 88. 97, urbs 126; Colonensis episcopus 6. 48; archiepiscopi: Gunt- harius, "Willibertus , Herimannus. Comianus mons (Kaumberg) 113; [Cumanus mons 12]. Compendium (Comptigne) 26, pala- tium 92. Confluens (Koblenz) castellum 34. 37. 47. 49. 54. 97. 109. Constantia (Konstanz) 119; epi- scopi: Salomon /., Salomon II., Salomon III. Constantinopolitana porta 129. Constantinus Romamta iptidam nobilis (896) 128. Corbeiense monasterium 41. [46]. Cornelius Tacitus scriptor rerum 42. Corontana urbs (Karnburg) 117. Cumanus v. Comianus. Cumensis lacus (Lago di Como) 129. Cuonratus comes frater Iudithae imperatricis 51 ; f i 1 i i : Chuonradus, Hugo abbas Turonensis. Chuonradus 116; frater: Hugo, f i 1 i u s : Ruodolfus rex. Dalmatae (Dalaminzii) 47, Dalmatii 94. Dani 39. 41. 45. 47. 78, gens for- tissima inter Nordmannos Dano- rum 120, Danigenae 39; Danicus limes 45 ; r e g e s : Horic /., Horic II., Sigifridus. Danuvius 46. 129. 134. 135, Danu- bius 62. 111. 112. 125. 131; cf. Hister. Deotmarus archiepiscopus Salzbur- gensis (873—907) 133. Desiderius rex Langobardorum (757 —774) 137. Desilo v. Tassilo. Destarbenzon Frisiones 102. Dionisius sanctus (St. Denis) [4]. 90; abbates: [Fulradus], Gozilin. Dorestadum (Duurstede) vicus 36. 39. 47. Dowina (Iheben) civitas 62, (Rastizi munitio 69, urbs 74). Dravus (Drave) fluvius 25. 113. Druogo archicapellanus , episcopus Mettensis (823—855) 30; fratres: Hludowicus I. imperator, Hugo abbas. Dudo satelles regius (■}• 880) 94. Duringi v. Thuringi. Dusiaca villa (Touseij) 62. Dyla (Dyle) fluvius 119. 120. Eburhardus comes (858) Foroiuliaims 48,Ebarhardusll6; filius:Pern- garius. Eboregia (Ivrea) castellum 124. Eggihardus comes Walchrae insulae .-;- 887) 28. 142 INDEX NOMINUM. Egidora (Eider) fluvius 47. 79; cf. Agadora. Egil abbas Fuldensis (818—822) 138. Egino comes pagi Badanachgau (882. 883) 100. 109. 110. Eibilinga (Aibling) curtis regia 123, Eipilinga 133. Einhardus auctor printae annalium partis (f 840) 28; Einhartus abbas 82. Elisacia v. Alisatia. Embricho Radesbonae civitatis epi- scopus (864—891) 76. 119. Emmerammus sanctus 68; sancti Emmerammi aecclesia Ratisbonen- sis 85, domus 133. Engildio marchensis Baioariorum (895) 125. Engilhramnus episcopus Mettensis (f 791) 138. Engilrammus comes Flandriae (864) 62. Engilmarus Pataviensis episcopus (874—899) 133. Engilscalcus 7. dux Karlmanni (871), comes orientalis marchiae 73, Engil- scalchus 110—112; frater : Willi- helmus; filii: Papo, Werinharius, Engilscalchus. Engilscalchus 77. marchensis in Oriente (893) 122; fratres: Papo, Werinharius. Erambertus comes pagi Isangau (879) 93, Erimpertus (898) 132. Eresburg 138. Ermenrichus episcopus Pataviensis (867) 65. (Ermingarda) filia Hludowici II. im- peratoris 91. 115. 119. Ernustus dux marchiae Bohemicae (849. 857. 861) 38. 47. 55, Ernustus comes, Ernust (f 865) 63 ; f i 1 i u s : Ernustus. Ernustus filius Ernusti ducis (857) 47. Erpf comes (f 856) 47. Erpfesfurt (Erfurt) 43. [Eucharius Aurelianensium episco- pus 3]. Europa 116. Faroldus quidam vassallus Arnolfi (896) 128. Fastrata regina (f 794) 138; mari- tus: Karolus I. rex. Florentina urbs (Florenz) 127. Folchardus corepiscopus Mogontia- censis (853) 44. Folcratus dux Arelatensis (845) 35. [Fulradus abbas sancti Dionisii 4]. Folcwart comes (f 880) 94. Fontinata villa (Fontenog) 32. Forahheim (Forchheim) 48, villa 75. 82. 92. 118. 119. Formosu8 apostolicus (891 — 896) [118.] 122. 126. 128. 129. Forum Iuliense (Friaul) 114. 117, Foroiulium 129 ; Foroiuliensis comes 24; marchiones: Peran- garius, Waltfredus. Franci a) universi 31. 107. 137, gens Francorum 32. 101, reges Fran- corum 86; b) orientalis regni 38. 39. 41. 42. 44. 63. 68. 72. 73. 83. 98. 99. 104. 106—108. 114. 118— 121. 125. 127, orientales 29—31. 39. 46. 88. 100. 126, occidentales (die ivestdeutschen Franken) 119. 123. 126 ; r e g e s : Hludowicus 77., Hludowicus 777., Karolus, Arnol- fus, Hludowicus IV. Francia (Franken) 44. 63—65. 72. 79. 82. 83. 93. 94. 103. 105. 113. 116. 119. 121. 126. 127. 135. 138, orientalis 42; occidentahs (das icestfrcinkische Reich = Gallia) 125. Franconofurt (Frankfurt) 29 — 31. 46. 48. 49. 64. 65. 73. 74. 77. 82. 83. 85. 89. 91—94. 97. 103. 115. 116, villa regia 64, regni 70, pala- tium 86, curtis regia 118. Frisia 35; Frisiones 27. 80. 101, qui vocantur occidentales 86, qui vocantur Destarbenzon 102, Bior- zunae habitantes 96, Mogontiae 104; Frisiaca lingua 99. Fulda 103. 137. 138, Fuldense coeno- bium 10. 15. 21. 22. 47. 53. 63. 131, monasterium 21. 35. 76; abbates: Sturmi, Baugolf, Ratgarius, Egil, Hrabanus, Hatto, Thioto, Sigi- hartus. Fuldaha (Moldau) fluvius 76. Fulradus v. Folcratus. Gabriel archangelus 82. Gallia 33. 34. 43. 50. 64. 66. 67. 78. 83—86. 89. 90. 92—96. 101. 104. 113. 114. 126, Gallia regio 104, Gallia Belgica 57. 116, Galhae 32. 33. 53. 55. 103; Galli 104, INDEX NOMINUM. 143 Gallicanum regnum 134; cf. Fran- cia occidentalis ; reges: Karlus II. Calvus, Hludowicu8 II. Balbus, Hludowicus III., Karolus iuvenis, Karlus III. puer. [Genabum 5]. Gerhardus marchensis Italici regni (894) 124. Gerinesheim (Gernsheim) villa 73. Germania 8. 40. 42. [58.] 63. 66. 67. 79. 83. 92. 109 ; Germanicus popu- lus 79. 90. 96. [Geroltus comes (861) 55]. Gerrih (Gerrichum) comes (f 880) 94. Gerunda (Garonne) 24. Gisalbertus vassallus Karoli (846. 848) 36. 38. (Gisla) filia Hlotharii II. regis (884) 101, soror Hugonis (883. 885) 100. 103; maritus: Gotafrid. Goriwei dux Behemorum (872) 76. Gotafrid Nordmanuus (f 885) 100. 102, dux 98. 99. 101, Gotafridus rex 108. 114; uxor: (Gisla) filia Hlotharii. Gotafridus rex Nordmannorum (-{- 891) 120. Gotescalcus [presbyter] hereticus (848) 38. Gothus 24. Gozbaldus episcopus Wilrzbnrgensis (842—855) 45. Gozbertus cornes Cenomanensis (\ 853) 44. Gozilin abbas sancti Germani et sancti Dionysii, episcopus Parisiorum (f 886) 104. Goztomuizl (Gostimysl) rex Obodri- torum (f 844) 35. Grabfeld pagus (de Grabfeldon) 40. Gradibus sancti Petri 128. Graman reus maiestatis (t 899) 133. Greci 66. 67. 75. 81. 125. 129. 130; Grecorum scola Romana 128, Grecae gloriae 86; imperato- res: Basilius, Leo. Gregorius [HII.] papa (827-844) 34. Gregorius quidam, quem Romani superistam vocitabant (t 882) 99. Gudurm filius fratris Horic /. regis Danorum (t 854) 45. Gulpa (Kulpa) fluvius 121. Gundachar comes (863) 56, Gundacar vassallus Carlmanni (t 869) 67. 68. Gundolfi villa (Gonilreville) 95. 96. Guntboldus quidam de satellitibus Carlmanni (866) 65. Guntharius Colonensis episcopus (850 —863) 48. 57. 63. 66. 70. Hadawart Mimidensis episcopus (t 853) 44. Haddo abbas Augensis coenobii, archiepiscopus Magonciacensis (891 —913) 119. 122. 124. 126. Hatto abbas Fuldensis coenobii (842 —856) 47. Hadrianus v. Adrianus. Halpdani filius Hemmingus (837) 28. Halbdeni frater Sigifridi regis Dano- rum (873) 78. Halbarensis (Halberstadt) episcopus (Hemmo) 44. Hals princeps Danorum (882) 108. Hammaburg (Hamburg) castellum in Saxonia 35. Hartrat (785) 137. Hartwig presbyter (876) 88. Harudi (Harzgau) 43. Haspanicus pagus (Haspengau) 96. 102. Hatto v. Haddo. Haulf satelles regius (t 880) 94. Heimrih comes (t 886) 100. 102. 104. 105, Heimrich 101, Heimri- cus 95. 107. 109. 110, princeps militiae 65, marchensis Francorum 114, Heimrichus 73. 101. 102; frater: Poppo. [Heistolfus archiepiscopus Mogontia- censis (813—825) 24]. Hemma regina, coniux Hludotvici II. regis (t 876) 83. 85; filii: Karl- mannus, Hludowicus III., Karolus. Hemmingus Halpdani filius (t 837) 28. Hemmo Halbarensis episcopus (840 —853) 44. Hengistfeld (in Hengistfeldon) 121. Herialdus Nordmannus (850. 852) 39. 41; frater: Roric. Heridanus (Po) flumen 103; cf. Padus. Heriman dux Behemorum ()S72) 76. Heriniannus Coloniae Agrippinae urbis archiepiscopus (890 — 924) 126. Hester (Esther) liber 105. Hildibrandus marchensis Italici regni (894) 124. Hililigardis fllia Hludowici ///. Fran- 144 INDEX NOMINUM. corum regis (895) 125; frater: Hugo. Hildigrim II. episcopus Halbersta- densis (853—886) 44. Hildiwart satelles regius (f 880) 94. Hincmarus Remensis episcopus (845 —882) 62; [Ingmarus 3. 38]. Hister (Donau) flumen 76. 111. 117; cf. Danuvius. Hitti satelles regius (f 880) 94. Hlotharius v. Hlutharius. Hludowicus I. imperator (813 — 840) 26—31. 39. 82; fratres: Druogo, Hugo, coniux: Iudith, filii: Hlutharius /., Pippinus 2., Hludo- wicus II., Karlus II, Hludowicus II. imperator Italiae (855—875) 48. 53. 54. 63. 67. 72. 74. 82. 84. 91, Italicus rex 115. 119; fratres: Hlutharius 77., Karlus, filia: (Ermingarda). Hludowicus III. imperator (890 — 928), rex Burgundiae, filius Ruo- soni 115. 116. Hludowicus II. rex orientalium Fran- corum (833—876) 25. 27. 29—39. 41—51. 53—57. 62—75. 77—86. 89. 110, Hluduwicus 111; regnum Hludowici 80. 81. 86, optimates 87; fratres: Hlutharius I., Pippi- nus /., Karlus II., coniux: Hemma, f i 1 i i : Karlmannus, Hlu- dowicus III., Karolus III. Hludowicus III. iunior, fihus Hlu- dowici II. regis, rex Franeorum orientaMum (876—882) 44. 49. 64. 68. 70. 72. 73. 75. 77. 78. 80-83. 86—98. 110; fratres: Karlman- nus, Karolus III., liberi: Hildigar- dis, Hugo ; regnum Hludowici 96. Hludowicus IV. filius Arnolfi regis 122, Luduwicus 134, rex Franco- rum orientalium (900 — 911) 135. Hludowicus II. (Balbus) Karoli regis filius, rex Francorum occidentalium (877-879) 90. 92. 94. 95. 125; frater: Karlmannus, filii:Hlu- dowicus III.) Karolomannus, Kar- lus III. Hludowicus III. rex Francorum occi- dentalium (879 — 882) 94 — 96; f r a t r e s : Karolomannus (Karolus iuvenis), Karlus III. Hlutharius I. imperator (817—855) 30—37. 39-42. 46; fratres: Pippinus I., Hludowicus 17., Karo- lusLT.; filii: Hludowicus II., Hlut- hariu8 //., Karlus. Hlutharius II. rex (855—869) 46. 47. 49. 54. 55. 57, Hludharius 64, Hlotharius 63. 64. 67. 68. 93. 96. 100. 103. 114; uxor: Theotperga, concubina: Waldrata, 1 i b e r i : Hugo, (Oisla); regnum Hlutharii (Lothringen) 57, Hlotharii 69. 71. 86. 90. 91. 94, Hlotharicum 119. 126, Hlotharii optimates 70. Hohsingi (Hohsi pagus, Hassegau) 43. Hohstedi (Hochst) villa 39. Horic /. Danorum rex (-}- 854) 41. 44. 45; fratris filius: Grudurm, nepos^?): Horic II. Horic II. Danorum rex (857) 45. 47. Hraban signifer Karli regis (f 844) 35. Hraban, Hrabanus abbas Fuldensis (822—842) 35. 138, Mogontiacensis episcopus (847—856) 36. 37, archi- episcopus 38. 40. 42. 46. 57. Hrenus v. Rhenus. Hruodbertus monachus monasterii Fuldensis (844) 35. Ruodbertus Karoli regis comes (-f 866) 66, Rodbertus 116; filius: Odo. (Ruodpertus) frater Willihelmi II. (i 891) 122. Ruodolfus auctor secundae annalium partis 61, Fuldensis coenobii pres- byter et monachus (f 865) 63. Hruodolfus, Ruodolfus quidam Nord- mannus (873) 80. Ruodolfus, Rodolfus, Rodulfus fihus Chuonradi, rex de Burgundia (888 —911) 116. 124. 125. Hruodoltus comes palatii (857) 47. Ruodoltus comes limitis Beh>»ii, DXOfl antiqua 74. Ratbodo (871) 74. 10* 148 INDEX NOMINUM. Ratbodus Treverensis archiepiscopus (883—915) 126, Ratpodus 134. Ratgarius abbas Fuldensis coenobii (802—817) 15. 20, Ratger 138. Ratheri satelles regius (f 880) 94. Ratoldus filius Arnolfi regis 118, Ratolt 129; fratres: Zwenti- baldus, Hludawicus IV. Ratolfus Thachulfi successor, dux Sorabici limitis (873 — c. 880) 81. Reganesburg (Regensburg) 43. 68, Reganesburgum 55; Regino urbs 118. 119. 122. 130, Regia civitas 132. Reginheri corepiscopus Mogontia- censis (f 853) 44. [Remis (Reims) 38;] Remensis urbs 107. Remigius [beatus 3,] sanctus 107. Retiensis pagus (das Riess) 32. 89. Rhabanus v. Hrabanus. Rhenus (Rhein) flumen 29—33. 39. 42. 51. 53. 71. 78. 79. 81. 86—88. 90. 92. 94. 97. 100-102. 104, Hrenus 107. 115. 117. Rhodanus (Rh&ne) fluvius 95. [Rigobertus episcopus 3]. Rihboto abbas Centulensis (f 844) 35. Rihharius episcopus Pataviensis 133. 134, Richarius 135. Richolf Mogontiacensis episcopus (786—813) 11. Rinbertus episcopus Bremensis (865 —888) 101. Ripuaria 97. Roma urbs, civitas 36. 53. 63. 64. 67. 68. 85. 103. 109. 114. 118. 126—129; Romana urbs 57. 63. 109, sedes 104, Romanus pontifex 57. 63. 65. 66. 82. 91. 99. 103, populus 85. 109, Romani 42. 91. 99. 103.128.138; pontifices: Gre- gorius IV., Sergius 77., Nicolaus 7., Adrianus 77., IohannesF777., Mari- nus, Hadrianu8 777., Stephanus VI., Formosus, Bonifacius VI., Stepha- nus VII. ; cf. Petrus. Roric Nordmannus (850) 39. (857) 47, Rorich (873) 78. 99; frater: Herialdus. Ruod- v. Hruod-. Sagum curtis 117. S&1& (Saale) fluvius 81. 95. [Saliginstat (Seligenstadt) 27]; cf. Marcellinus et Petrus. Salomon I. episcopus Constantiensis (839—871) 37. Salomon H. Constantiae episcopus (875-889) 119. Salomon HI. episcopus Constantiae (890—919) 119. Salz villa regia 31. 33, curtis regia 126. 131. [Samuhel Wangionum episcopus (f 855) 46]. Sarraceni 3; cf. Mauri. Saxones 29. 31. 32. 39. 68. 72. 75. 78. 79. 83. 88. 95. 97. 100. 102. 109. 115. 137. Saxonia 33. 35. 42. 64. 72. 94. 102. 126; dux: Brun. Savus (Save) flumen 113. 122. Scalta (Schelde) fluvius 94. Sclagamarus Zuentibaldi ducis pro- pinquus (871) 73. 74. Scl&vit&gus (Slaiv itah) filius "Wiztrachi (857) 47. Sclavi 30. 35. 37. 42. 72. 90. 95. 101. 106. 112. 132, Margenses 36. 45. 49. 56, Marahenses 73. 75. 76. 78, qui vocantur Behemi 67, q. v. Linones 89, q. v. Dalmatii 94; Sclavica gens 38, Sclavicus mos 74; Sclavani 112. 118; Sclavania 126. Sennacerib novellus (Karolus 77.) 89. Sentiaca (Sinzig) villa 33. Sequana (Seine) 35. 39. Sergius 77. papa (844—847) 34. 35. Sigifridus Danorum rex (873) 78. (882) 108, Sigifrid (886) 105. Sigifridus rex Nordmannorum (-{- 891) 120. Sigihartus comes (861) 55. Sigihartus abbas Fuldensis monasterii (869-891) 76. Siusli 67. 81. 89. Sorabi 41. 47. 49. 51. 67—69. 81. 95. 131; Sorabicus limes 38. 51. 81. 95 ; d u c e s : Thachulfus, Ratol- fus, Poppo. Spirensis (Speier) pagus 28. 73; cf. Nemetum. Spitignewo dux Boemanorum (895) 126. Spoitimar dux Behemorum (872) 76. Spolitanorum dux (Wito 77.) 113; Spoletana civitas 129. INDEX NOMINUM. 149 Stabulaus (Stablo, Stavelot) mona- 8terium 97. Stephanus VI. apostolicus (885—891) 103. 114. StephanusF/7. apostoUcus (896—897) 129. Stephanus Romanus nobilis (896) 128. Strazburgus urbs 33 ; cf. Argentoratum. Sturmi abbas Fuhlensis (744—779). 10. 137. Suabi (Schwabengau) 43; [Suevi (Alamanni) 2]. Suessionis (Soissons) 41. Sundaroldus Magonciacensis archi- episcopus (889—891) 119. Swarzaha (Schwarza) flumen 56. Tabomuizl (Dabomysl) dux Obodri- torum (862) 56. Tacitus v. Cornelius. Tarentinum oppidum v. Tredentina vallis. [Tassilo dux Baioariae 5]. Taventeri (Deventer) portus 99. Thachulfus dux Sorabici limitis (f 873) 38. 49. 81. Thiota pseudoprophetissa (847) 37. Thiotbaldus princeps militiae Hugo- nis (880) 95. Theotgaudus Treverensis archiepi- scopus (847—863) 57. 66. Thiotheri comes (f 880) 94. Thioto Fuldensis coenobii abbas (856—869) 47. 53. Theutonica lingua 89. Theodonis villa (Diedenhofen) 34. 37. Theotperga regina a Hlothario II. dimissa (865) 64. 66. Theotricus Mimidensis episcopus (853—880) 44, Thiotrih 94. Thiotrih(Thiotricum)come8(f 880)94. Thiotrih satelles regius (f 880) 94. Thuringia (Thuringen) 30. 40. 41. 43. 64; Thuringii 31. 68. 95. 97. 100, Thuringi 109. 118. 122, Du- ringi 115. 116; dux: Poppo. Ticinum (Pavia) 27. 90; cf. Papia. Traiectensis (Utrecht) episcopus: Hun- garius 57. Traiectum (Maastrieht) 96. Treveri (Trier) 48, Treviri 72; Tre- verenBis archiepiscopus 57. 126. 134, Trevirensis urbs 97; archi- episcopi: Theotgaudus, Bertul- fus, Ratbodus. Tribure (Tribur) viUa 73. 82—84. 99. 106, Triburia curtis 126. Tredentina (Trient) vallis 28, Tri- dentina 129 ; Tarentinum oppidum 117. [Trudonis sancti monasterium (St. Trond) 3]. Tullina (Tuln) flumen 113. Turones (Tours) Galliae civitas 43; Turonensis Martinus 27. Turris (Torre) curtis 127. Tuscia 127; Tuscianoruin comes (Wito II.) 110. Tyrrenum mare 91. Udalricus comes (901) 135. Ubna (Ulm) villa Alamanniae 48, curtis regia 121. Ungari 121. 125. 129. 134. 135; cf. Avari. Unruoch comes (887) 105. Uodo comes Aurelianensis (■}- 834) 27. Uota regina (122). 132. (134); mari- tus: Arnolfus, filius: Hludawi- cus IV. Uto comes (861) 55. 64; fratres: Berengarius, Waldo. Venetia (Venedig) 54; Venetiae 83. Vercellina urbs (Vercelli) 114; epi- scopus: Liutwartus. Verona urbs 82. 100. 129. Vezzillo comes (882) 111. Vienna (Vienne) urbs 95. Vindelica v. Augusta. Viridunum (Verdun) Galliae civitas 34. 93. Visurgis (Weser) 42; cf. Wisuraha. Vulgares v. Bulgari. Vurm princeps Nordmannorum (882) 108. Wal duo satellites regii (f 880) 94. Walah Mettensis episcopus (876 — 882) 98. Walahesheim (Walsheim) villa 92. Waldaha (76) v. Fuldaha. Waldo abbas Schwarzahensis (861) 55 ; f r a t r e 8 : Berengarius, Uto. Waltfredus Foroiulii marchensis (895 -896) 129. Waldrata concubina Hlotharii II. regis 64. 66. 67. 93. 96; liberi: Hugo, (Gisla). Wangionum (Gen. Wangioni) civitas 150 INDEX NOMINUM. (Wortns) 47. 50. 99, [Wangiones 46] ; cf. Wormatia. Weibilinga (Waiblingen) 115, in Weibilingon 105. Werinharius comes Pannoniae (865) 63. 64. Werinharius mediocris de pueris Engilscalchi (882) 1 1 1 ; f r a t r e s : Papo, Engilscalchus. Werinhart satelles regius (f 880) 94. Wido v. Wito. Wigbertus comes (882) 98. Wigmannus comes (f 880) 94. Wihingus Marahavensis episcopus, cancellarius (899) 133. Wilhbertus presbyter, episcopus Agrippinensium (870—889) 70. 72. 88. Willihelmus I. dux Karlmanni (871), marchio orientalis 73. 112, Willi- halmus 110; frater: Engilscal- cus /., filii: Megingoz, Willihel- mus, (Ruodpertus). Willihelmus II. fihus Willihelmi I. (f 893) 122. Winkela (Winkel) villa 40. Wisuraha (Weser) amnis 42; cf. Visurgis. Witisla dux Behemorum (872) 76, Witizla (895) 126. Witlam emporium 27. Wito I. dux Spoleti (c. 840—858) 91; filii: Lantbertus /., Wito II. Wito II. comes Tuscianorum 110, dux Spohtanorum 113. 116. 117, Italici regni tyrannus (889—894) 122—125. 127. 129; f rater: Lant- bertus /., filius: Lantbertus 7/. Wiztrachi ducis (Boemanorum) civi- tas (857) 47, filius Sclavitagus 47. Wormatia (Worms) civitas 30 — 34. 53. 65. 71. 77. 78. 87. 95. 97. lul. 103, [Warmatia 22,] Wormacia 107. 109. 116. 125. 126. 130; Wormacensis pagus 28. 71. 92. 96, Wormacense placitum 113. Ymber (Regen) flumen 131. Zistibor Sorabus (857) 47, dux (858) 51. Zuentibald nepos Bastizi 68—70. 73. 74. 78. 82. 83. 101, Zwentibaldus dux Maravorum (870—894) 111— 114. 118. 121. 122. 125. 126, Zuentobolchus 133; filii: Moy- mirus, Zentobolchus. Zwentibaldus filius regis Arnolfi de concubina, rex regni Hlotnarii (895—900) 125. 126, Zwentibul- chus 118, Zuentibaldus 130, Zuenti- poldus 134; fratres: Ratoldus, Hludawicus IV. Zentobolchus puer, fiiius antiqui ducis Zuentobolchi (898) 132. 133; frater: Moymirus. Zuentisla dux Behemorum (872) 76. GLOSSARIUM. abyssus 115. anathematizare 57. apparatus belli 135. arreptitius 39. foaptisma 122; baptismus 108. baptizare 35. 42. 66. 100. beneficium 64. 74. bicameratum oratorium 48. blasphemus 106. boreales partes 42. Canonici 97, canonice 57, canonicale iudicium 133. cappa presbyteri 52. Caput montium villa, quam vulgus corrupte Capmunti nominare solet 51. cardinales presbyteri et diaconi 104. catholica fides 65. census 89. cenodoxia xsroSo^ia 106. chrismare 122. cilicium 91. circius 30. circumquaque 117. clausae 124, clusae 85. comes palatii 47. compendior via 88. complices 55. 66. concives, vicini 129. conventus generalis 29. 33. 42. 43. 55. 78. 82. 89. 91. 113. 114. 116. 130. 131, conventum generale 110. 113. 114. 116. 118. 125. corepiscopus 44. curtis, villa regia 114—118. 122. 123. 124. 126. 127. 130. dalmatica 86. diaconibus 52. 65. diadema 69. 86. dissinteria, 8u0evt£q£(x 90. dowina i. e. puella 62. ebdomada 78. 82. 134, epdomada 121, hebdomada 28. epiphania 75. 85. ergastulum 70. 133. exterminium 87. falconibus ludere 70. gentiles, heiden 110. 114. 130. 135. historiographus 63. inbeneficari 124. incentor discordiarum 32. infra, intra 50. infula regni 126. inorme fulmen 48. ab invicem 32, ad invicem 80. iusum, deorsum 68. letaniae 31. 49. 51. 52. 71. libra, quam XX solidos computamus expletam 109. limes, mark 38. 51. 55. 59. 81. 95. locustae 79. Madio mense 118. 119. 129. 130, mense Maiarum 107. manducare, manger 30. mansio, maison 43. marca 55, marchensis 114. 122. 124. 125. 129, marchio 132. mediante mense 32. 95. 126, quadra- gesima 75. 118, mediantibus legatis 39. metropolitani episcopi 72. 126. monarchia 32. 152 GLOSSARIUM. Novembrio G5. 81. Octobrio 74. 127. octuaginta 84. oratorium 48. orthodoxi 44. 49. pagani 49; paganissimo more 120. palatium regis 56. 115, palatii comes 47, palatini milites 123. paradisus, vorhalle 99. paralisi morbo 83. 92, paralisy 132, paraliticus 132. parroechia 27. 40, parrochia 114. parvissimis (pravissimis ?) naviculis 102. pater, taufpate 108. philargiria, (fiXaQyvQia 106. placitum 35—38. 47. 48. 53. 64. 73. 77. 113. 118. 126. 130. 135. podagricus morbus 129. polhcita fides 102. praefectus, comes 42. 43, praefectura 43. 57. 132. primates 50. 54. 132. 135, primores 34. 132. princeps mihtiae 65. 95. procurator villae 52. provincia, comitatus 42, dioecesis 72. pseudoepiscopus 98. pseudoprophetissa 37. quaestionarius = centenarius 43. quaestura 43. quasi, fast 32. 37. 53. quippe 38. 107. 110. 127. sanctimoniales 97. 105. 106. satelles 65. 90. 94. 101. 114. scandalum 112. scola Grecorum 128. seculares res 82. 87. sellati boves 127. senatus, primores 39. 85. senior, dominus 115. Septembrio 62. 121. siclus argenti 40. signa aecclesiae, glocken 48. solarium, soller 71. solidus 109. sophista, philosophus 35. spada 128. suffraganei 70. supellectile 127. superista 99. talaris dalmatica 86. texere, narrare 54. theophania 29. 35. theutonica lingua 89. tonitruum 108. 123. vassaUus 36. 68. 73. 128. ventilare 57. 72. vermes quasi locustae 79. zelus, Z,r\koc, 66. 99. 3K&x£3£^^ /nr^^sZl !fcvx"'/iJ7 tfcv>*Jr//n fN^/iJ? ffc.***'/^ fN.,"'/£? J&^/O rs^'/^i?Jfes,®'/4? ft >N SyKS2S2B£ >, ^ yi rv ^/O fS.^ /^ fN. ^/ ^^m^S^^S^^^&m^ ^^^A^^^C^ ^33K£3£v*2S 32$2££s <££*CxXi^^ £*2 ^\i>v^\j^/^\ijv^\ir^ i/^n, u^v o f^^/&j^^/^j^^/4f?^^/i ^W^N Vir^ ^ /^\JV^\JV^\JV^\JV^>Jy^ ^Kfrs^ ^MV^vfU/^NJV^^JV^^ W/, ^^V^ ^M^x>xV ^/^^/^^/1^^^^^^^^^ ^^^iwg^\n^vN >C^^>2 0^/£? ffcv^/i? f&v"'^/ ^^JVv^JV^^f^^^fV^ +,2SZE3^ ^nJV> ^fc^ ^\Ax/m\jy^«NiVv^\jy ^^/^k^/OT^/Tk^/ V^ ;!&i#^ /^iry^s^/^xjy^N^ vj/ ^Vi/>^\jy^\Jy/^^ ^v\Ji//^ ^^^^5^^^^^w^ •^/2? fl^^/i? fN^ S2£*2S£ X^T^» fV ^/ 4J? jN,,"'/ir? j&^/ 6) f&^/iT? IN.^/i? fN^/i? f^O&v? fN^/i? fN^/4? fi> ;^EX2SE 3££32^^ ^ ^\>y^ x&v7fto0/ ap\iCrafc >N ,<^//OfN,A'/' >N .^ ;£38Sfr^^ ^:&V /^\JV^\JV^\J1^^ ^«V? r\*fo/i fN^ ^ ^/flfiS.^ ^^^^3SS2kw^^v '/^xa <^> w <^ >i «^Nae^ w <^>3 P"^ N*e^ ^ &/T1\'4'/Bt*<+Aa B^^^ te^ffl fe^^ffl i Bs,1^» ^. ,/U^ s^w^, jr^KiK^ ^r^r^^:^ ; ' k "■ i